Мавод аз Википедиа ? донишномаи озод
Гардолудшав?
? аз
гарддон
ба
гардгирак
(дар рустани?ои п?шидатухм) ё
?у?айратухм
(дар рустани?ои лучтухм) рехтани
гард.
Баъди гардолуд шудан аз гардак
гарднайча
сабзида, нутфаро ба ?у?айратухми тухмму?ча мебарад, он ?о бордоршав? ва рушди ?анин ба амал меояд.
Гули дарахтони мева бо 2 усул ? дутарафа ва худ аз худ (авто?амия) гардолуд мешавад. ?ангоми гардолудшавии дутарафа гард аз як гул ба гардгираки тухмдони гули дигари ?амон рустан? (гейтено?амия) ё рустании дигар (ксено?амия) мерезад; дар ва?ти худгардолуд? гард аз гардбарга ба гардгираки тухмдони ?амон гул мерезад. ?ар ду усули гардолудшав? ба гули ток низ мансуб аст. Гули ток асосан тавассути шамол (анемофилия) гардолуд мешавад. Гардгираки гули ток ?ангоми ба ?абули гард омода шуданаш, усора хори? карда, бо ?амин барои часпидан, му?офизат ва сабзиши гард мусоидат менамояд. ?ангоми гардолудшавии дутарафа, яъне, ба гули рустании дигар рехтани гард, ?анин аломат?ои ?ар ду ?инсро со?иб мешавад. Аз ?амин сабаб он назар ба худгардолуд? афзалият дорад. Барои гардолуд шудани гул ?ашарот (энтомофилия), шамол (анемофилия), паранда?о (орнитофилия), ?айвонот (зоофилия) ва об (?идрофилия) мадад мерасонанд. Гули бисёр рустани?о барои гардолуд шудан фа?ат ба як навъи ?ашарот мутоби? шудааст, мас., ан?ирро тан?о занб?р?ои бластофит гардолуд менамоянд, чунки давраи инкишофи он?о ба давраи гулшукуфти ан?ир рост меояд. Гули рустани?ои ду?инса (мас., аксари дарахтони мева, ?у?уммева, ток ва ?айра) ва як?инса (мас., чорма?з, баъзе навъи ток ва ?айра) бештар дутарафа гардолуд мешаванд. Дар сурати ба гардгираки ин рустани?о наафтодани гарди гули рустании дигар гардолудшавии дутарафа ба амал намеояд. Рустани?ои гардолудиашон дутарафа аз рустани?ои худгардолуд фар? мекунанд. Гардолудшавии дутарафа дар табиат хеле му?им аст. Онро дар кор?ои бо?дор? барои р?ёнидани анвои мева?ои дурага истифода мебаранд. Аз р?йи тарзи гузаштани гард рустани?ои гардолудиашон дутарафаро ба ду гур?? та?сим мекунанд: анемофил? (бо шамол) ва энтомофил? (бо ?ашарот). Гули рустани?ое, ки бо шамолу ?ашарот гардолуд мешаванд, аз ?ам фар? мекунанд. Мас., гули рустани?ое, ки бо шамол гардолуд мешаванд, калон буда, гарддони он?о ба берун мебарояд ва мекафад. Дар нати?а гарди он?о тавассути шамол па?н шуда, ?исман ба гардгираки тухмдони рустани?ои дигар меафтад. Гули рустани?ое, ки бо ?ашарот гардолуд мешаванд, восита?ои ?олиб дорад, мас., ша?ддон. ?ашарот аз як гул ба гули дигар нишаста, ша?ди онро мемаканд ва бо ?амин ро? ба гардолуд шудани гул мусоидат мекунанд. Гарди гули рустани?ое, ки он?оро ?ашарот гардолуд мекунанд, нисбатан калону часпак аст. Дар ?алб кардани ?ашарот б?йи гул низ му?им мебошад. Б?йи гулро ?ашарот аз масофаи хеле дур ?ис ва фар? мекунанд. Дар давраи гулшукуфти дарахтони мева ?ашарот ?ар ?адар зиёд бошанд, ?осил ?амон андоза фаровон мешавад. Ба гардолудшав? номусоидии обу ?аво таъсири манф? мерасонад.
- Атлас по эмбриологии винограда. Кишинёв, 1977;
- Гринфельд Э. К. Происхождение и развитие антофилии ? насекомых. Л., 1978;
- Фегри К., Шэйл Л. Основы экологии опыления /Пер. с англ.. М., 1982;
- Борисов Б. Ботаника. М., 2000.
