Ибози?я
(
абозия
,
ар.
????????
),
ибодия
? фир?ае аз
хавори?
, ки муассисаш Абдулло? ибни Абози Тамим? мебошад. Он яке аз ку?антарин фир?а?о дар байни
мусулмонон
аст. Ба абозия гур??и нисбатан хурде шомил буд, вале аз ли?ози таърих? ва таълимоташ а?амияти бузургеро молик мебошад. Абозия пайравони худро а?ли ?а? ё худ ас?оби даъват ва маз?аби худро ≪маз?аб-ул-му?а??и?а≫ медонист ва иддао дошт, ки аз тамоми фир?а?ои ислом? ягона фир?аи на?отёфта мебошад. Аз ин р?, абозиён баъзан маз?аби худро ≪но?ия≫ низ номидаанд.
Пайравони абозия худро наздиктарин маз?аб ба р??и ислом ?исобида, гумон мекарданд, ки чун он?о аз а?ли ?а?анд, ?атман пир?з? насибашон хо?ад шуд. Аз ибтидои ?удо шуданаш аз хавори?, пайравони абозия хусусияти тундравонаи онро напазируфтанд ва тамоюли м?ътадилонаро касб карданд. Бо мурури замон пайравони абозия ба а?ли суннат ва ?амоат наздик шуданд ва абозиёни Либиёву Тунис тафовути андаке бо тасаннун доштанд, вале абозиёни Ал?азоир ва Уммон ро?уравиши ?аблии худро идома доданд. Муаррихони маъруфи абозия ба мисли Баррод? дар ≪?аво?ир-ул-мунта?от≫ ва Шамо?? дар ≪Китоб-ус-садр≫ таърихи пайдоиши абозия ро ба замони хилофати Усмон расонидаанд ва абозияро ?адимтарин фир?ае эълон намудаанд, ки г?ё ?абл аз хавори? пайдо шуда бошад. Дар асл бошад, ин фир?а зимни ?аракати хори?ия арзи ву?уд намудааст.
Аввалин хур??и абозия барои ба даст овардани хилофат дар а?ди халифа Марвони II бо ро?барии Абдулло? ибни Абоз ба ву??ъ пайваста буд. Он?о Мадинаро ба тасарруфи худ дароварданд ва хатари ?идд? барои Умавиён э?од намуданд, вале Маккаро иш?ол карда натавонистанд. Баъди шикаст х?рданашон дар му?орибаи Ал?уро, абозиён ба ду гур?? ?удо шуда, гур??е аз он дар Басра дар атрофи Нофеъ ибни Азра?ии ?анзал? ва Абдулло? ибни Саффори Саъд? ва гур??и дуюм ба Уммон дар гирди На?да ибни ?омун ва Абуфудайк мутта?ид шуданд.
Ба фикри пайравони абозия сифоти худо айни зоти ?ст. Имоми аввалини абозия ?обир ибни Зайд мебошад. Интихоби имом пин?он? сурат мегирифт. Пайравони абозия усули фи??и а?ли суннат ва ?амоатро ба ?уз и?моъ мепазируфтанд. Фар?и асосии хори?ия ва дигар фир?а?ои аз он пайдошуда аз абозия дар он зо?ир мегардид, ки абозиён фарди гуно?и кабира содиркардаро кофир мехонданд, зеро мувофи?и таълимоти он?о итоат ?ам имон аст ва ?ам дин. Абозиён мав?еи м?ътадилонаро интихоб карда, касеро мушрик мешумориданд, ки худоро ?абул надошта бошад, ё ва??е аз ву???и тав?идро инкор ва ё ?арфе аз ?уруфи каломи Алло?ро мункир шавад, ?алоли мансухро ?аром ва ?ароми мансухро ?алол эълон кунад. Худо гуно?и к?даконро мебахшад, вале боли?он дар сурати содир кардани гуно? бояд тавба кунанд. Абозия ?увваи илму имонро иктисоб? намедонад, он?о ба фикри абозиён нуре мебошанд, ки ба ?алби муъмин метобанд, ?ро аз дунё дур сохта, барои марг ва зиндагии абадии бозпасин омода месозад.
Абозиён ба ча?ор шоха та?сим шуда буданд:
?афсия
,
?орисия
,
язидия
ва
а?ли тоат
.
?оло пайравони абозия дар шимоли Африка, Уммон, Ал?азоир ва Либиё фаъолият доранд. Дар Тунис дар ?азираи ?урба ?ам зиндаг? мекунанд. ?амоа?ои абозия бо ?ам робита доранд ва ба гур???ои динию сиёс? ?удо шудаанд. Абозиёни Ал?азоир бо а?ли суннат камтар омезиш пайдо кардаанд ва таълимоти худро то дара?ае ?ифз намудаанд.
- Абдул?о?ири Ба?дод?. Таърихи мазо?иби ислом ё тар?умаи фар? байн-ал-фира?. Табрез, 1333;
- Маделунг. Фир?а?ои ислом?, Т., 1377;
- Доират-ул-маорифи бузурги ислом?, ?. 3, Т., 1368, ?. ш.
|
|---|
| фир?а?о
| |
|---|
| Асосгузорон
| |
|---|
| Сулола?о
| |
|---|
|