| Ма?атма Ганд?
|
|---|
| Mahatma Gandhi
|
 |
| Ном ?ангоми таваллуд
|
Мо?андас Карамчанд Ганд?
|
| Таърихи таваллуд
|
2 октябр
1869
(
1869-10-02
)
[1]
[2]
[3]
[…]
|
| Зодго?
|
|
| Таърихи даргузашт
|
30 январ
1948
(
1948-01-30
)
[1]
[2]
[3]
[…]
(78 сол)
|
| Ма?алли даргузашт
|
|
| Кишвар
|
|
| Пеша
|
сиёсатмадор
,
barrister
,
во?еъанависи сиёс?
,
р?зноманигор
,
файласуф
,
зиндагиноманавис
,
ма?оланавис
,
newspaper editor
,
civil rights advocate
,
ёддоштнавис
,
humanitarian
,
фаъоли сул?
,
ин?илоб?
,
нависанда
,
?у?у?дон
,
freedom fighter
|
| Падар
|
Karamchand Uttamchand Gandhi
[d]
[3]
[8]
|
| Модар
|
Putlibai Karamchand Gandhi
[d]
[3]
[8]
|
| ?амсар
|
Kasturba Gandhi
[d]
[4]
[3]
|
| Фарзанд
|
Harilal Gandhi
[d]
[4]
[9]
,
Manilal Gandhi
[d]
[10]
[9]
,
Ramdas Gandhi
[d]
[9]
ва
Devdas Gandhi
[d]
[9]
|
| ?оиза?о
|
|
| Имзо
|
 |
Парванда?о дар Викианбор
|
 Осор
дар
Викитека
|
Ма?атма Ганд?
(Мо?андас Карамчанд Ганд?) ?
?инд?
:
??????? ???????? (???????) ??????
,
англ.
Mohandas Karamchand "Mahatma" Gandhi
2 октябри
соли 1869
Порбандар
,
Гу?арат
?
30 январи
соли 1948
,
Де?л?
) ?
файласуф
, ходими сиёсию ?амъятии ?инд?, яке аз муассисон ва сарварони идеолужии
?аракати милл?-озодихо?ии ?индустон
аз зулми
Бритониёи Кабир
. Фасафаи ?айризуроварии ? (сатяграха) барои тарафдорони муборизаи осоиштаи озодихо?? дар
?индустон
таъсир расонидааст. ? асосгузори идеолужии
Гандизм
- муборизаи милл?-озодихо?? буд.
[11]
Ма?атма Ганд? (1869-1948) яке аз пешвоёни ?аракати милл?-озодихо?ии
?индустон
буда, ?аёти ? бо таърихи муборизаи хал? ба?ри исти?лоли милл? сахт марбут аст.
Гандизм
ба барномаи муборизаи милл?-озодихо?? табдил ёфт ва дар ми?ёси ?а?он миллион?о нафар тарафдор пайдо кард.
Мо?андас Карамчанд Ганд? дар
Гу?арат
соли
1869
, дар оилаи шахси бадавлат, ки ба таба?аи савдогарони касб? мутаалли? буди, таваллуд ёфтааст. ?а?онбинии Ганди та?ти таъсири му?ити оилавие ташаккул ёфтааст, ки дар он р??ияи
дини
?индуия ?укумрон буд. Ганд? дар ?ажда?солаг? озими
Бритониёи Кабир
ша?ри
Лондон
шуд. Вай дар он ?о маълумоти
?у?у?шинос?
гирифт. Соли 1893 Ганд? ба?ри ?имояи як ширкати англис? дар мурофиаи суд? ба
Афри?ои ?ануб?
сафар кард. ? дар ин кишвар дарк сохт, ки чи ?адар ?инду?о, ?абаш?о ва дигар намояндагони ?айрисафедп?стон мушкили?ои зиёди и?тимо? доранд.
Ганд? ба ?ароре омад, ки дар
Афри?о
, ба?ри ёр? ба хал?и од?, бимонад. Вай дар ин ?о сол?ои 1893-1914 манфиат?ои ?амватанони му?о?ирашро ?имоя намуд. Ма?з дар ин кишвар а?ида?ои фалсаф? ва ?амъиятию сиёсии Ганд?, ки минбаъд тактикаи муборизаи ?ро бо мустамликадорони англис муайян сохт, шакл гирифтанд.
Бори нахуст дар
Афри?ои ?ануб?
Ганд? дар амал принсип?ои
Му?овимати ?айриз?ровар?
≪?айризуроварии ?айри?амкор?≫ (≪на ба ?укумат з?р? дорем, на ба он ?онибдорем≫) ё
≪Сатяграха≫
(≪Матонат дар ро?и ?а?и?ат≫)-ро, ки дар зери таъсири во?еа?ои сиёсии о?ози асри XX
Русия
?осил шудаанд, истифода бурд. Ба ?одиса?ои соли 1905-и Русия ба?о дода, Ганд? зикр сохт, ки
|
≪?атто сарвари пур?удрат ?ам наметавонад бе дастгирии раият ?укмдор? намояд≫.
Ма?атма Ганд?
|
|
Аз таъпимоти Л.Н. Толстой Ганд? усули муборизаи ?айризуровариро ?абул кард. Соли 1908 вай маъракаи нахустини саркашии ша?рвандонро нисбати ?онун?ои ирти?оии режими мустамликадорони Афри?ои ?ануб? созмон дод.
Ба шарофати дар
Афри?о
бомуваффа?ият гузаронидани якчанд маърака?ои ша?рвандони бо ?укумат ?амкор? надошта, чопи ма?ола?о дар матбуот, махсусан дар ма?аллаи ≪Индиэн Опиниэн≫ (≪А?идаи ?инд≫) ба дастгирии ?аракати миллии ватанаш, номи ? дар ?инд ?ам вирди забон?о шуд. Соли 1914 Ганд? ба ватан баргашт. Пас аз як сол дар
А?мадобод
? бо дастгирии сармоядорони Гу?арат маркази ташви?отию тар?иботии идеяи
сатяграха - ≪Сатяграха-ашрам≫
-ро бунёд бахшид. ? се маъракаи ≪
Му?овимати ?айриз?ровари
≫-ро амал? намуд. Аввали соли 1915 дар князигарии Ра?кот барои манъи як ?атор бо??ои гумрук?, дуюмин соли 1917 ба?ри исло?оти тарзи мардикоргир? ба хори?а, сеюмин охири соли 1917 аввали соли 1918 дар Би?ор бар зидди истисмори де??онони ?инд аз ?ониби заминдорони англис ба ву??ъ пайваст. Баъди ин маърака?о обр?ю эътибори сиёсии Ганд? дар ?индустон хеле боло рафт.
Баромад?ои ? дар ни?оди миллатгароён ?алби оммаро дар мубориза бар зидди режими мустамликадорон ?ой намуд. Дар рафти ?иёми мубориза?ои милл?-озодихо?й нахустин иттифо??ои касаба ба миён омаданд. Соли 1918 бо иштироки Ганд? Ассотсиатсияи коргарони бофанда созмон ёфт. Вай дар матбуот ва ?амоиш?о муттасил баромад мекард. Аввали сол?ои бистум Ганд? яке аз симо?ои шинохта дар байни миллатгароёни ?инд буд. Вай бо бисёр забон?ои ?инд? ?арф мезад, барои мардуми од? одами худ? буд. Дар гузашта сарватманд
бошад ?ам, дар ?атора?ои дара?аи сеюм ба сафар мебаромад. Дар т?ли бист сол Ганд? бевосита ба муборизаи зидди ?укумати
Подшо?ии Мутта?идаи Бритониёи Кабир
сарвар? менамуд. Дар ?авоби репрессияи англис?о вай 1 августи соли 1920 маъракаи саркаш? аз итоат ба ?укуматдоронро амал? кард. Маърака дар шакли митинг?о, намоиш?ои оммав?, ?амоиш?о дар бисёр но?ия?ои кишвар сурат мегирифт. Маъракаро Ганд? бе машварат бо ро?барони Конгресси милл? эълон менамуд ва мегузаронд. Муваффа??ияти ?аракати нав ба Конгресс таъсири ?идд? расонд. Дар
Калкутта
, дар ан?умани фав?улодда аввал?ои мо?и сентябри соли 1920 пешни?оди Ганд? оид ба барномаи ?амкор? накардан бо ?укумат ?абул гардид. Идеолужии расмии Конгресс
гандизм
шуд.
Ма?бараи Аттор
Соли 1922 Ганд? нога?он из?орот пахш намуд, ки мамлакат ба муборизаи ?айриз?ровар? тайёр нест. Вай ?атъ гаштани маъракаи ?айри?амкории ша?рвандиро эълон кард. Ин ?арор бо кадом сабаб?о ба миён омад? Аз як тараф, дар он давра ва дар он шароит оппозитсияи милл? наметавонист ба нер?и империализм
му?обил истад, аз дигар ?ониб, ро?барони Конгресс идораи ?аракати оммаро аз даст медод.
Дар ин муддат ба Ганд? муяссар гашт, ки статуси каста?ои пасттаринро та??ир ди?ад. Бо ин ма?сад сол?ои 1924-1925 ду ?амоиш - сатяграхаро дар мавзеи Вайк созмон бахшид. Ганд? ба он бовар дошт, ки бояд ?ар як хал?у миллат муста?илона умр ба cap барад. Вай мек?шид ба одамон шахсан намуна бошад, аз ин р?, як ?исми р?зро ба бофтани либоси хонаг? сарф мекард. Ба а?идаи вай, рушди саноат, ба мисли Аврупо дар Амрико ?ам ба истисмор, ?арис? ва ?ашшо?? оварда расондааст. Соли 1925 ? Ассотсиатсияи умуми?индии риштабофии дастиро созмон дод.
Вазъи и?тимо? дар кишвар муташанни? мегашт. Дар Ла?ор, мо?и декабри соли 1929, ан?умани Конгресс барпо шуд ва он дар хусуси идома бахшидани маъракаи ?айри?амкории ша?рванд? ?арор ба тасвиб расонд. Ро?барии маърака чун пештара ба зиммаи Ганд? вогузор шуд. Ан?уман ба?ри исти?лоли комили кишвар ?арор ?абул намуд.
Яке аз во?еа?о, ки ба Ганд? шу?рати безавол овард, ба намак вобаста буд. А?ол? ма?бур мешуд, ки намаки ма?оза?ои ?укуматиро бо нархи гарон бихарад, ?ол он ки онро худаш бо нархи хеле арзон исте?сол карда метавонист. Аз ин р?, Ганд? ба мавзеи Данди омад, то ки аз об намак ?осил намояд. ?укумат аввал ба чунин намуди эътироз а?амияти ?идд? надод. Вале ба зуд? ?азор?о нафар одамон ба Ганд? пайвастанд. ≪Мо ба?ри Худо пеш меравем≫, иброз дошт Ганд?. ? ба ?онибдоронаш тарзи исте?соли намакро меом?зонд. Хизматчиёни давлатии ма?алла?о тарки кор намуда, бо ?амоишгарон пайвастанд. ≪Исёни намак≫ таъсири зиёде гузошт ба вазъи сиёсии кишвар ва он ба?ои мусбати журналистони тамоми дунёро со?иб гашт. Мо?и майи соли 1930 Ганд? ва ?аммаслаки ?, раиси
Конгресси миллии ?индустон
?аво?ирлаъл Нер?
?абс шуданд. Мо?и январи соли 1931 Ганд? ба озод? мебарояд ва барои гуфтушунид бо давлати мустамликадор ба Лондон меравад. Англиc?о бо и?во овоза?ои бардур?? па?н намуда, гуно?и ба нокоми муво?е? гаштани гуфтушунидро ба д?ши Ганд? ва Конгресси милл? партофтан? шуданд. Вале тирашон хок х?рд. Аз ин ру, маъракаи сеюми бех,амкор? бо ?укумат о?оз ёфт, аммо нати?аи чашмрас набахшид. Зеро ро?барони Конгресс, аз ?умла Ганд? ?абс шуданд. Мо?и октябри соли 1934 Ганд? шартан Конгрессро тарк гуфт Ин ба ? ёр? расонд, ки шу?раташро дар байни омма ?амчун шахси ?айри?изб? ниго? дорад ва фузун? бахшад. Мохи апрели соли 1942 Ганд? ба миён шиоре партофт: ≪Аз ?инд дафъ шав!≫. Вай из?ор намуд, ки мубориза ба?ри исти?лоли кишвар дар шакли саркаш? аз и?рои амру супориш?ои ?укумат сурат мегирад ва э?тимол аз ча?орч?баи осоиштаи маъракаи бе?амкор? бо ?укумат барояд. Ин аллакай та?дид ба мустамликадорон буд. Дар о?ози мо?и август дар Бомбай Кумитаи умуми?индии Конгресс оид ба о?ози маъракаи бе?амкор? бо ?укумат ?арор ба тасвиб расонд. 9 август Ганд? ва дигар ро?барон бо ?урми к?шиши табаддулоти давлат? намудан ба ?абс афтоданд. Фаъолияти Конгресс расман манъ шуд. Намоиш?ои оммавии зиддианглис?о мамлакатро фаро гирифтанд.
6 майи соли 1944 Ганд? аз ма?бас ба озод? баромад ва ба муборизаи зидди мустамликадорон идома бахшид. Вале мубориза мураккаб гардид. Зеро дар байни ?инду?ои мусалмону пайравони дигар дин?о ихтилоф ба миён омад. Ганд? бар зидди ?удоихо?? хеле мубориза бурд, аммо бенати?а. Англис?о кишвари ягонаро ба ду ?исмат намуданд:
?индустон
ва
Покистон
.
Мо?и августи соли 1947 порлумони англис?о оид ба исти?лоли ?индустон ?онун ба тасвиб расонд, ки аз
15 августи
соли 1947
мавриди амал ?арор гирифт. Муборизаи ?а?рамононаи хал?и ?инд ба?ри исти?лол бо комёбй ан?ом пазируфт.
Му?о?ирати и?бории а?олии мусалмону ?айримусалмон дар байни ?ар ду доминион - ?индустон ва Покистон, муносибат?оро тезутунд намуд. Ганд? бар зидди ин аъмол гуруснанишин? эълон кард. Узви созмони динии ≪?инду ма?а саб?а≫
30 январи
соли 1948
?ангоми адои намоз ба Ганд? с?и?асд намуд ва ? ба ?алокат расид. Куштори Ганд? - пешвои милл?, ≪падари миллати ?инд≫ ?а?ру ?азаби оммаро ба ву?уд овард.
Дар ёди хал? Ганд? ?амчун
Ма?атма
?
мурабб?
абад? на?ш бастааст. Маънои дигари ин вожа
≪дили бузург≫
аст.
[12]