한국   대만   중국   일본 
Induizm - Wikipediya Mazmuna geci?

Induizm

Wikipediya, erkin ensiklopediya

Induizm (sanskr, hindumata, hindusamaya) ? has gi? yayran dillerini? biri. I-in esasynda halky? dini dushunjesinin we dap-dessuryny? real gundelik praktikasy yatyp, ol yerli etnik, milli we sosiyal shertlere baglylykda ozunini kop durliligi bilen tapawutlanyar. Munu? ozi her hili doga okamakdan, durli dap-dessurlary we dini duzgunleri berjay etmekden ybaratdyr. Kasta induistlerin (bashgaca ) sosiyal guramasyny? formasy bolup hyzmat edyar. Induslary? kultuny? we dini ynmanynyn ayraty?lygy kop halatlarda olary? ol ya beyleki kasta degi?lidigine bagly bolupdyr. Emma adam ole?den so?, jany? ba?ga sekile gecmegi (sansara) hakyndaky taglymat ahli induslar ucin umumydyr. Ol taglymat boyunca adam ole?den so?, onu? jany ba?ga bir osumlik gabagfynda, haywan ya-da adam bedenine gyryp, shonda yashayarmysh. Induslary? du?unsine gora, her bir adamy? oz etmi?inde baglylykda onu? jany o?at ya-da erbet sekile owrulyarmi?. ?o?a gorade ole?den so?, ba?ga sekile owrulmek zynjyryndan halas bolamgy gazanmak-moksa in yokary dini maksat hasaplanyar. I-ny? durli dini-filasofik taglymatlaryny? esasy mazmuny moksalygy gazanmagyn yollaryny? we mumkinciliklerini? i?lap duzmekden hemde esaslandyrmak ybaratdr. Dini filasofiyada uchudaylyk ideyasy one surulyar. Abstract hasiyete eye bolan Brahman hem-de iki sany ba? huday Wisnu we Siwa. Bulary? birinjisi Alemi dorediji, ikinjisi ony gorayjy, ucinjisi ony rujy hokmunde cyky? edyar.

Wedler (gimnler, brahmanlar, aranyaklar, upanisadlar), eposy, ayratyn onu?, diyen bolumleri ahli induslar ucin keramatly edebiyat hasaplanyar. I-in irki orta a?yrlarda esaslandyrylan dini garayys we praktiki komlekisnde so?ky dowurlerde ?eyle hem bir duypli. Ozgeri? bolmady, yone her durli sektantcylyk hereketleri, eserler, taglymatlar dorap duryar. Olardan has gornuklisi bhaty hereketidir (12-17 a?yrlar) 16 asyrda bhaktinin bir akymyny? esasynda sikhizm doreyar.

Hindistanda milli-azat edijilik hereketini? doran we yayba?lanan dowri bolan 19-20 a?yrlarda ?ol hereketi? agalyk ediji ideologiyasyny? hasaplanan burjuaz milletciligi I-in tazedden doreyi? we reforma?yya formalaryny (Indus renessans,. neoinduizm) Kabul edyar. Kop sanly dini reformatorcylyk jemgyyetler we guramalar, jemgyyetcilik ishgarleri, ideologlar, akyldarlar (Rammohon Ray, Ramakrishna, S Wiwekananda, D SaraswatiR. Tagor.M K.Gandy we bashgalar) neoninduizm wekilleri bolup cykysh etdiler. Hazirki wagtda garashsyz Hindistany? sosiyal durmu?hy?da entek gecmi?hi?i? galy?dylary , dini obshina onushyzyzlyklary sanlansa-da, I-in sosiyal bahasy barha daralyp bashlayar.