Шуш
(лот.
pulmones
) ? узви нафаскаш?; дар санду?и сина ?ойгир аст.
Шуш шакли махрутро дошта, асоси он ?ониби диафрагма менигарад; н?ги он аз пеш та?р. 3 см болотар аз чанбарак ?ой гирифтааст (аз ?афо дар сат?и му?раи VII гардан аст). ?удуди поёни Шуш аз хатти наздифа?арот? то ?абур?аи XI, аз хатти миёнаи зерикаш? то ?абур?аи VIII, аз хатти миёнаи чанбарак? то ?абур?аи VI мерасад. Он бо пардаи сероз? ? плевра п?шида шудааст. Байни халтача?ои шушпарда миёндевор мав?уд аст. Дар миёна?ои ?исми ба дил нигарони Ш. даромадго?и Ш. ?арор дорад, ки ба он бронхи асос? ва артерияи шуш дохил шуда, венаи шуш мебарояд. Ш. аз се сат? иборат аст: ?абур?ав?, диафрагмав? ва дохил?. Бофта?ои Ш. нарму чандиранд. Ш.-и рост нисбат ба Ш.-и чап к?то? ва васеътар аст, чунки гунбази рости диафрагма аз гунбази чап болотар ?ой дорад. Дар даромадго?и Ш. ва ба дарозии бронх?ои асос? у?да?ои лимфав? мав?уданд. Артерия дар Ш.-и рост поёнтар ва дар Ш.-и чап болотар аз бронх ?ойгир шудааст. Вена?ои шуш поёнтар аз артерия?ои бронх ?ой гирифтаанд. Ш.-и рост аз ?исм?ои боло?, миёна ва поён? ва Ш.-и чап аз ?исм?ои болоию поён? иборат аст. Дар байни он?о ??як?ои каму беш чу?ур мав?уданд. ?ар як Ш. ба 10 сегманти бронху шуш та?сим мешавад. Сегмент?о аз ?иссача?ои шуш иборатанд. ?ар як ?иссача бронх дорад, ки диаметраш та?р. 1 мм аст. ?иссача?о дар 2 ? 3 ?атор ?ой гирифта, бо бофтаи пайвандии байни?иссачав? ?удо гаштаанд. Бофтаи мазкур ?аракати ?иссача?оро ?ангоми нафаскаш? таъмин месозад. Ба шуш
?аво
тавассути
брон?о
меояд. Бронх?о тадри?ан ба бронх?ои хурди дуюмин, сеюмин ва ?. ?удо мешаванд. Бронхиола?о шохаи охирини бронх?о буда, ро??ои алвеолав? доранд, ки девораашон бо ?убобча (алвеола)-?о п?шида шудааст. Девораи алвеола?о ни?оят ма?ин буда, ба ми?дори зиёд нах?ои чандир дорад. Дар алвеола?о мубодилаи газ байни хун ва ?аво ба амал меояд. Бронхиола?ои ни?о? ибтидои бронхиола?ои нафаскаш? буда, ба шоха?о ?удо ва ба ро??ои алвеолав? ворид мешаванд. ?ар як ма?рои алвеолав? бо ду халтачаи алвеолав? инти?о меёбад. Алвеола?ои нафаскаш?, ма?рои алвеолав?, халтача?ои алвеолав? ва алвеола?о дарахти алвеолав? ё паренхимаи нафасгирии Ш.-ро ташкил меди?анд. ?утри да?онаи алвеола?о дар одамони калонсол 0,15 ? 0,25 мм буда, он?о ба якдигар зич ?ой гирифтаанд. Сат?и дохилии он?о бо пардаи як?абата п?шида шудааст. Дар он ду навъи ?у?айра?оро фар? мекунанд: ?у?айра?ои нафаскаш? ё алвеолосит?ои гур??и 1-ум ва ?у?айра?ои калон ё алвеолосит?ои гур??и 2-юм. ?у?айра?ои калони пардаи алвеолавиро бисёр ва?т ?у?айра?ои тарашш??? меноманд, чунки он?о ?обилияти ?удо кардани модда?ои липопротеиниро доранд. ?айр аз ин, он?о фосфолипид?оро синтез ва ?удо мекунанд. Дар алвеола?о ?амчунин фагосит?ои алвеолав? (макрофаг?о) мав?уданд. М?йраги хун ба баъзе алвеола?о ?амшафат мебошад, ки барои мубодилаи газ шароити мусоид фаро?ам меоварад.
Шуш
Дар Ш. хунраг?ои даври хурд ва калони хунгардиш мав?уданд. Ба хун раг?ои даври хурди хунгардиш, шоха?ои артерия?ои шуш, ки хуни венавиро ба Ш. мебаранд ва шоха?ои вена?ои шуш (хуни артериявиро аз Ш. ба пешдили чап мебаранд) дохил мешаванд. Девораи бронх?о аз артерияи бронх?о хун мегирад. Артерияи Ш. мисли бронх?о шохаронда аст. Кори шуш (мас., танг ё васеъ шудани раг?ои хун ва ?асабаи шуш)-ро тор?ои асаби симпатик? ва парасимпатик? танзим мекунанд. Ба воситаи Ш. инчунин моеот ва баъзе ма?сули газшакл низ ?удо мешаванд.
?а?ми Ш. ба ?аду ?омат, ?инс, синну сол ва инкишофи ?исмонии шахс вобаста аст. ?а?ми ?аётии Ш.-и мард?о 3500 ? 4500 (баъзан 6000) ва зан?о 2500 ? 3500 мл мебошад.
?удуд?ои Ш. вобаста ба синну сол та?йир меёбанд. Дар навзод?о ?исмати болоии Ш. дар сат?и ?абур?а?ои I ?ойгир буда, баъд тадри?ан боло мебарояд (дар 20 ? 25-солаг? аз он?о 3 ? 4 см баланд мешаванд). ?удуди поёнии Ш.-и навзодон нисбат ба калонсолон як ?абур?а болотар ?ойгир аст. Он вобаста ба зиёд шудани синну сол поён мехамад. Ш. дар одамони аз 60-сола боло нисбат ба одамони 30 ? 40-сола 1 ? 2 см поёнтар ?ойгир аст.
Ш. дар доим? ниго? доштани ?арорати бадан, танзими лахтшавии хун, мубодилаи сафеда, чарбу, карбогидрат?о, инчунин му?офизати организм аз бактерия?о иштирок мекунад.
Барои ташхиси бемори?ои Ш. аз усул?ои умум? ва махсуси та??и?и бемори?о истифода мебаранд. Тавассути палмосидан шакл, ?а?м, ?аракати ?амзамони ?арду тарафи санду?и сина, ?итъа?ои дардманд, бо ёрии
ангуштзан?
бошад, ?удуд?ои Ш., ?аракати г?ша?ои поёнии онро муайян мекунанд. Аз усул?ои махсуси ташхис тад?и?оти рентгенолог? (флюорография, рентгенография, рентгеноскопия, томография, бронхография) а?амияти бештар доранд. Сат?и дохилии бронх?оро бо ёрии бронхоскоп (ниг. Бронхоскопия), ?авфи пардаи шуш ва сат?и Ш.-ро бо ёрии торакоскоп (ниг. Торакоскопия) муоина менамоянд. Фаъолияти Ш.-ро бо асбоб?ои махсус, аз он ?умла спирограф та??и? мекунанд. Барои та??и?и табдили ?аво ва гардиши хун дар Ш. усул?ои радионуклидиро истифода мебаранд. Дар шароити лаборатория бал?ам ва моее, ки бо ро?и пунксия аз шушпарда гирифта шудааст та??и? карда мешавад. Аз р?и нишондод?о усул?ои тад?и?оти биохимияв?, иммунолог? ва ?.-ро кор мефармоянд. Дар мавриди баъзе бемори?о (мас., зи?и нафас) мариз дар лаборатория махсус аз та??и?и аллерголог? гузаронда мешавад.
Осеб?ои Ш. п?шида ва кушода мешаванд. Осеб?ои п?шида ?ангоми зарб ёфтани девораи сина ё байни ду ашёи сахт таз?и? х?рдани он пайдо мешаванд. ?ангоми осеб?ои п?шида бофта?ои Ш. ва бронх?о мекафанд. Дар ва?ти шикастани ?абур?а?о нафасгирии Ш. душвор мегардад. Барои ташхиси осеб?ои Ш. санду?и синаро дар ду проексия рентгенография кардан зарур аст. То ба беморхона бурдан, беморро дар ?олати нимнишаст ниго? дошта, ба ? нафаси сунъ? меди?анд.
Осеб?ои кушодаи Ш. ?ангоми ба сина корд ё тир задан пайдо мешаванд. Барои муайян намудани хусусияти захм узв?ои санду?и синаро ?атман рентгенография кардан лозим аст.
?исм?ои бегона ба Ш. асосан тавассути захм?ои кушода дохил мешаванд. Муддати зиёд дар бофта?ои шуш бо?? мондани он?о боиси инкишофи думбал, гангрена ва хуншории Ш. мешавад. Он?оро тавассути та??и?оти рентгенолог? ва бронхоскопия ташхис мекунанд. Усули табобат ? ?арро?ист.
Бемори?ои маъмули Ш. пневмония, эмфиземаи шуш, сил, зи?и нафас ва ?. мебошанд. Омос?ои Ш. некфар?ом (аденома, ?амартома ва ?айра) ва бадфар?ом (саратони бронхоген?, баъзан саркома) мешаванд.
Расми 1. Шуши рост (А) ва чап (Б). 1 ? трахея (хекиртак); 2 ? н?ги шуш; 3 ? ?иссаи боло?; 4 ва 10 ? ро?и ка?; 5 ? ?иссаи поён? (шуши чап); 6 ? комаи дил; 7 ? бронх?ои асос?; 8 ? ?иссаи мобайн? (шуши рост); 9 ? ?иссаи поён? (шуши рост); 11 ? ро?и амуд?; 12 ? ?иссаи боло? (шуши рост).
Расми 2. Сегмент?ои бронху шуш. А, Б ? шуши рост, ?иссаи боло?: 1 ? сегменти боло?; II ? сегменти а?иб; III ? сегменти пеш; IV ? сегменти канор?; V ? сегменти миён?о?; ?иссаи поён?: VI ? сегменти боло?; VII ? сегменти миён?о (дил)-и асос?; VIII ? сегменти асосии пеш; IX ? сегменти канории асос?; X ? сегменти асосии а?иб. В, Г ? шуши чап: I ? сегменти боло? (?иссаи боло?); II ? сегменти а?иб; III ? сегменти пеш; IV ? сегменти забончавии боло?; V ? сегменти забончавии поён?; ?иссаи поён?: VI ? сегменти боло?; VII ? сегменти миён?ои (дил)-и асос?; VIII ? сегменти асосии пеш; IX ? сегменти канории асос?; X ? сегменти асосии а?иб. Дар дарвоза?ои шуш бо ранги кабуд артерияи шуш, бо ранги сурх ? вена?о, бо ранги зард ? у?да?ои лимфав?, бо ранги хокистар? ? бронх?о нишон дода шудаанд.