Buenos Aires
[?bwenos ?ai??es] (allere Skrieuwwiese: Buenos Ayres; amtelk: Ciudad Autonoma de Buenos Aires/Autonome Staad Buenos Aires) is ju Haudstaad un Primoatstaad, also dat politiske, kulturelle un wirtskuppelke Santrum fon
Argentinien
. Do Gruundere fon ju Staad benaamden ju atter ju
Santa Maria del Buen Ayre
(spoansk foar Hillige Maria fon ju goude Luft / do goadelke Wiende).
Ju Staad lait oun't Ouger fon dan
Rio de la Plata
, een tjoachterfoarmige Mundenge fon do Aien
Rio Parana
un
Rio Uruguay
in dan
Atlantik
, ap ju Aastkuste fon dan
suud-amerikoansken
Waarelddeel. Buenos Aires lait in dan Truchsleek sowat 25 Meetere uur ju See. Dat had 2.890.151 Ienwoonere (Stound:2010).
Buenos Aires wuude ap dan
2. Februoar
1536
fon
Pedro de Mendoza
mad dan Noome
Puerto de Nuestra Senora Santa Maria del Buen Ayre
gruunded. Uumdat do spoanske Siedlere dat stuur hieden, Neerenge tou kriegen, twoangen jo do ienheemske
Het
-Indioanere (uk bekoand as Querandi), ju junge Staad mad Ietelweeren tou fersuurgjen. Do
Het
bekeeken do Spoaniere deeruum as Fainde un uurfallen ju Staad moorere Moale, sodat do Siedere Buenos Aires al in
1541
wier apreeke un ferlaite moasten.
In
1580
wuude ju Staad fon
Juan de Garay
unner dan Noome
Ciudad de la Santisima Trinidad y puerto Santa Maria de los Buenos Aires
wiergruunded. Ju Wirtskup fon Buenos Aires hiede tou Begin two Stoundbeene: Ju Faitucht in ju
Pampa
uumetou, man uk dan Honnel mad
Spanien
. Man ju spoanske Heerskup in't 17. un 18. Jierhunnerd ferloangde, dat aal do Honnelsweeren uut Buenos Aires, do atter Europa wai skuulen, eerste atter
Lima
in
Peru
ferfrachted waide skuulen uum do junner tou ferstjuurjen. Mad suk n grooten Uumwai kuuden do Honnelsljuude fon Buenos Aires nit toufree weese - do moasten ja aal uum
Kap Horn
sailje un wier touraach. Deeruum begon die
Smuggel
tou bloien.
Koarl III.
, die fon
1759
bit tou sin Dood
1788
spoansken Koonich waas, arkoande dat Problem un suurgede Stappe foar Stappe foar moor Fraiegaid in dan Honnel, toulaast ferkloorde hie Buenos Aires foar n fraien Hoawen.
Haudstaad fon't Vizekoonichriek fon dan Rio de la Plata
[
Beoarbaidje
|
beoarbaidje Waltext
]
Buenos Aires wuude tou ju Haudstaad fon dat
1776
gruundede spoanske
Vizekoonichriek fon dan Rio de la Plata
(fon dat
Vizekoonichriek Peru
oudeeld).
Wilst ju Tied fon do
Napoleoonske Kriege
, as
Spanien
mad
Frankriek
ferbuunded waas un juun dat
Fereende Koonichriek
kampede, besatten ap dan
27. Juni
1806
britiske Troppen unner Generoal
William Carr Beresford
atter twain Deege Kamp ju Staad. Man do Bewonnere lienden sik juun do Briten ap un ap dan
4. August
arooberden ienheemske Kraafte unner
Santiago de Liniers
ju Staad touraach. Liniers kuude uk noch een naie Beleegerenge truch do Briten ouweerje, ju ap dan
7. Juli
1807
mad ju Kapitulatsjoon fon Generoal
John Whitelocke
eendede.
Dat do Besattengen nit fon spoanske Troppen, man fuulmoor fon dan Wierstound uut ju Befoulkenge touraachsloain wuuden wieren, roate do Nasjonoalisten Moud. Jo kuuden moor un moor Gjuchte foar lokoale Burger-Fereenigengen roakje, do sonaamde
Cabildos Abiertos
, wilst die Vize-Koonich Moacht oureeke moaste.
Ap dan
25. Moai
1810
ferdreeuwen bewoapende Burgere fon ju Staad Buenos Aires dan Vizekoonich. Ap dan
9. Juli
1816
ferkloorde die
Kongress fon Tucuman
formell ju Uunouhongegaid fon do "Fereende Provinse fon dan Rio de la Plata", do leeter dan Noome
Argentienske Konfoderatsjoon
roaten. Atter ju Uunouhongegaids-Ferkloorenge roate dat aan Stried twiske do Unitariere, do aan fon Buenos Aires uut fieren Santroal-Stoat haabe wuulen un do Foderoalisten, do een staarke Salwenferwaltenge in do oankelde Provinse ferfoulgeden. Sant ju Uunouhongegaid fon Spanien habe Argentinien un deermad uk Buenos Aires moorere Phasen fon Uunroue, Diktatuur un wirtskuppelke Nood truchmoaked, man uk beetere Tiede.
In
1853
waigerde sik ju Staad un ju Provinz Buenos Aires, bie dan konstitutionellen Kongress meetoumoakjen un trande sik fon
Argentinien
. In
1859
tried Buenos Aires dan "Argentiensken Buund" (Federacion Argentina) bie. In 1869 hiede ju Staad een Befoulkenge fon 180.000 Ljuude. In
1882
wuude ju Staad Buenos Aires fon ju glieknoomige Provinz outrand un tou ju salge Tied foar ju Haudstaad fon Argentinien ferkloord. In
1890
waas Buenos Aires ju grootste un wichtichste Staad in
Latien-Amerikoa
mad een Befoulkenge fon sowat 661.000 Ienwoonere. In
1913
wuude ju eerste U-Boan-Strakke eepend. Apgruunde fon ju staarke Ienwonnerenge uut Europa talde ju Staad al in't Jier 1914 sowat 1,6 Millionen Ienwoonere. In 2001 bedruuch ju Ienwoonertoal fon ju
Autonome Staad Buenos Aires
sowat 2,8 Millionen Ienwoonere.
- Dussen Artikkel stoant sik ap ju duutsksproakige Wikipedia.