Мавод аз Википедиа ? донишномаи озод
Адсорбсия
(аз
лотин?
ad. ? ба, назди ва sorbeo ? ме?аббам) ? дар сат?и моддаи сахт ё моеъ (адсорбент) ?аббида шудани дигар моддаи дар шакли газ ё ма?лул ?арордошта (адсорбат). Macалан, агар ба ма?лули обии кислотаи сирко як порча ангишт андохта шавад, молекула?ои кислотаи сирко дар сат?и ангишт адсорбсия шуда, ми?дори кислота дар ма?лул меко?ад. Одамон адсорбсияро дар фаъолияти амалии худ аз ?адимулайём истифода мебурданд, вале тад?и?и он аз нимаи 2-юми садаи XVIII о?оз ёфт. Таълимот оид ба адсорбсия бори аввал аз тарафи У. Гиббс (1876) баён карда шудааст. Адсорбсия аз хосияти молекула?ои дар ?абати сат?? ?ойдоштаи модда вобаста аст. ?олати он?о аз вазъияти молекула?ои ?абати дохил? фар? мекунад. Дар молекула?ои ?абати сат?? ми?дори зиёди энергияи озод мав?уд аст, ки ?амеша майли ко?идан доранд. ?ангоми доим? будани ?удуди сат?? худ ба худ кам шудани энергияи озод дар нати?аи костани кашиши сат?? ба амал меояд; дар нати?а дар ?абати сат?? модда аз му?ити берун фур? бурда мешавад. Адсорбсияро, одатан, бо нисбати адсорбат бар во?иди сат?и адсорбент ё массаи адсорбент ифода мекунанд. Баъзан адсорбсия тан?о бо ?абати боло? ма?дуд нашуда, то ба ?абат?ои дохилии адсорбент па?н мегардад. Чунин равандро абсорбсия меноманд.
Адсорбсия физикав?, химияв? ва интихоб? мешавад. Адсорбсияи физикав? худ ба худ аз ?исоби таъсири ?амдигарии ?увва?ои сусти Вандер-Ваалси ба амал меояд. Дар ва?ти баланд шудани ?арорат адсорбсияи физикав? ко?иш меёбад, масалан, адсорбсияи баъзе газ?о. Адсорбсияи химияв? (хемосорбсия) бо ро?и таъсири химияв? ба амал меояд. Баланд шудани ?арорат адсорбсияи химиявиро метезонад. Дар адсорбсияи химияв? реаксияи химияв? рух меди?ад. Macалан, СО2-ро фур? бурдани СаО ва NН3-po фур? бурдани об. Адсорбсияи интихоб? ? бартар? доштани адсорбсияи як модда назар ба адсорбсияи моддаи дигар аст. Мувофи?и ?онуни Панету Фаянс дар адсорбенти сахт бештар ион?ое, ки ба таркиби он дохил мешаванд, ё ба он ягон умумият доранд, адсорбсия мешаванд. Macалан, дар зарра?ои CaSО4 ион?ои Са2+ ва ион?ои SO42- адсорбсия хо?анд шуд. Ион?ои валенташон зиёд аз ион?ои валенташон кам зудтар адсорбсия мегарданд. Бузургии адсорбсия ба ?арорат, сат?и адсорбент, консентратсияи модда, табиати физикавию химиявии адсорбент ва ?айра вобаста мебошад. Дар адсорбент?ои сахт Адсорбсия шудани ион?о а?амияти калон дорад, чунки раванди ба ?у?айра?о ворид шудани модда?ои минерал? ва ?изо ба ?амин асос ёфтааст. Адсорбсия дар софкории шарбат ва май, катализ ва хроматография низ му?им аст. Истифодаи адсорбсия хоса бо фоликулят?о (полиакриламид, полиоксиэтилен), желатина ва поливинилпирролидон муфид аст. Адсорбсияро барои ?удо кардани модда?ои фаъоли биологии холис ? фермент?о, витамин?о ва ?айра низ истифода мекунанд. Адсорбсия дар ?араёни флотатсия, олкор?, тозаву соф кардани об, тоза кардани ?аво (аз газ?ои за?рнок), та?лили омехта?ои мураккаб кор фармуда мешавад.
- Евстрабова К. И., Купана Н. А., Физическая и коллоидная химия, М., 1990;
- Самиев М. С., Т?раев О. Д., Асос?ои химияи умум? ва физколлоид?, Д., 2004.
