Sistemi endokrin perfaqesohet nga ishujt e langerhansit qe jane grupe qelizash me madhesi 0,04-0,2 mm te shperndara ne pjesen ekzokrine dhe te kufizuara mire nga indi perreth. Ishujt ndertohen nga qeliza te zbehta dhe te vogla, dhe vendosen ne forme shiritash qe anastomizojne ne menyre te crregullt. Midis shiritave qe anastomizojne gjenden kapilare gjaku me pore qe vendosen ne nje rrjete retikulare delikate. Hormonet qe prodhon cdo qelize ne ishujt e langerhansit dhe gjenden kater lloje qelizash A (alfa) 15-20 % B (beta) 70-75 % te te gjithave qelizave endokrine D (delta) 5-6 % dhe qelizat e qarta C. Kemi dhe qeliza D1 qe prodhojne peptidin intestinal vazoaktive dhe gjenden mes qelizave ekzokrine.

P;rmbledhje [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Qelizat B vendosen ne qender te ishujve kurse qelizat A ne periferi kurse C dhe D jane te shperndara midis qelizave B dhe A. Qelizat B ngjyrosen me fuksine aldehide. Ne to bie ne sy prania e nje numer te madh mitokondrish dhe kompleksi Golxhi shume i zhvilluar qe i japin qelizave ngjyre acidofile. Qelizat B gjende vetem ne ishujt e lagerhansit qe gjenden ne pankreas. Qelizat B prodhojne insulin (Insulina (nga lat. insula ? ishull, pasi qe prodhohet ne te ashtuquajturit Ishujt Langerhans ne pankreas) eshte nje hormon polipeptid, qe rregullon metabolizmin e karbohidrateve.

Luan nje rol shume te rendesishem ne rregullimin e nivelit te glukozes (sheqerit) ne gjak si dhe ne terapine e Diabetes mellitus (semundjes se sheqerit).

Insulina krijohet ne pankreas ne qelizat a te ujdhesave te Langerhensit. Sipas struktures kimike eshte polipeptid i ndertuar prej 51 aminoacidesh. Te te gjitha kafshet molekula e insulines eshte e ndertuar prej dy vargjeve, te cilat jane te lidhura me ura disulfide. Kur shkeputen urat disulfide behet inaktivizimi i insulines. Insulina nuk mund te merret me rruge orale, sepse ajo tretet nen veprimin e enzimeve te traktit digjestiv.

Insulina eshte hormon i rendesishem anabolik (i sintezes), i cili vepron ne inde te ndryshme si ne melci, ne indin yndyror dhe ne muskuj. Ajo e rrit metabolizmin e sheqernave, deponimin e glikogjenit, sintezen e proteinave, sintezen e yndyrave etj. Megjithate roli kryesor i insulines ne organizem eshte ne rregullimin e metabolizmit te karbohidrateve. Ajo mundeson hyrejen e glukozes ne qeliza. Sekretimi i insulines varet nga glicemia (sasia e glukozes ne gjak). Dihet se glukoza e stimulon drejtpersedrejti lirimin e insulines brenda 30-60 sekondave. Rritja e nivelit te glukozes ne gjak (hiperglikeia) eshte faktor stimulues, i cili rrit sekrecioni e insulines, ndersa hipoglicemia (sasia e vogel e glukozes ne gjak), ka efekt te kundert.

Mungesa e insulines ne organizmin e njeriut shkakton semundjen e sheqerit (Diabetes mellitus). Rritja e insulines ne gjak (hiperinsulizem) behet rralle. Ne kete rast zvogelohet perqendrimi i glukozes dhe shfaqen kriza hiperglicemike.

Qelizat A kane aftesi te lidhen me acidin fosfotungistik duke marre ngjyre bazofile, keto qeliza prodhojne hormonin glukagon. Hormon qe prodhohet ne pankreas ne ishujt e Langerhansit nga qelizat alfa. Per nga struktura kimike eshte polipeptid. Ka rol te rendesishem ne homeostazen e glukozes ne gjak. Kur perqendrimi i glukozes zbret nen nivelin normal qe eshte 50 mg/dL ne gjak e 60 mg/dL ne serumin e gjakut (siero) glukagoni vepron mbi organet qe depozitojne glukozen nen formen e glukagonit. Keto organe jane melcia dhe muskujt. Nen veprimin e glukagonit keto organe aktivizojne enzima qe shperbejne glikogjenin(eshte polisakaridi, i cili gjendet kryesisht ne melci dhe ne muskujt e organizmit te shtazeve dhe sherben si ushqim rezerve. Teprica e glukozes ne organizem shnderrohet ne glikogjen dhe rezervohet ne melci. Keshtu p.sh gjate punes se rende shperbehet ne glukoze, te cilin organizmi e perdor si ushqim rezerve. Struktura kimike e glikogjenit eshte e ngjashme me ate te amidonit.)e glukoze, duke e liruar ne gjak. Si rrjedhim perqendrimi i glukozes ne gjak kthehet ne nivel normal. Vlerat normale te perqendrimit te glukozes ne gjak jane 50 - 100 mg/dL,ndersa ne serum 60 - 110 mg/dL. Por, keto vlera rriten pas ngrenies.

Ky eshte hormoni i dyte i pankresasit, i cili krijohet ne qelizat a te ujdhesave te Langerhansit. Sipas struktures kimike eshte polipeptid i ndertuar prej 29 aminoacidesh. Ne krahasim me insulinen ka veprim te kundert. Stimulon zberthimin e glukogjenit e pas kesaj rritjen e glukozes ne gjak (hiperglicemia), qe eshte veprim i kundert nga insulina. Per kete arsye glukagoni mund te konsiderohet antagonist i insulines. Hipoglicemia e nxit sekretimin e glukagonit, ndersa hiperglicemia e inhobon sekretimin e tij.

Qelizat D prodhojne somatostatinen hormon me natyre proteinike qe prodhohet ne qelizat delta te ishujve te Langerhansit ne pankreas, ne hipotalam dhe ne disa pjese te tjera te aparatit tretes.

Ky hormon bashkevepron me pese receptore keshtu qe ka shume funksione. Disa nga keto funksione jane : bllokon sintesen e hormonit te rritjes dhe prolaktines ne hipofize, bllokon sekretimin e disa substancave nga stomaku si : kolecistokinina (CCK), acidin klorhidrik (HCl), gastrina dhe secretina. Ne vitet e fundit ka filluar te perdoret ne terapite kunder disa lloj tumoresh.

Shih edhe [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

• Indet
• Qelizat
• Hormonet
• Endokrinologjia

Literatura [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

• A.I. Gozhenko; I.P. Gurkalova; Zukow, W.; Kwasnik, Z.; Mroczkowska, B. (2009). "Trematoda". Pathology: Medical Student's Library . Radomska Szkola Wy?sza uk. Zubrzyckiego. fq. 280. ISBN   978-83-61047-18-6 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
• Adam, Andy (2014). Grainger & Allison's Diagnostic Radiology (bot. 6). Elsevier Health Sciences. fq. 1031. ISBN   9780702061288 . Arkivuar nga origjinali me 14 mars 2016. {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
• Councilman, W. T. (1913). "Chapter Two". Disease and Its Causes . New York Henry Holt and Company London Williams and Norgate The University Press, Cambridge, U.S.A. {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
• Preedy, Victor (2009). Comprehensive Handbook of Iodine Nutritional, Biochemical, Pathological and Therapeutic Aspects . Burlington: Elsevier. fq. 616. ISBN   9780080920863 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
• Kushner R (2007). Treatment of the Obese Patient (Contemporary Endocrinology) . Totowa, NJ: Humana Press. fq. 158. ISBN   978-1-59745-400-1 . Marre me 5 prill 2009 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
• Oxford Handbook of Medical Sciences (bot. 2nd). Oxford: Oxford University Press. 2011. fq. 180. ISBN   9780191652295 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
• Kasper (2005). Harrison's Principles of Internal Medicine . McGraw Hill. fq.  2074 . ISBN   978-0-07-139140-5 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
• Gilbert, Scott F. (2000). "Juxtacrine Signaling". permbledhur nga bookshelf, NCBI (red.). Developmental biology (bot. 6.). Sunderland, Mass.: Sinauer Assoc. ISBN   978-0-87893-243-6 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
• Pandit, Nikita K. (2007). Introduction To The Pharmaceutical Sciences . fq. 238. ISBN   978-0-7817-4478-2 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
• Malenka RC, Nestler EJ, Hyman SE (2009). "Chapter 10: Neural and Neuroendocrine Control of the Internal Milieu". permbledhur nga Sydor A, Brown RY (red.). Molecular Neuropharmacology: A Foundation for Clinical Neuroscience (bot. 2nd). New York: McGraw-Hill Medical. fq. 246, 248?259. ISBN   9780071481274 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
• Neave, N. (2008). Hormones and behaviour: a psychological approach (ne anglisht). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN   978-0521692014 .
• Schatzberg, Alan F. (1988). The Hypothalamic-pituitary-adrenal axis: physiology, pathophysiology, and psychiatric implications . Raven Press. ISBN   978-0-88167-393-7 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
• Young B, Woodford P, O'Dowd G (2013). Wheater's Functional Histology: A Text and Colour Atlas (bot. 6th). Elsevier. fq. 95. ISBN   978-0702047473 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
• Marieb, Elaine (2014). Anatomy & physiology . Glenview, IL: Pearson Education, Inc. ISBN   978-0321861580 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )