Роёна ( форс?: ?????? ‎ > порсии миёна: *r?y-?n-ag > порсии бостон: *r?d-aya-na-ka- ) ё Компютер  ? дастго?и электроние барои сабт, табдил ва коркарди иттилоот (дода?о ва ё информатсия ), тавассути и?рои пайдарпайии дастур?ои барои он фа?мо мебошад.

Роёна ё компутар номи умумии ?ама гуна дастго??ои падозиши худкори дода?о аст. Роёна?о бобаста ба шитоби кор? ва вазифа?ое, ки ан?ом меди?анд, чунин намуд?о доранд:

• сервер (та??изот)
• роёнаи шахс? ( форс?: ??????? ???? ‎; англ.   personal computer ),
• роёнаи р?миз? ( форс?: ????????? ?????? ‎; англ.   desktop computer )
• роёнаи ?айб? ( форс?: ????????? ???? ‎) англ.   hand held computer
• роёнаи хонаг? (????????? ?????; home computer)
• роёнаи киф? (????????? ????; laptop computer)
• бузургроёна (????????????; mainframe computer)
• резроёна (?????????; microcomputer)
• хурдроёна (??????????; minicomputer)
• роёнаи шабака? (????????? ???????; network computer)
• роёнаи китоб? (????????? ?????; notebook computer)
• роёнаи ?айб? (????????? ????; palmtop computer)
• роёнаи ?айб? (????????? ????; pocket computer)
• роёнаи ?ампо (????????? ?????; simultaneous computer)
• роёнаи ?амзамон (????????? ???????; simultaneous computer)
• абарроёна (???????????; supercomputer)
• абархурдроёна (???????????????????; supermini computer)

Вожашиносии ≪роёна≫ [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Вожаи ≪роёна≫ аз масдари ≪роёнидан≫ сохта шуда, ки дар забони порсии миёна ба гунаи ≪r?y?n?dan≫ ва ба маънои ≪сан?идан, му?оиса кардан; сабуку сангин кардан≫ ё ≪мураттаб кардан, назм бахшидан ва сомон додан≫ будааст. Ин масдар дар порсии миёна корбурди фаровоне дошта ва барсохта?ои бисёре низ аз он сохта будаанд. Намуди порсии миёнаи ин вожа ≪r?y?n?dan≫ буда ва агар он ба форсии нав мерасид, ≪роёнидан/роёндан≫ мегашт (чунон ки вожаи порсии миёнаи ≪?g?h?n?dan≫ дар форсии нав ≪ого?онидан/ого?ондан≫ гаштааст).

Ин вожа аз решаи фарзии эронии бостони ≪*radz-≫ р?идааст, ки ба маънои ≪мураттаб кардан≫ будааст. Ин реша ба гунаи ≪*rad-≫ ба порсии бостон расида, ки дар порсии миёна ≪r?y≫ гаштааст. Аз ин реша ситок?ои ?ол ва вожа?ои зер дар порсии миёна ва форсии нав падид омадаву ба кор рафтаанд:

? ≪*?-r?dz-a-≫ (эронии бостон) → ≪?-r?y-≫ (порсии миёна), ки вожаи ≪ороиш≫ дар форсии нав аз он аст. ? ≪*pati-r?dz-a-≫ (эронии бостон) → ≪p?-r?y-≫ (порсии миёна), ки вожаи ≪пероиш≫ дар форсии нав аз он аст. ? ≪*r?dz-ta-≫ (эронии бостон) → ≪r?st≫ (порсии миёна), ки вожаи ≪рост≫ дар форсии нав аз он аст.

Ин решаи эронии бостон худ аз решаи ?индуурупоии ≪*re?-≫ ба маънои ≪мураттаб кардан ва назм додан≫ р?идааст.

Вожаи ≪роёна≫ дар порсии миёна метавониста ≪*r?y-?n-ag≫ ва дар порсии бостон ≪*r?d-aya-na-ka-≫ буда бошад. Шоёни ёдоварист, ки дар матн?ои порсии миёнаи турфон? ва порсии миёнаи зардушт? вожае ба гунаи ≪r?y?n?g≫ дида мешавад, ки ба маънои ≪ра?бар, ра?намо; ?идоятгар≫ аст. Ин вожа сифати фоъилии ?ол аз ≪r?y?n?dan≫ аст, ки бо пасванди ≪-?g≫ сохта шудааст. Агар ин вожа ба форсии нав мерасид, бояд ≪роёно≫ мегашт ва маъное камобеш ?аммонанд бо маънояш дар порсии миёна медошт.

Дар форсии нав пасванди ≪-а≫-ро ба ситоки ?оли феъл?о мечаспонанд то номи абзори он феъл?о ба даст ояд. Барои намуна аз ≪расон-≫ (яъне ситоки ?оли ≪расондан≫) + ≪-а≫ ? ≪расона≫ ? абзори расондани иттилоъот ва барнома?ои дидориву шунидор? сохтаанд. Вожаи ≪роёна≫ низ ?амингуна сохта шудааст: аз ≪роён-≫ (яъне ситоки ?оли ≪роёнидан≫) + ≪-а≫ ? ≪роёна≫ ? абзори назм бахшидан ва созмонди?ии дода?о≫.

Таърих [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Одамони ?адим бо сифати асбоб?ои ?исобкун? аз ч?б?о, сангча?о, тасма?ои с?хтор, ресмон?ои гире?дор ва ?айра?о истифода мекарданд. Та?рибан 1500 сол му?аддам асбоби ?исобкунии ч?т (счет) пайдо шуд, ки аз он то ?ол истифода карда мешавад.

Соли 1642 олими фаронсав? Блез Паскал мошини механикии ?исобкуниро ихтироъ намуд, ки вай адад?ои то ?ашт ра?ам доштаро ?амъ мекард. Соли 1694 математики олмон? Готфрид Вилгелм Лейбнитс мошини ихтирокардаи Паскал ? ро такмил дода, мошини механикиро сохт, ки вай амали ?амъ ва зарбро и?ро мекард. Соли 1820 олими фаронсав? Чарлз Калмар арифмометрро сохт, ки вай чор амали арифметикиро и?ро мекард. Дар нимаи авали садаи XIX математики бузурги англис Чарлз Бебби? лои?аи мошини универсалиросохт, ки онро худи ? мошини аналитики номид.

Мошини Чарлз Бебби? аз р?и хусусият?о ва ?исм?ои пешбинишудааш ба мошин?ои ?исоббарори муосир хеле шабо?ат дошт. Он ба монанди компютер?о хотира, ?исми коркардабароии маълумот, ?исми дохилкун? ва хори?кунии маълумот ва ?айраро со?иб буд. ?атто барои ин мошин барнома низ сохта шуда буд. Он?о аз тарафи аввалин барномасозии ?а?он, духтари шоири инглис ?он Байрон  ? Ада Ловлейс навишта шуда буд. Имр?з ба шарафи ин хонум номи яке аз забон?ои барномасози ≪ Ада ≫ гузошта шудааст.
Ба ?айр аз мошин?ои механик? боз мошина?ои механик? боз мошина?ои мошина?ои ?исоббарори механикию электромеханик? пайдо шуданд, ки он?о барои ?алли масъала?ои гуногун истифода карда мешуданд.
Соли 1937 олимони амрико? ?ор? Атанасов ва Клиффорд Бери ба сохтани мошини ?исоббарории электрон? сар карда, соли 1940 онро сохтанд, ки барои ?алли масъала?ои физикию математик? пешбин? шуда буд. Он?о пешни?од карданд, ки барои инъикоси адад?о аз системаи ду? истифода карда шавад.
Мошинаи пури?тидори ЭНИАК соли 1945 дар Донишго?и Пенсилванияи ИМА та?ти ро?барии П. Эккерт ва ?. Моучли сохта шуд.

Бо ?амин ?арни компютер ?адам?ои аввалини худро гузошт.

Насл?ои компютер [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Компютер?о вобаста аз базаи омил?, зудкор?, ?а?ми хотира ба насл?о ?удо карда мешаванд. Ин ?удокун? хеле шарт? буда, компютер метавонад аз р?и базаи омилиаш ба як наслу ва аз р?и хосият?ои сохтор насл мансуб бошад.

Ба характеристика?ои асосии компютер зудкор? ва ?а?ми хотираи фавр? дохил мешаванд. Зудкор? ? бо ми?дори миёнаи амал?ои мошина, ки дар як сония и?ро карда шудаанд ба?о дода мешавад. ?а?ми хотираи фавр? ? бо ми?дори калима?ои мошин? чен карда мешавад. Дар замони ?озира пан? насл маълум аст:

Насли якум . Насли якуми компютер ба сол?ои 40 ? 50 ? ум рост меояд. Базаи омил? ? лампа?ои элоктрон?, зудкор? ? та?рибан 100 амал /сон, ?а?ми хотираи фавр? ? та?рибан 100 калима, ре?аи истифодабар? ? монопол?: захира?ои мошин? ва идоракунии он дар ихтиёри як шахс.

Насли дуюм . Насли дуюми компютер ба сол?ои 50 ? 60 ? ум рост меояд. Базаи омил? ? транзистор?о, зудкор? ? та?рибан 10 000 амал/сон., ?а?ми хотираи фавр? ? та?рибан 10 000 калима,?а?ми хотираи берун? (диск?о, лента?ои магнит?) ? та?рибан 10 млн.калима, ре?аи истифодабар? ? коркарди пакет?, навишти барнома ? забон?ои алгоритм?.

Насли сеюм . Насли сеюми компютер ба сол?ои 60 ? 70 ? ум рост меояд. Базаи омили ? схема?ои интеграли калон, зудкор? ? та?рибан 10 млн амал/сон., Ха?ми хотираи фавр? ? та?рибан 10 млн калима, ?а?ми хотираи берун? ? та?рибан 10 млрд калима, усули истифодабар? ? ре?аи ва?ти та?симкардашуда бо коркарди пакет?.
Насли чорум . Аз сол?ои 70 ? ум сар карда насли чоруми компютер ба исте?солот ро? ёфтанд. Базаи омил? ? схема?ои интегралии аз ?ад калон, зудкор? ? та?рибан як млрд амал/сония, ?а?ми хотираи фавр? ? та?рибан 10 млн калима. Усули кор ? истифодабарии шакл?ои шабакав? ва ало?идаи компютер?о.

Насли пан?ум . Лои?аи мошина?ои насли пан?ум дар зинаи амалишав? мебошанд. Вале аллакай аз ин лои?а?о ва нусха?ои та?рибавии компютер хулоса баровардан мумкин аст, ки дар ин ?о зудкор? бо хулосабарори?ои манти?? омехта гардонида мешаванд. Усули муносибати байни истифодабаранда ва компютер ? мубо?иса бо усули му?аррарии муоширати байни одам? мубаддал мегардад. Фанни барномасоз? ?амчун илм дар оянда барои истифодабарандагони компютер а?амияти актуалии худро гум мекунад. Ба монанди Бузаки ?ингилапо мезана ба?арду по мебошад.

Шакл [ вироиш | вироиши манбаъ ]

Бо ?увваи бар? кор мекунад. Намуд?ои компютер Apple , Windows ва ?.

Наввожа?ое ки аз роёна сохта шудаанд:

• computerize - ????????? ??????? - роёнидан, роёндан
• computerizing - ??????? ????????? ??????? - роёниш, роёнидан, роёндан
• computer architecture, architecture - ??????? ??????? ?????? - меъмории роёна
• computer crime - ????? ????????? - ?урми роёна?
• computer farm - ????????? - корсозгон
• computer fraud - ?????? ????????? - та?аллуби роёна?
• computer graphics - ????????? ????????? - нигоштори роёна?
• computer literacy - ????? ??????[??]? - саводи роёна[?]
• computer network - ??????? ????????? - шабакаи роёна?
• computer programming - ???????????? ?????????? ????????????? ????????? - барномасозии роёна?, барноманависии роёна?
• computer system - ????????? ????????? - сомонаи роёна?
• computer telephony - ?????/ ????????????? ???? ? ?????? - якпорчасозии телефуну роёна
• computer telephony integration - ?????/ ????????????? ???? ? ?????? - якпорчасозии телефуну роёна

Нигаред [ вироиш | вироиши манбаъ ]

• Хотираи берунии компютер

Анбори Википедиа дар бораи ин мавз?ъ гур?? дорад:

Роёна

Ин ма?олаи хурд аст. Бо густариши он ба Википедия к?мак кунед.