Revolucioni i Kengeve

Revolucioni i Kengeve
Revolucioni i Kengeve
Pjese e Revolucioneve te 1989 dhe Shperberjes se Bashkimit Sovjetik
	Zinxhiri Baltik ne 1989
Data	14 qershor 1987 ? 6 shtator 1991 ; (4 vjet, 2 muaj, 3 jave dhe 2 dite)
Vendndodhja	Shtetet baltike ( Estonia , Letonia , Lituania )
Shkaktuar nga	Pushtimi sovjetik i shteteve baltike ; Perndjekja politike ; Stagnimi ekonomik ; Pakenaqesia nacionaliste ; Sovjetizimi ; Rusifikimi ; Persekutimi fetar ;
Qellimet	Pavaresia e shteteve baltike ; Fundi i sundimit komunist ; Demokratizim ; Te drejtat civile ; Reforma ekonomike ;
Metodat	Protestat ; Demonstrata ; Greva ; Trazirat ; Mosbindja civile ; Zinxhiri njerezor ; Rezistenca civile ; Barikadat ;
Resulted in	Fitorja vendimtare e Baltikut si pjese e fundit te Luftes se Ftohte Rivendosja e pavaresise se shteteve baltike Deklaratat e sovranitetit shteteror te Estonise (18 nentor 1988), Lituanise (18 maj 1989) dhe Letonise (28 korrik 1989) ; Deklaratat e pavaresise se Lituanise (11 mars 1990), Letonise (20 gusht 1991) dhe Estonise (21 gusht 1991) ; Bashkimi Sovjetik njeh pavaresine e shteteve baltike (6 shtator 1991) ; Rivendosja e sundimit demokratik ; Terheqja e trupave sovjetike dhe me pas ruse nga Lituania deri ne 1993, dhe Letonia dhe Estonia deri ne 1994 ;
Kryesuesit
Lennart Meri ; Tunne Kelam ; Edgar Savisaar ; Mart Laar ; Trivimi Velliste ; Marju Lauristin ; Alo Mattiisen ; Ulo Nugis ; Anatolijs Gorbunovs ; Ivars Godmanis ; Eduards Berklavs ; Einars Rep?e ; Dainis ?v?ns ; Konstantins Pupurs ; Romualds Ra?uks ; Vytautas Landsbergis ; Kazimira Prunskien? ; Albertas ?im?nas ; Gediminas Vagnorius ; Audrius Butkevi?ius ; Algirdas Brazauskas ; Arvydas Juozaitis ;	Mikhail Gorbachev ; Vadim Bakatin ; Dmitry Yazov ; Vladislav Achalov ; Mikhail Golovatov ; Vladimir Uskhopchik ; Vladimir Antyufeyev ; Boris Pugo ; Alfr?ds Rubiks ; Mykolas Burokevi?ius ; Ringaudas Songaila ; Karl Vaino ;

Revolucioni i Kengeve ^[a] ishte nje seri ngjarjesh nga viti 1987 deri ne 1991 qe cuan ne rivendosjen e pavaresise se tre shteteve baltike te pushtuara nga sovjetiket , Estonia , Letonia dhe Lituania ne fund te Luftes se Ftohte . ^[1]^[2] Termi u krijua nga nje aktivist dhe artist estonez, Heinz Valk , ne nje artikull te botuar nje jave pas demonstratave spontane te kendimit te mbremjes masive te 10-11 qershorit 1988 ne terrenin e Festivalit te Kenges ne Talin. ^[3]

Prapavija [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Artikulli kryesor : Shtetet baltike nen sundimin sovjetik

Gjate Luftes se Dyte Boterore , tre shtetet baltike u pushtuan nga Bashkimi Sovjetik ne qershor 1940 dhe u aneksuan zyrtarisht ne BRSS ne gusht 1940. Pas pushtimit nazist gjerman ne 1941-1944/45, te tre shtetet u ripushtuan nga Ushtria Sovjetike ne 1944-1945.

Ne vitin 1985, udheheqesi i fundit i ish-Bashkimit Sovjetik, Mikhail Gorbachev prezantoi glasnost ("hapje") dhe perestroika ("ristrukturim"), duke shpresuar te stimuloje ekonomine sovjetike te deshtuar dhe te inkurajoje produktivitetin, vecanerisht ne fushat e mallrave te konsumit, liberalizimi i bizneseve kooperativiste dhe rritja e ekonomise se sherbimeve. Glasnost shfuqizoi kufizimet mbi lirite politike ne Bashkimin Sovjetik, gje qe coi ne probleme per qeverine qendrore sovjetike ne mbajtjen e kontrollit mbi zonat jo-ruse, duke perfshire vendet e pushtuara baltike.

Ceshtjet e panjohura deri tani te mbajtura sekrete nga qeveria qendrore sovjetike ne Moske u pranuan ne publik, duke shkaktuar pakenaqesi te metejshme popullore me regjimin sovjetik ne Estoni, Letoni dhe Lituani. Kombinuar me luften ne Afganistan dhe pasojat berthamore ne Cernobil , ankesat u transmetuan ne nje menyre publikisht shperthyese dhe politikisht vendimtare. Estonezet ishin te shqetesuar per kercenimin demografik per identitetin e tyre kombetar qe vinte nga fluksi i individeve nga grupet e huaja etnike per te punuar ne projekte te tilla te medha zhvillimi sovjetik si minierat e fosfatit. ^[4]

Qasja ne komunitetet e emigranteve perendimore jashte vendit dhe, vecanerisht ne Estoni, marredheniet joformale me Finlanden dhe hyrja ne televizionin finlandez qe tregon stilin e jetes perendimore gjithashtu kontribuoi ne pakenaqesine e perhapur me sistemin sovjetik dhe provokoi demonstrata masive si represion ndaj disidenteve, nacionalisteve, komuniteteve fetare dhe konsumatoret e zakonshem u lehtesuan ndjeshem nga fundi i viteve 1980.

Demonstratat masive kunder regjimit sovjetik filluan pasi liberalizimi i gjere i regjimit nuk mori parasysh ndjeshmerite kombetare. Moska shpresonte qe kombet jo-ruse te mbeteshin brenda BRSS, pavaresisht heqjes se kufizimeve per lirine e fjales dhe ikonave kombetare (te tilla si flamujt lokale te para vitit 1940). Megjithate, situata u perkeqesua ne ate mase sa qe ne vitin 1989 pati fushata qe synonin clirimin e kombeve nga Bashkimi Sovjetik.

Kenge te dukshme proteste [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

" The Baltics Are Waking Up " ( Lituanisht : Bunda jau Baltija , Letonisht : Atmostas Baltija , Estonisht : Argake, Baltimaad ) (LIT/LAT/EST)
"Br?v?bu Baltijai" ^[5] (LAT) ("Freedom for the Baltics")
"Dzimt? valoda" ^[5] (LAT) ("Mother tongue")
" L??pl?sis " (LAT) ("Bear slayer")
"Manai Tautai" ^[5] (LAT) ("To My Nation")
"Gaismas pils" ^[6] (LAT) ("Castle of Light")
"P?t, V?ji?i!" ^[6] ? Versioni letonez i nje kenge popullore te dasmes Livoniane ("P?go t??") dhe shpesh perdoret ne vend te himnit kombetar gjate epokes sovjetike. (LAT) ("Blow, Winds!")
" Saule, P?rkons, Daugava " ^[6] (LAT) ("Sun, Thunder, Daugava ")
"Ei ole uksi ukski maa" ^[5] (EST) ("There is no land alone")
" Eestlane olen ja eestlaseks jaan " ^[5] (EST) ("Estonian I am and Estonian I will be")
"Isamaa ilu hoieldes" ^[5] (EST) ("Keeping the beauty of fatherland")
"Sind surmani" ^[5] (EST) ("Until I Die")
"Mingem ules magedele" ^[5] (EST) ("Let's go up the mountains")
"Laisv?" (canonical perf. Eurika Masyt?) (LIT) ("Freedom")
"Palaimink Dieve mus" (LIT) ("God bless us")
"D?l Tos Dainos" (LIT) ("For That Song")
"Pabudome ir kelkim?s" (LIT) ("We woke up, now let's get up")
"Kokia nuostabi, Lietuva esi" (canonical perf. Kipras Ma?anauskas) (LIT) ("How amazing you are, Lithuania")
"?aukiu a? taut?" (canonical perf. Vytautas Kernagis ) (LIT) ("I call the nation")
"T?vyne dain? ir artoj?" (canonical perf. Rondo ) (LIT) ("Homeland of songs and sons of the soil")
"Mano mylimoji / per pasaulio snieg? ..." (canonical perf. Gintar? Jautakait? ) (LIT) ("My beloved / through the snow of the world")
"Broli, neverk!" (LIT) ("Brother, don't cry")
"P?mi? bruo?" (LTG) ("Remember, brother") Latgalian awakening song.

Shenime [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

^ Estonisht : laulev revolutsioon ; Letonisht : dziesmot? revol?cija ; Lituanisht : dainuojanti revoliucija .

Referime [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

^ Thomson, Clare (1992). The Singing Revolution: A Political Journey through the Baltic States (ne anglisht). London: Joseph. ISBN 0-7181-3459-1 .
^ Ginkel, John (shtator 2002). "Identity Construction in Latvia's "Singing Revolution": Why inter-ethnic conflict failed to occur" . Nationalities Papers (ne anglisht). 30 (3): 403?433. doi : 10.1080/0090599022000011697 . S2CID 154588618 .
^ Vogt, Henri (2005). Between Utopia and Disillusionment: A Narrative of the Political Transformation in Eastern Europe (ne anglisht). Berghahn Books. ISBN 978-1571818959 . Marre me 1 janar 2022 – nepermjet Google Books.
^ Estonia and the Estonians , Toivo U. Raun, Hoover Press, 2001, p. 223
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h "Latvijas neatkar?bas atjauno?ana" (ne letonisht). Arkivuar nga origjinali me 22 maj 2013 . Marre me 29 mars 2013 .
^ ^a ^b ^c Kudi??, J?nis (2019). "Phenomenon of the Baltic singing revolution in 1987?1991: Three Latvian songs as historical symbols of non-violent resistance" (PDF) . Muzikologija (ne anglisht) (26): 27?39. doi : 10.2298/MUZ1926027K . Marre me 18 nentor 2020 .

Lidhje te jashtme [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

[1] Estonisht : laulev revolutsioon ; Letonisht : dziesmot? revol?cija ; Lituanisht : dainuojanti revoliucija .

[2] Thomson, Clare (1992). The Singing Revolution: A Political Journey through the Baltic States (ne anglisht). London: Joseph. ISBN 0-7181-3459-1 .

[3] Ginkel, John (shtator 2002). "Identity Construction in Latvia's "Singing Revolution": Why inter-ethnic conflict failed to occur" . Nationalities Papers (ne anglisht). 30 (3): 403?433. doi : 10.1080/0090599022000011697 . S2CID 154588618 .

[4] Vogt, Henri (2005). Between Utopia and Disillusionment: A Narrative of the Political Transformation in Eastern Europe (ne anglisht). Berghahn Books. ISBN 978-1571818959 . Marre me 1 janar 2022 – nepermjet Google Books.

[5] Estonia and the Estonians , Toivo U. Raun, Hoover Press, 2001, p. 223

[uzd-6] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h "Latvijas neatkar?bas atjauno?ana" (ne letonisht). Arkivuar nga origjinali me 22 maj 2013 . Marre me 29 mars 2013 .

[Kudiņš-7] Kudi??, J?nis (2019). "Phenomenon of the Baltic singing revolution in 1987?1991: Three Latvian songs as historical symbols of non-violent resistance" (PDF) . Muzikologija (ne anglisht) (26): 27?39. doi : 10.2298/MUZ1926027K . Marre me 18 nentor 2020 .

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]