Nga Wikipedia, enciklopedia e lire
Shqiptaret
e
Kosoves
, jane grupi me i madh etnik ne
Kosove
. Sipas regjistrimit te popullsise te vitit 2011 ne Kosove banojne 1,616,869 shqiptare, ose rreth 93% e popullsise se Kosoves.
[1]
Mergues shqiptare nga Kosova jetojne ne numer te madh ne
Evropen perendimore
(posacerisht ne
Zvicer
dhe
Gjermani
) dhe ne
Shtetet e Bashkuara te Amerikes
.
Shqiptaret e Kosoves dhe te Shqiperise jane te lidhur ngusht ne aspektin kulturor. Traditat dhe zakonet ndyshojne nga vendi ne vend brenda Kosoves. Shqiptaret e Kosoves flasin dialektin
gege
te
shqipes
, ndersa gjuha e institucioneve shteterore, arsimit, librave dhe medias eshte
shqipja standarde
.
Arsimi eshte i mudesuar ne te gjithe nivelet: fillor, i mesem dhe i larte.
Universiteti i Prishtines "Hasan Prishtina"
eshte universiteti publik dhe me i rendesishem i Kosoves.
Biblioteka Kombetare e Kosoves "Pjeter Bogdani"
eshte biblioteka kryesore dhe me e madhe ne Kosove, e vendosur ne
Prishtine
.
Institucionet me te rendesishme te kultures ne Kosove jane:
Teatri Kombetar i Kosoves
, Qendra Kinematografike e Kosoves,
Galeria e Arteve e Kosoves
,
Ansambli Kombetar i Kengeve dhe Valleve "Shota"
dhe Kosovafilmi
. Ndersa institucionet me te rendesishme te trashegimise kulturore jane:
Muzeu i Kosoves
, Instituti Arkeologjik i Kosoves dhe Instituti per Mbrojtjen e Monumenteve.
Shumica e shqiptareve te Kosoves jane
myslimane
, kryesisht
synite
. Nje pakice e shqiptareve jane
katolike te ritit romak
.
- Gjergj Pelini
(-1463), Prift katolik dhe pjesmarres ne
Lidhjen e Lezhes
.
- Andrea Bogdani
(rreth 1600-1683), Katolik dhe
Kryepeshkop i Shkupit
.
- Pjeter Bogdani
, (1630?1689), katoli, Kryepeshkop i Shkupit dhe autor i
Cuneus Prophetarum
veper e rendesishme ne
letersine shqiptare
- Toma Raspasani
, (1648-17??), murg.
- Isa Boletini
(1864?1916), lider i levizjeve shqiptare kunder osmane.
- Bajram Curri
(1862?1925), minister i mbrojtjes ne
Shqiperi
dhe pjestar i
Komiteti i Mbrojtes Kombetare e Kosoves
.
- Nexhip Draga
(1867?1920), deputet osman she me vone and ne parlamentin
Jugosllav
.
- Azem Galica
(1889?1924), kryengrites anti jugosllav.
- Shote Galica
(1895?1927), kryengritess anti-jugosllave, bashkeshortja e Azem Galices.
- Shtjefen Gjecovi
, (1873?1929), prift katolik, folklorist dhe etnolog.
- Pjeter Mazreku
, prelat katolik,
Kryepeshkp
i Bar and
Peshkop
of
Prizren
.
- Kadri Bistrica
, Ushtarake shqiptare.
- Shaban Polluzha
, lider anti-komunist.
- Hasan Prishtina
(1873?1933) (1873?1933) lindur ne
Vushtri
, ish-
kryeminister
shqiptar, organizator i levizjeve kunder osmane te vendosura ne Kosove.
- Ymer Prizreni
(1820?1887), lider i
Lidhjes Shqiptare te Prizrenit
.
- Sulejman Vokshi
(1815?1890), lider i deges ushtarake te
Lidhjes Shqiptare te Prizrenit
.
- Idriz Seferi
(1847-1927) lider i levizjeve shqiptare kunder osmane dhe komandant i Levizjes se armatosur kryengrites shqiptar nga
Karadaku
i
Shkupit
per pavaresi shqiptare 1908-1913.
- Mulla Idriz Gjilani
(1901-1949) nga Velekinca e Gjilanit ishte kamandant kryengrites i krahut lindor te
Lidhja e Dyte e Prizrenit
per mbrojtjen
Shqiperia etnike
- Nexhmije Pagarusha
, lindur me
7
maj
1933
, kengetare dhe aktore.
- Ibrahim Rugova
ish
President i Kosoves
dhe kryetar i
LDK-se
organizator i levizjeve paqsore,idealist i madh 1990 - 1999 (vdiq nga kanceri ne mushkeri me
21
janar
2006
).
- Adem Jashari
, (1955?1998), lindur ne Drenice, komandant i
UCK-se
, i vrare me 1999
Lufta e Kosoves
.
- Adem Kastrati
, (1933-2000), i lindur ne Karaceve te Kamenices, piktor i vetem ne bote i cili ka pikturuar me ngjyra te dheut, vdiq ne Shkup me 24 shtator te vitit 2000.
- Veton Surroi
ish publicist i
Koha Ditore
, ish lider i
ORAs
.
- Nexhat Daci
Ph.D. ne
Kimi
, profesor universiteti, dhe kryeparlamentar i
Kuvendit Kosovar
. Ish pjestar i
LDK-se
, tani eshte lider i
Lidhja Demokratike e Dardanise
.
- (Zahir Pajaziti),lindi 1962 ne llap dhe vdiq me 31 janar 1997 ne Pestove ka qen komandant legjendar dhe heroik i UCK-se i paharruar
- Agim Ceku
ish kolonel i ushtrise kroate, ish komandant i
UCK-se
dhe me vone
Trupat e Mbrojtjes se Kosoves
ish
kryeminister
kosovar.
- Rifat Kukaj
(25 tetor 1938 ? 11 shtator 2005) shkrimtar i suskeshem ne letersine per femije. Lindur ne Drenice.
- Zejnullah Halili
(1945-2004) shkrimtar i letersise per femije. Lindur ne
Kokaj
te
Karadakut
te
Gjilanit
- Anton Cetta
lindur ne
Gjakove
, patriot,
folklorist
, akademik, profesor universiteti. Krijues i "Komiteti per pajtimin e gjaqeve ne Kosove" dhe shume i suskesshem ne kete pune.
- Albin Kurti
lider i
Vetevendosje!
.
- Xhevad Prekazi
futbollist.
- Shefki Kuqi
futbollist.
- Valbona Gusija
, lindur me 1968 ne Prishtine.
- Marigona Dragusha
, modele, pjesmarrese ne
Miss Universe
, shoqeruesja e dyte.
- Zana Krasniqi
, modele, pjesmarrese ne
Miss Universe
, top 10.
- Aferdita Dreshaj
kengetare, modele, pjesmarrese ne
Miss Universe
, top 16.
- Benet Kaci
lindur me 4 gusht 1978.
- Rita Ora
kengetare
- Dua Lipa
kengetare