한국   대만   중국   일본 
?ум?урии мухтор ? Википедия Jump to content

?ум?урии мухтор

Мавод аз Википедиа ? донишномаи озод

?ум?урии мухтор, ?ум?урии худмухтор, ?ум?урии автоном?, республикаи автоном? ( рус? : Автономная республика ) ? шакли мухторияти давлат? ( вилоят? , сиёс? , милл?-?удуд?) дар Итти?оди Ш?рав? ва баъзе дигар давлат?о ва кишвар?о.

?ум?ури?ои мухтор дар Итти?оди Ш?рав? [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Аз соли 1964 то декабри соли 1991 ба ?айати Итти?оди Ш?рав? ( И?ШС ) 20 ?ум?урии (худ)мухтори ш?равии сотсиалист? ?амчунин: республикаи автономии советии сотсиалист?, ?ум?урии автономии ш?равии сотсиалист? (рус.: Автономная советская социалистическая республика; ихтис. АССР; то?.: ?МШС/РАСС/?АШС/?ХШС ) дохил мешуданд.

?ум?ури?ои мухтори ш?равии сотсиалист? - ?ум?ури?ои худидоракунии ш?ро?о, ки як шакли мухторияти а?аллият?ои миллие мебошад, ки дар ?аламрави Иттифо? исти?омат мекунанд. Конститутсия?ои ?ум?ури?ои иттифо?? сиёсати ?у?у?и миллат?о ва хал??оро ба худмуайянкун? собит?адамона амал? намуда, бо ?арори съезд?ои ш?ро?ои худ ва бо тасди?и ма?омоти олии ?ум?урии дахлдори иттифо?? ?у?у?и миллат?ои ало?ида барои ?удошавиро му?аррар мекунанд [1] .

?амаи ?МШС дар И?ШС ба ?уз аз забони рус?, забони давлатии худро доштанд

Дар РСФСР:

Дар ?ШС Гур?истон:

Дар ?ШС Озарбой?он:

Дар ?ШС ?збекистон :

Дар ?ШС Украина:

  • ?МШС Молдавия (1924-1940)
  • ?МШС ?рим аз мо?и феврали соли 1991

?ум?ури?ои мухтори ш?равии сотсиалист? (?МШС) нисбат ба вилоят?ои мухтор ва округ?ои мухтор ма?оми баландтар доштанд. Масалан, аз он?о 11 нафар вакилон ба Ш?рои Миллат?ои Ш?рои Олии И?ШС интихоб мешуданд, дар ?оле ки аз вилоят?ои мухтор - 5 нафар, аз округ?ои мухтор - 1 нафар?. Раиси Ш?рои Вазирони ?МШС аз руи вазифа аъзои Ш?рои Вазирони ?ум?урии иттифо?? мегардид.

Дар ?оле, ки ?ум?ури?ои мухтор нисбат ба ?ум?ури?ои иттифо?? ма?ому ваколати камтар доштанд. Он?оро расман субъект?ои И?ШС ?амчун федератсия ?исоб намекарданд, хусусият?ои давлати со?ибихтиёрро надоштанд (ба монанди ?умхурии иттифо??), он?о на тан?о ?у?у?и ?удо шудан аз И?ШС , балки инчунин ?у?у?и гузаштан аз як ?ум?урии иттифо?? ба ?ум?урии дигарро надоштанд.

Дар давраи исло?оти сиёс?, ки бо раванд?ои та?дид ва демократикунонии ?омеа ва су?ути минбаъдаи И?ШС дар сол?ои 1990-1991 ало?аманданд, як ?атор мухторият?о ва давлат?ои худхонда (Приднестров?е, Осетияи ?ануб? , ?ум?урии Мухтори На??увон , Тотористон , Гагаузия, ?рим) барои худ к?шиш намуданд, ки ма?оми ?ум?урии иттифо?иро со?иб шаванд ва сипас ба Итти?оди Давлат?ои Со?ибихтиёр дохил шаванд. Баъзе таърихшиносон чунин мешуморанд, ки раванди имзои Шартномаи нави Иттифо?? барои ба даст овардани ма?оми ?ум?ури?ои иттифо?? аз ?ониби мухторият?о равона карда шудааст, ки ба он?о имконият додааст, ки ба таври ?онун? исти?лол ба даст оранд.

24 майи соли 1991 оид ба ном?ои ?ум?урии Мухтори Ш?равии Сотсиалист? та?ирот ба Конститутсияи РСФСР ?абул карда шуд - аз он?о калимаи "мухтор" хори? карда шуд ва "?амчун ?исми РСФСР" [2] илова карда шуд, ки ин хилофи моддаи 85 Конститутсияи И?ШС буд [3] .

Дар ?оле, ки барои ?ум?ури?ои иттифо?? ?у?у?и ?удошав? аз ?ониби Конститутсияи И?ШС дар соли 1977 эълон шуда буд [4] , субъект?ои мухтор аз И?ШС баромада наметавонистанд, зеро ?ойгиршавии он?о дар ?ум?ури?ои иттифо?? муста?иман нишон дода шудааст, ки конститутсия?ои он?о ба он?о ?у?у?и баромаданро намедод.

Соли 1992 , пас аз шаш мо?и фур?пошии И?ШС , ?ум?ури?ои Русия созишномаи нави федеративирро имзо карданд (ба истиснои Чеченистону Ингушетия ва Тотористон ) ва мутоби?и Конститутсияи Федератсияи Русия дар соли 1993 он?о тобеи Федератсияи Русия шуданд.

Таркиби миллии ?МШС [ вироиш | вироиши манбаъ ]

хал? хал?и афзали ?МШС % хал?и афзали ?ШС % ?айра %
?МШС 1959 1970 1979 1989 1959 1970 1979 1989 номи миллати дигар 1959 1970 1979 1989
?МШС Абхозистон 15,12 15,87 17,09 17,76 39,09 40,99 43,89 45,68
?МШС А?ария
?МШС Бош?ирдистон 22,08 24,3 21,9 42,44 40,3 39,2 тотор?о 23,00 24,5 28,4
?МШС Бурятия 20,17 19,0 23,0 24,0 74,64 76,5 72,1 69,9
?МШС До?истон 86,0 11,0 9,2
?МШС ?абардину Бол?ар 45,29 45,0 45,6 52,2 38,70 37,2 35,1 31,9 бол?ар?о 8,11 8,7 9,0 9,4
?МШС Калмикия 35,10 41,4 45,3 55,91 42,7 37,6
?МШС ?ара?алпо?истон 30,58 30,97 31,12 32,10 28,78 30,27 31,52 32,82 ?азо??о 26,24 26,49 26,94 26,29
?МШС Карелия 13,12 11,1 10,0 63,37 71,32 71,3 73,6
?МШС Коми 30,40 28,6 25,3 23,3 48,37 53,1 56,7 57,7
?МШС ?рим рус?о
?МШС Марий 43,15 43,7 43,6 43,3 47,79 46,9 47,6 47,4
?МШС Мордовия 35,79 35,42 34,2 32,5 59,04 58,94 59,7 60,83
?МШС На??увон
?МШС Осетияи Шимол? 47,82 42,59 47,28 52,9 39,65 32,00 34,0 29,9
?МШС Тотористон 47,19 49,1 47,7 48,4 43,94 42,4 44,0 43,2
?МШС Тува 57,0 58,6 60,4 64,3 40,1 38,3 36,2 32,0
?МШС Удмуртия 35,60 34,2 32,2 30,9 56,75 57,1 58,3 58,9
?МШС Чеченистону Ингушетия 34,3 47,8 52,9 57,8 49,0 34,5 31,7 23,1 ингушети?о 6,8 12,0 11,7 12,9
?МШС Чувашия 70,17 68,4 67,7 24,02 26,0 26,6
?МШС Якутия 46,38 36,9 33,4 44,18 50,5 50,3

Эзо?: Дар сутуни "Дигарон" хал??ое номбар шудаанд, ки дуввумин аз р?и шумораи а?олии та??о? дар ?ум?ури?ои думиллата мебошанд.

К?шиш?ои ноком барои сохтани ?МШС [ вироиш | вироиши манбаъ ]

  • ?МШС Корея [5] (1920)
  • ?МШС Лезгиния [6] (1989)

Республика?ои автоном? дар дигар мамлакат?о [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Таърих? [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Дар кишвар?ои муосири пасош?рав? [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Дар бисёре аз кишвар?ои муосир во?ид?ои маъмурию ?удуд? мав?уданд, ки тамоми хусусият?ои ?ум?ури?ои мухторро доранд, аммо ба таври гуногун номида мешаванд.

?амчунин нигаред [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Эзо? [ вироиш | вироиши манбаъ ]

  1. [1] Малая Советская Энциклопедия
  2. Закон РСФСР от 24 мая 1991 № 1326/1-I ≪Об утверждении Закона РСФСР ?Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного закона) РСФСР“≫ // Ведомости Съезда народных депутатов РСФСР и Верховного Совета РСФСР. ? 1991. ? № 22. ? ст. 775. Закон РСФСР от 24 мая 1991 N 1326-I ≪Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного закона) РСФСР≫ // Ведомости Съезда народных депутатов РСФСР и Верховного Совета РСФСР. ? 1991. ? № 22. ? ст. 776.
  3. Конституция СССР в редакции от 26 декабря 1990 г. / Глава 10. Автономная Советская Социалистическая Республика
  4. Конституция СССР 1977 года (в редакции 1990 года). Глава 8, ст. 72
  5. The Affirmative Action Empire: Nations and Nationalism in the Soviet Union … ? Terry Dean Martin ? Google Книги
  6. ПРАВА НАРОДОВ " информационно-правозащитный портал " Геноцид лезгинского народа в Азербайджане и Дагестане . 3 октябри 2020 сан?ида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 ноябри 2017 .
  7. Самопровозглашённая непризнанная полунезависимая автономная республика, существовавшая во время гражданской войны в Таджикистане  ? с апреля 1992 года по июнь 1997 года ( де-факто ) на территории современной Горно-Бадахшанской автономной области Республики Таджикистан
  8. В 1932?1936 годах существовала как автономная республика в составе РСФСР , в 1936?1992 годах как автономная республика в составе Узбекской ССР . В 1992 преобразована в Республику Каракалпакстан в составе Узбекистана. Слово ≪Автономная≫ в ее названии конституцией Узбекистана не предусмотрено и употребляется в основном в русскоязычных источниках.
  9. 12 ноября 1989 года на съезде представителей гагаузского народа, была провозглашена Гагаузская Автономная ССР в составе Молдавской ССР , но на следующий день Президиум Верховного Совета Молдавской ССР отменил это решение. 19 августа 1990 года была провозглашена Республика Гагаузия в составе СССР , что тоже ни кем не было признано. На протяжении четырёх лет после этого Республика Гагаузия существовала как непризнанное государство . В декабре 1994 был принят документ о мирной интеграции Гагаузии в состав Молдавии на правах автономии. Сейчас она официально имеет статус ≪Автономное территориальное образование≫ в составе Молдавии

Пайванд?о [ вироиш | вироиши манбаъ ]