Kvarnerski zaliv , ili kra?e Kvarner , je pored Tr??anskog zaliva najve?i morski zaliv na Jadrana . U zalivu se nalaze ostrva među kojima su najve?a Krk , Cres , Rab i Pag . Kvarnersko primorje obuhvata najisto?niji deo poluostrva Istre , kopno oko Rije?kog zaliva i primorsku stranu Velebita . ^[1] Najve?a ostrva predstavljaju planine u moru jer se di?u 600-700 m sa dna mora dubokog pedesetak m. Najve?i grad na obali Kvarnerskog zaliva je Rijeka . Kvarner je administrativno podeljen između ?etiri ?upanije: Istarsku . Primorsko-goransku , Li?ko-senjsku i Zadarsku (Silba, Olib i Premuda).

Karakteristike [ уреди | уреди извор ]

Kvarner se deli na kopneni deo: kvarnersko primorje ili kvarnerska rivijera ili kvarnerska obala, kvarnerska ostrva i na morski deo Kvarnera.

Kvarnerska ostrva [ уреди | уреди извор ]

Od juga prema severu slede?a su ostrva: Premuda, Silba , Olib , Planik, Maun i ?krda (pod Zadarskom ?upanijom ), severni deo Paga ( Li?ko senjska ?upanija ), te u Primorsko-goranskoj ?upaniji Dolin, Rab , Goli , Grgur, Prvi? i Krk te prema zapadu su Istarska ostrva Ilovik , Orjule (Vele i Male), Lo?inj , Susak (ili Sansego ), Srakane, Unije i Cres ^[2] .

Kvarnerski zaliv - more [ уреди | уреди извор ]

Kvarnerski zaliv je ostrvskim nizovima razdeljen na Rije?ki zaliv (sever), Velebitsko-vinodolski kanal (deo između obale Hrvatskoga primorja i ostrva Krka , Raba i severnog dela Paga ), Kvarneri? ( ital. Quarnerolo ) između ostrva Krka, Raba i Paga, s jedne, i Cresa i Lo?inja s druge strane te zaliva Kvarner u u?em smislu (Sinus Flanaticus, lat.) - zaljev između ostrva Cresa i Lo?inja i istarske obale.

Vela vrata ( ital. Canale di Faresina, tal.) je tesnac (?irok 4,2 km) na sjeveru Kvarnera između Cresa i istarske obale koji vodi u Rije?ki zaliv ( ital. Golfo di Fiume ) ^[3] te Unijski kanal između Lo?inja i Unija i Srakana, Srednja vrata između Cresa i Lo?inja na severu Kvarneri?a, te Pa?ki kanal između Paga i Raba, Velebitski kanal (ital. Canale della Morlacca ) izme?u kopna i ostrva Paga, Raba, Golog, Grgura i Prvi?a koji se na severu produ?ava u Vinodolski kanal između kopna i ostrva Krk koji zavr?ava tesnacem Mala vrata na ulazu u Rije?ki zaliv.

Kvarnerski zalv je vrlo razveden, prosje?no dubok 50 m, u Rije?kom zaljevu 50-60 m. U Kvarneri?u je maksimalna dubina 104 m, i to na istoku Cresa. ^[2] Zaljev je najdublji u kanalu Kru?ija između Plavnika i Cresa -114 m. Dno mora je muljevito u sredi?njim delovima zaliva ?ta pogoduje razvoju kvarnerskih ?kampa omiljene poslastice, a uz otoke obala dno je kamenito.

Prose?na amplituda plime i oseke u Rijeci je 30 cm. Maksimalna amplituda zabilje?ena u Rijeci iznosi 1.35 m, za razliku od tog u Veneciji 2.15, a u Trstu 2,41 m. ^[4]

Kvarnerska rivijera [ уреди | уреди извор ]

Kvarnerska rivijera ili Kvarnersko primorje obuhvata deo Hrvatskog primorja naj?e??e se navodi od fjorda Jablanac prema zapadu, Rije?ko primorje do uvale Preluka te istarsku Liburniju (od Voloskog do Plomina) te ostali dio jugoisto?ne istarske obale uz zaliv Kvarner. Ispod Velebita obala je strma i uglavnom nepristupa?na (u ve?em delu Velebitskog kanala) s izrazitim kra?kim kamenjarima i vegetacijom makije, da bi u Vinodolskom kanalu između kopna i otoka Krka obala bila pitomija s bla?im padinama i pla?ama, a od Novog Vinodolskog prema zapadu vegetacija je mnogto bujnja (hrastovi i borovi). Na podru?ju Bakarskog zaliva opet su izrazite kra?ke pojave, da bi se od Kostrene do Preluke reljef i priroda opet postali pitomiji.

Od ve?ih reka koje se ulivaju u Kvarner su Rje?ina i Ra?a , a na Hrvatskom primorju se ulijevaju vode iz akumulacionih jezera Lokve i Bajer (za hidrocentralu Tribalj) koje se spajaju s vodama potoka u Vinodolskoj dolini i ulivaju u Crikvenici , a isto?no od Senja ulivaju se vode reka Like i Gacke za hidrocentralu kod Kali?a.

Na rivijeri se nalaze dva ve?a zaljeva: Bakarski i Ra?ki zaljev, te manji zaljevi poput fjorda Jablanac te ?rnovice i Povile kraj Novog Vinodolskog i Plominskog zaliva na istarskoj obali Istre.

Klima [ уреди | уреди извор ]

Klima je tipi?no mediteranska sa blagim zimama, ali kako je Kvarnerski zaliv prema severoistoku okru?en rubom visokih planina, ?esto je zimi izlo?en uticaju planinske, tj, kontinentalne klime sa prodorima hladnoga vazduhaa - bura sa severoistoka, i tramontana sa severa. Dosta je lokacija na Kvarneru koje su za?ti?ene od udara bure kao npr ?itava jugozapadna strana otoka Raba i Lo?inja, zatim podru?je Liburnije... gdje su mikroklimatski uslovi zimi sa suptropskim karakteristikama pa na Rabu i Lo?inju uspe?no rastu agrumi. ^[4]

Kvarnerska strana U?ke privla?i ki?ne oblake, tako da je u pojedinim godinama Rijeka rekorder na isto?noj obali Jadrana po koli?ini padalina.

Naselja [ уреди | уреди извор ]

Najve?i grad Kvarnera je Rijeka , velika luka i biv?i industrijski centar, ostali ve?i urbani centri su letovali?te Crkvenica i grad Senj na istoku, te Krk i Rab u sredini Kvarnera. Na Kvarneru u u?em smislu ve?i grad je Cres, uz historijski gradi? Osor na prevlaci koja razdvaja ostrvo Cres od Lo?inja. te najve?i grad na svim jadranskim ostrvima - Mali Lo?inj .

Du? istarske obale Kvarnera, nakon ljetovali?ta i zimovali?ta Opatije i Lovrana , nema ve?ih gradova, ve? samo manjih luka; Plomin , Rakalj , letovali?te Rabac , Krnica , Li?njan i Medulin .

Saobra?aj [ уреди | уреди извор ]

Nekad intezivan pomorski saobra?aj Kvarnerom odvijao se iz Rijeke za Dalmaciju gde brodovi plove Kvarneri?em, a kroz Vela vrata i zaliv Kvarner plove ve?i teretni brodovi prema otvorenom moru. Zbog dubine mora rije?ka luka mo?e primati capesize brodove (koji prema?uju mere za plovidbu Panamskim i Sueskim kanalom). Od svih ostrva je jedino Krk mostom povezan s kopnom (Titov ili Kr?ki most), a najprometnije trajektne linije su Prizna-Novalja za ostrvo Pag, Stinica (ranije Jablanac)-ostrvo Rab te Brestova-Porozina za ostrva Cres i Lo?inj. Pored toga dobrom katamaranskom vezom povezani su Rab, Mali Lo?inj i Susak sa Rijekom, a u letno sezoni aktualna je putni?ka brodska i katamaranska linija Pula-Mali Lo?inj-Zadar. ^[2]

Kroz isto?ne kvarnerske otoke prolazi put Plava magistrala koja vodi od Titovog do Pa?ogi mosta sa trajektnim vezama Krka i Raba (Ba?ka-Lopar), Raba i Paga (Pudarica-Stara Novalja). Otok Krk je od nedavno spojen trajektnom linijom s otokom Cresom (Merag) tako da se plava magistrala pro?irila i na cresko-lo?injski arhipelag.

Etimologija [ уреди | уреди извор ]

Za rane antike zaliv Kvarner u u?em smislu) se nazivao Sinus Flanaticus , po Flanoni (dana?nji Plomin u Istri), a za ?itav Kvarnerski zaliv u kasnoj antici se koristi naziv Liburnicus Sinus (Liburnski zaliv) dat po rimskoj pokrajini Liburniji u sastavu Dalmacije. Spominje se i rimski naziv Sinus Polaticus (nazvan po rimskoj Poli), a naziv Sinus Carnarius (verovatno Kranjski zaliv) je iz potpuno nesigurnih izvora.

U kasnom srednjem veku spominje se naziv Carnario (Dante) i Kvarner , ali etimolo?ki ostaju zagonetno.

Po jednoj hipotezi ime Kvarner mo?da poti?e od latinskog mare quaternarium = ?etiri mora, jer je ostrvima navodno bio podeljen na ?etiri plovna puta, ali ta 4 plovna puta ( zapadni prema Veneciji i Raveni, ju?ni prema Zadru, isto?ni prema Senju i severni prema Rijeci) ^[5] spada u nategnutu tezu.

Najbli?a re? su kvarnar , u istarskom ?akaskom dijalektu zna?i ?etrdeset, ?to se te?ko mo?e smisleno povezati sa Kvarnerom, te engleska rije? corner smisleno bi odgovaralo Kvarneru, morski kut, ugao prema kopnu, ali ta re?, istorijski gledano, nije mogla do?i iz engleskog jezika, jedino ako je re? korner keltskog porekla

Ime Carnario koji je spomenuo Dante asocira na carne (meso) ili, po drugim hipotezama, ime poti?e od italijanskog cavernariu = zaliv pe?ina, ali kvarnerski zaliv ipak ne karakterizuju morske pe?ine (ima ih pet). ^[4]

Vidi jo? [ уреди | уреди извор ]

• Jadransko more
• Rije?ki zaliv

Reference [ уреди | уреди извор ]

Kvarnerski zaliv на Викимеди?ино? остави .