Haskoy Ce?mesi
ya da
Yasef Ce?mesi
,
[1]
?stanbul
'un
Beyo?lu
ilcesindeki bir
ce?medir
. 1524 ya da 1525 yılında Yasef adlı bir
Yahudi
tarafından yaptırılmı?tır. Beyo?lu'nda tarihi tespit edilen ve gunumuzde varlı?ını surduren en eski ce?medir. Suyunun akmadı?ının kaydedildi?i 1940'ların ba?ından beri i?levsizdir.
Klasik Osmanlı mimarisi
uslubunda, kesme ta?tan in?a edilen
kagir
bir yapıdır.
Mermerden
imal edilen
ayna ta?ının
uzerinde bitki motifli
kabartmalar
vardı. Ta?tan teknesi,
sivri kemerle
sonlanan bir ni?in icinde konumlanıyordu. Kemerin uzerinden gecen bir
silme
, yapının ust sınırını olu?tururken kemerin altında iki satırlık yapım
kitabesi
vardı. Gunumuzde ce?menin tum yuzeyleri sıvayla kaplanmı? olup ayna ta?ı, kitabesi ve teknesi doldurulmu?, uzerine ise bir ev in?a edilmi?tir.
Kitabesine
gore
ce?me
, Yasef adlı bir
Yahudi
tarafından 1524 ya da 1525 yılında yaptırıldı.
[a]
Semavi Eyice
, "Mehlisedek" olarak okudu?u kitabesinin son kelimesinden yola cıkarak bu ki?inin, Mehlisedek'in o?lu oldu?unu yazar.
[2]
Beyo?lu
'nda, tarihi tespit edilen ve gunumuzde varlı?ını surduren en eski ce?medir.
[3]
[4]
1945'teki eserinde
?brahim Hilmi Tanı?ık
,
harap
haldeki ce?menin suyunun akmadı?ından, muslu?unun koparılıp
teknesinin
molozla dolduruldu?undan, tas yuvalarının yuzunu susleyen
mermerin
dı? kenarlarının kırılarak yuvaların ?ekillerinin bozuldu?undan bahseder.
[3]
1975'te, ce?me
haznesinin
uc yuzunun de sıvayla kapatıldı?ı ve
ni?ini
bir barakaya ceviren bir ayakkabı tamircisinin burada calı?tı?ı kaydedilir.
[5]
Gunumuzde ise ce?menin uzerine bir ev in?a edilmi? durumdadır.
[6]
Haskoy Ce?mesi, ?stanbul 1 Numaralı Kultur ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 25 Eylul 1991 tarih ve 2992 sayılı kararıyla bir kultur varlı?ı olarak tescil edilip korumaya alındı. ?stanbul 2 Numaralı Kultur Varlıklarını Koruma Bolge Kurulunun 1 Haziran 2017 tarih ve 5476 sayılı kararıyla tescil durumu guncellenerek I. koruma durumuna gecti.
[7]
Konumu ve mimarisi
de?i?tir
?stanbul
'un Beyo?lu ilcesinin
Kececipiri Mahallesi
'ndeki Bactar Soka?ı'nda, 6 ve 8 numaralı yapılar arasındaki
kadastral
bo?lukta konumlanan bir duvar ce?mesidir.
[4]
[7]
[8]
Klasik Osmanlı mimarisi
uslubunda, kesme ta?tan in?a edilen
kagir
bir yapıdır. Cizgili mermerden imal edilen
ayna ta?ının
uzerinde bitki motifli
kabartmalar
vardı. Ta?tan teknesi,
sivri kemerli
bir ni?in icinde konumlanıyordu. Kemerin uzerinden gecen bir
silme
, yapının ust sınırını olu?turuyordu.
[3]
[5]
[6]
[9]
Kemerin altında konumlanan yapım kitabesinin
sulus
tekni?iyle i?lenen metni ?u ?ekildeydi:
[3]
- Metin
???? ??? ????? ???? ????
??? ???? ???? ??? ???? ?? ???
???
|
- Transkripsiyonu
Dokuz yuz otuz birde ce?me
Bina ide Yasef Veled Muhiledekle/Mehlisedek
[b]
931
|
|
|
Haznesi
tonozlu
olan ce?menin ustu catısız ve toprakla kapalıydı.
[3]
Gunumuzde tum yuzeyleri sıvayla kapalı olan ce?menin ayna ta?ı, kitabesi ve muslu?u sokulmu?; ta? teknesi doldurulmu?; ayna ta?ının her iki yanında konumlanan tas yuvaları kapatılmı? durumdadır. Uzerine in?a edilen evin giri? kısmı, haznesinin uzerinde yer alır.
[6]
- ^
Kitabesindeki 931 yılı,
miladi takvimde
1524 ya da 1525'e denk gelir.
- ^
Kitabenin ozgun metni, Tanı?ık'tan alıntı olup metnin son kelimesinin anla?ılmadı?ı ve "muhtemelen" bir lakap oldu?u notu du?ulur.
[3]
Semavi Eyice
ise son kelimeyi Mehlisedek olarak okur ve "Mehlisedek'in o?lu Yasef" anlamını verir.
[2]
Wikimedia Commons'ta
Haskoy Fountain
ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
|
- ^
Eyice, Semavi
(1978). "Tarihde Kucukcekmece".
Guneydo?u Avrupa Ara?tırmaları Dergisi
(6-7): 57-123.
- ^
a
b
Eyice, Semavi (1993). "Ce?me".
TDV ?slam Ansiklopedisi
.
8
.
Turkiye Diyanet Vakfı
. s.?281.
ISBN
9789753894357
.
- ^
a
b
c
d
e
f
Tanı?ık, ?brahim Hilmi
(1945). "1 - Haskoy Ce?mesi".
?stanbul Ce?meleri
.
2
. ?stanbul:
Maarif Matbaası
. s.?2.
- ^
a
b
"Haskoy Ce?mesi (H.931 - M.1524)"
. Su Vakfı. 12 Haziran 2023 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi.
- ^
a
b
Egemen, Affan (Ekim 1993). "483 - Haskoy Ce?mesi".
?stanbul'un Ce?me ve Sebilleri
. ?stanbul: Arıtan Yayınevi. s.?358.
- ^
a
b
c
Goncuo?lu, Suleyman Faruk (Ocak 2005).
Tarihte Haskoy
. ?stanbul: S?NPA? Holding Yapı Kultur Yayınları. s.?172.
- ^
a
b
?stanbul II Numaralı Kultur Varlıklarını Koruma Bolge Kurulu - Karar
(PDF)
, ?stanbul: ?stanbul 2 Numaralı Kultur Varlıklarını Koruma Bolge Kurulu, 1 Haziran 2017, 11 Haziran 2023 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
(PDF)
, eri?im tarihi:
11 Haziran
2023
- ^
Ertu?, Necdet, (Ed.) (2006). "732 Beyo?lu Ba?tan Soka?ı'ndaki Ce?me".
?stanbul Tarihi Ce?meler Kulliyatı
.
3
. ?stanbul:
?SK? Genel Mudurlu?u
. s.?244.
ISBN
9789944100335
.
- ^
Bayfidan, Dilek (2018).
19. Yuzyıl Beyo?lu Ce?meleri
(yuksek lisans). Denizli:
Pamukkale Universitesi
Sosyal Bilimler Enstitusu Sanat Tarihi Anabilim Dalı. s.?94.