?labik?rzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ?labik?rzowym z?pisie ?l?nskij g?dki. Coby sie przewiedzie? wiyncyj, wejzdrzij do artikla o nim .

Reinhold Olesch (nar. 24 wrze?nia 1910 we Z?łyn?u k. Katowic , um. 23 czyrwnia 1990 we Koln ) ? ?l?nski g?dkoznawca, profes?r slawistyki , cz?nek m.in. Polskij Akadymije Nauk i p?ru inkszych miyndzyn?rodowych akadymiji, h?norowy cz?nek Miyndzyn?rodowego K?mitetu Slawist?w .

Biografij? [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

Kej jego fater zgin?ł na fr?ncie I ?wiatowyj wojaczki , familij? uzdała sie przekludzi? do wsi Anaberg kole Wielgich Strzelec , we keryj Reinhold naucz?ł sie g?da? po ?l?nsku . Do k??ca ?yci? nawiydzoł i sp?m?goł sztofowo prz?cieli ze Anabergu. Reinhold Olesch ucz?ł sie we Nysie , a potym w gimnazjum ?w. Macieja we Wrocławiu . Na zacz?ntku l?t 30. XX stoleci? sztudiyrowoł filologijo i słowia?sko f?netyka na Uniwerzytecie we Wiedziyniu , kaj uczynszczoł na wykłady m.in. Nikołaja Trubeckoja . Z Wiedziynia przeni?s sie do Pragi , a potym k?ntynuowoł nauka na Uniwerzytecie Berli?skim kaj sztudiyrowoł ty? historyjo i geografijo. We Berlinie stykn?ł sie z Aleksandrem Brucknerem jako egzaminatorem, a potym jego n?stympc?m Maksem Vasmerem , kery stoł sie jego patr?nym. Za namow?m Vasmera Olesch nagr?woł słowia?ske teksty gwarowe na gramof?nowych platach. Tymatym jego doktorskij dysertacyje Zur schlesischen Sprachlandschaft. Ihr alter slawischer Anteil (?we sprawie ?l?nskigo landszaftu g?dkowego, udzioł we nim w?ntku starosłowia?skigo”), obr?ni?nyj na Uniwerzytecie Fryderyka Wilhelma we Berlinie, były słowia?ske dialekty ?l?nska , kere s?m Reinhold Olesch uw??oł za swoja rodno g?dka ^[1] . Ostały one bazowym przedmiotym jego baczyni? ty? we niyskorniyjszyj naukowyj robocie. Jeszcze przed wojaczk?m we roku 1937 roku opublikowoł dwie roboty: byd?nco pokłosiem d?cht?ratu Die slawischen Dialekte Oberschlesiens (?słowia?ske dialekty G?rnego ?l?nska”) i habilitacyje Beitrage zur oberschlesischen Dialektforschung. Die Mundart der Kobylorze , I. Deskriptive Phonetik (?przyczynek do podszukowani? g?rno?l?nskigo narzycza, dialekt Kobylorzy ”; tajla 1, obyjmuj?nc? f?netyka opisowo). We 1938 roku opublikowoł Serbokroatisch aus Herzegovina , a potym Drei polnische Mundarten. Goralisch, Nordmasowisch, Kujawisch . Dziynki dw?m piyrszym robot?m dostoł tytuł d?chtora i Docentdocenta , a potym robota lektora polskij g?dki na Uniwerzytecie we Greifswaldzie . Publikacyje o ?l?nskij g?dce zyskały barzo pozytywno recynzyjo Kazimierza Nitscha , ale u miymieckich sztudynt?w zwi?nzanych z NSDAP wywołały ?ciykłe ataki (jego roboty sp?l?no na berli?skim brukfl?strze a potym zak?zano jejich publicznego rozszyrzowania), co sprawiyło relegowanie go ze stanowiska lektora, na kere wr?ci?ł po osobistyj interwyncyji Vasmera ^[2] .

We lipniu 1939 roku, jako spisowanego bez Gestapo , wcielono go do Wehrmachtu we gradusie szeregowego (opr?cz ?e jako docentowi n?le?oł mu sie oficerski stopiy?), we przid?wku z przydziołem do pielyngnacyje k?ni, a niyskorzij do kancylaryje polowych skuli idyalno wiad?mo?? p?ru cudzych g?dek. Przi wojsku su??ł do k??ca wojaczki, no t?? bezma szej? l?t. Na Ukrajinie podszukowoł miyjscowe dialekty. Od 1946 roku Olesch k?ntynuowoł naukowo kariera we Miemczech ^[2] .

Tw?rczo?? i wyr??niynia [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

We jego przirobku zn?dły sie m.in. reedycyje Biblije Leopolity ? nojstarszyj polskij Biblije z 1561 roku jak ty? kaszubskich starodruk?w, a ty? obrobiyni? ruskich bojek i roboty na tymat g?dki połabskich Słowian. Reinhold Olesch wr?ci?ł ty? do robot nad sprawami G?rnego ?l?nska. Obrobi?ł on, wydany we roku 1958 we Berlinie, Der Wortschatz der polnischen Mundart von Sankt Annaberg to znaczy słownik gwary wsi Anagerg i Wysok? , przin?le??ncyj do dialektu Kobylorzy. Przeciw pogl?nd?m Olescha, wyra??nym w jego wcze?niejszych robotach, wyd?wca u??ł w tytule ?polski”, a niy ?słowia?ski”, choci?? s?m Olesch u??ł tam nawet slawistycznyj transkrypcyji, a niy polskij ^[3] . Zało??ł seryjo ?Slavistische Forschungen”, mocka l?t b?ł sp?łredachtorym (i sp?łzało?ycielym) seryje ?Mitteldeutsche Forschungen”, cajt?ngu ?Zeitschrift fur slavische Philologie”, a ty? ?Die Welt der Slaven, Bausteine zur Geschichte der Literatur bei den Slaven”, seryje ?Slavistische Studienbucher” a ? Biblia Slavica ”.

Przipisy

Bibliografij? [ edytuj | edytuj zdrz?dło ]

• Joanna Rostropowicz, ?l?ski był jego j?zykiem ojczystym , w: ?l?sk bogaty ro?norodno?ci? ? kultur, narodow i wyzna?. Historia lokalna na przykładzie wybranych powiatow, miast i gmin (red. Krzysztof Kluczniok, Tomasz Zaj?c), Centrum MultiMedialne, Czerwionka-Leszczyny 2004, s. 47?54, ISBN 83-920458-5-8
• Gedenkschrift fur Reinhold Olesch , hrsg. von Hans Rothe, Roderich Schmidt, Dieter Stellmacher, ?Mitteldeutsche Forschungen” 100, Bohlau Verlag, Koln?Wien 1990, ISBN 3-41202-190-3
• Stanisław Urba?czyk, ?p. Reinhold Olesch (24 IX 1910 ? 23 VI 1990) , ?J?zyk Polski”, R. LXXII, 1992, nr 2 ? 3 (marzec ? czerwiec), s. 81?85 [trza mie? DjVu ].