Hydyr Deryayew

Hydyr Deryayew ( 1905 - 1988 ) ? sowet dowrunden turkmen dil bilimini? meseleleri bilen irki wagtlardan bari gyzyklanan lingwistleri? biri. Turkmenistany? halk yazyjysy, Turkmenistany? Ylymlar Akademiyasyny? korrespondent-agzasy ( 1969 ), dosent. Ol 1905 -nji yylda Mary rayonyny? Egriguzer obasynda dayhan ma?galasynda dogulyar.

1920 -nji yylda Marydaky internata okuwa giryar, yone ony gutarmanka, Hydyr Deryayewi A?gabatdaky inprosa (institut proswe?eniya) geciryaler.

Ol yerde bir yyl okandan so?, onu? okap ba?lan inprosy Da?kent ?aherine gocurilyar. H.Deryayew 1926 -njy yylda inprosy tamamlap, orta bilimli mugallymlyk diplomyny alyar. Ony inprosu? ozunde mugallym edip alyp galyarlar.

H.Deryayew mugallymcylyk i?ine 1925 -nji yylda ba?layar. ?ol yyl ol Orta Aziyany? profkursunda okadyp ba?layar. 1927 - 1931 -nji yyllarda ol Orta Aziya dowlet uniwersitetini? pedfakynda okayar, ony 1931 -nji yylda tamamlap A?gabada gelyar.

Ol A?gabat dowlet pedagogik institutynda ilki assistent, so? dosent wezipesinde i?leyar. 1933 -nji yyldan ba?lap kafedra yolba?cylyk edyar.

1933 - 1937 -nji yyllarda H.Deryayew turkmen dili boyunca birnace ahmiyetli i?leri ne?ir edyar. Ilkinji gezek, yagny 1933 -nji yylda onu? 6-7-nji synplar ucin ≪Turkmen dilini? sintaksisi≫ diyen i?i cykyar. Bu okuw kitaby 1937 -nji yyla cenli ne?ir edilyar.

1934 -nji yylda onu? yediyyllyk mekdepler ucin ≪Turkmen dilini? grammatikasy≫, ≪Yewropalylar ucin turkmen dili≫ diyen i?leri cap edilyar. 1936 -njy yylda bolsa, Turkmenistany? Birinji lingwistik gurultayyna tezisler hokmunde ≪Turkmen dilini? sintaksisini? we punktuasiyasyny? esasy meseleleri≫ atly uly makalasy peyda bolyar.

Hydyr Deryayew Turkmenistan SSR Ylymlar akademiyasyny? Dil bilimi institutynda ilki kici ylmy i?gar, so?ra uly ylmy i?gar wezipelerinde i?leyar. Ol turkmen dilini? taryhyna degi?li birnace makalalar yazyar. Olary? arasynda ≪Geljek zaman i?ligini? kabir meseleleri≫, ≪Turkmen dilini? taryhyny? meseleleri≫, ≪Magtymgulyny? eserlerini? gozleginde≫ diyen yaly gyzykly meseleleri orta atyan makalalar bar.

So?ky yyllarda H.Deryayew ceper doredijilik i?i bilen cynlakay me?gul bolup ba?lady. Ol turkmen sowet edebiyatyny taze proza, drama, poeziya eserleri bilen bayla?dyrdy.

Yazyjyny? me?hur ≪Ykbal≫ romany ≪Ganly penjeden≫ ady bilen 1937 -nji yyly? oktyabrynda cap bolup cykyar.

Awtor so? ≪Ganly penjeden≫ atly romanyny tazeden i?lap, 1960 -njy yylda ≪Ykbal≫ ady bilen ne?ir etdirdi.

≪Ykbal≫ romany awtora uly me?hurlyk getirdi. TSSR-i? Halk yazyjysy has ondumli i?lemage ba?lady.

1962 -iji yylda romany? ikinji , 1966-njy yylda ucunji kitaby, 1971 -nji yylda bolsa romany? ahyrky ?dordunji kitaby cap bolup cykyar. Onu? eserleri okyjylar tarapypdan o?at gar?ylanyar.

Yazyjyny? ≪Mahri≫, ≪Hojanepes≫ atly belli drama eserleri Mollanepes adyndaky akademiki drama teatry? sahnasyndan du?man gelipdir.

1971 -nji yylda Hydyr Deryayewi? ≪Harasat≫ atly romany capdan cykdy.

Edebiyat meydanynda bitiren hyzmatlary ucin ol Lenin ordeni ( 1967 ) bilen sylaglandy. 1969 -njy yylda Hydyr Deryayewi? turkmen sowet dil bilimine, turkmen sowet edebiyatyna go?an go?antlaryny nazarda tutup, TSSR Ylymlar akademiyasy ony korrespondent-agzalyga saylady. Yazyjy, dosent Hydyr Deryayew dowleti? Yazyjylar Soyuzyny? i?ine i?je? gatna?dy.

Hydyr Deryayew 1988 -nji yylda aradan cykdy. ?