Musa Juka
(
Shkoder
,
10 mars
1885
-
Aleksandri
,
13 nentor
1955
) ka qene kryetar i
bashkise se Shkodres
per tete vite,
[1]
Minister i Brendshem i Shqiperise gjate periudhave
28 shtator
,
1925
?
10 shkurt
,
1927
dhe
11 nentor
,
1933
-
16 tetor
,
1935
si dhe Minister i Puneve Boterore i Shqiperise gjate periudhave
9 nentor
,
1936
-
7 prill
,
1939
dhe
22 prill
,
1931
-
7 dhjetor
,
1932
.
U lind ne Shkoder, djali i katert i gjashte femijeve te Zyberit dhe Hava Bekteshit, rridhte nga te dy anet prej familjesh te vjetra qytetare, te kamura dhe shpesh te perfshire ne punet e parise se qytetit. I ati i tij Zyberi me te vellane, Ibrahimin, merreshin me tregti, vecanerisht te mendafshit dhe te leshit. Kishin magaza ne
pazar
, zoteronin cifligje ne fshat dhe jetonin ne lagjen Parruce ? zemra politiko-administrative e gjithe
vilajetit
? ku kishin shume dugaja qe i jepnin me qira dhe dy hotele ? njeri prej tyre shume i shquar, i quajtur
Europa
, mbahej si nje nga me te miret e
Rumelise
. Sic ia kerkonte sera, kishin bere pelegrinazhin ne
Meke
dhe thirreshin
haxhi
.
Musai i mori mesimet e para ne mejtepin e Parruces. Sipas kujteses historike te trasheguar ne familje, shkolla e tij mesme ka qene “
hem per administrim, hem fetare
”. Asnje material shkresor i zbuluar derimesot nuk konfirmon qe Musai te kete kryer arsimin e larte.
[2]
Ne rinine e tij ishte
kazaz
(mendafshdredhes).
[3]
Rreth vitit 1905, ne moshen 20-vjecare, punesohet ne Drejtorine e Finances se
vilajetit te Shkodres
. Ne 1910 behet drejtor i saj ? detyre qe e ushtron deri ne dorezimin e qytetit
Malit te Zi
nga
Esat pashe Toptani
. Pas largimit te malazezeve, Administrata Nderkombetare qe mori ne administrim qytetin e ftoi te ishte anetar i Komisionit te Buxhetit. Por vemendja e Musait u perqendrua ne fushen e propagandes politike.
Si themelues dhe drejtues bashke me Ymer Lutfine i gazetes
Seda-i Milet
, Musa efendiu u be nje nder prijesit e qendrimit te
myslimaneve te Shkodres
. Kjo e perkohshme propagandonte per nje mbret
mysliman
.
[4]
Me 19 mars 1916, gjate pushtimit austro-hungarez, Musa Juka behet Kryetar i
Perlimtares
se Shkodres me 70% te votave (28 nga 40 zgjedhes te dyte). Rizgjidhet ne detyre me 10 mars 1920 kur Shkodra ishte ende nen administrimin e dyte nderkombetar te perfaqesuar nga guvernatori francez Bardi de Fortou. Si ne te gjithe Shqiperine, me 9 korrik 1922 u bene zgjedhje te reja dhe Musai fitoi mandatin e tij te trete si kryetar i bashkise me te madhe te vendit.
Juka diti te mbante marredhenie te mira pune me cilindo autoritet ne fuqi, duke e shfrytezuar kete bashkepunim ne dobi te puneve publike dhe sherbimeve ndaj qytetareve. Nen kujdesin e Musait, u celen dhe u shtruan rruge te reja, u realizua ndricimi i qytetit, u ndreqen
urat mbi Bunen
dhe
Drinin
, u sigurua nje sherbim spitalor dinjitoz dhe shume gjera te tjera.
[1]
Me rastin e
Luftes se Koplikut
qe treguar mjaft aktiv, vecanerisht persa u perkiste furnizimeve te ushtrise vullnetare dhe nxitjen e popullit per furnizimin e frontit.
[3]
Refuzoi bashkepunimin me levizjen kryengritese te
Elez Isufit
,
Bajram Currit
dhe
Halit Lleshit
te marsit 1922. Nen trysnine e ndarjes se thelle qe po pervijohej ne skenen politike shqiptare, u rreshtua me Partine Popullore te
Ahmet Zogollit
. Mbi Juken vershoi nje lum i pafund kritikash dhe qortimesh. opozita, permes organit
Ora e Maleve
, e akuzonte per braktisje te interesave te qytetareve dhe kerkonte ja doreheqjen nga posti, ja heqjen dore nga marrja me politike. Zgjedhjet per Kuvendin Kushtetues te 27 dhjetorit 1923 rezultuan nje deshtim i rende per Kryetarin e Bashkise. Nga 13 perfaqesues te prefektures se Shkodres, vetem njeri ishte zogist,
Halit Rroji
.
Me
Levizjen e qershorit
Rexhep Shala
,
Xhemal bej Bushati
dhe
Ndok Gjeloshi
u dynden ne Shkoder qe te largonin
Abedin Nepravishten
, prefekt,
Ferit Frasherin
, komandant i Xhandarmerise, dhe Juken, kryetar i Bashkise, se bashku me forcat besnike qeveritare dhe me ndjekesit e tyre, u mbyllen ne prefekture dhe i bene rezistence levizjes se armatosur. Vrasja e Ferit Frasherit theu vullnetin e mbrojtesve dhe ata vendosen te dorezohen.
U arratis ne
Podgorice
, ku me
Ceno bej Kryeziun
, Hasan beg Bushatin dhe te tjere formoi Komisionin e Podgorices, i cili ne bashkerendim me grupimet e tjera legaliste kishte per detyre pergatitjen dhe realizimin e rikthimit ne pushtet te autoriteteve te ligjshme. Triumfi i Legalitetit rezultoi vecanerisht i lehte edhe ne Shkoder ku mbeshtetesit e Zogut ishin ne minorance. Keqadministrimi i drejtuesve te dale nga Levizja e qershorit dhe masat ndeshkuese arbitrare te ndermarra nga
Mustafa Kruja
, i emeruar prefekt i Shkodres, kishin ngjallur ndjesi jo te mira nder shkodranet.
Per familjen Juka morri fund nje nga periudhat me te erreta te saj. Nen terrorin e sundimit revolucionar, vellezerit e Musait u shtrenguan ne klandestinitet, shtepia iu shkaterrua, iu konfiskuan pasurite. U desh nderhyrja e konsullit francez Billecocq per te shpetuar nga perndjekjet gruan shtatzene te Musase. Pas rikthimit qe zv/prefekt i Shkodres deri ne shtator 1925.
[5]
Zogu e thirri ne Tirane. Musai ngurroi. Pas turperimit te Opozites, ai tashme ishte i plotfuqishem ne Shkoder.
Megjithe rezistencen e Sadetes, Musai vendosi te pranonte oferten e Presidentit te Republikes se saposhpallur. Hyri si deputet zevendesues nga lista e Dibres. Nga 1925 deri ne 1939, pervec disa periudhave te shkurtra, luajti rolin e nje
viceroi
dhe nje mbeshtetesi te palekundur te regjimit zogist. Si minister i Puneve Publike, mania e Musait qene rruget dhe infrastruktura rrugore ne teresi. Ura e Matit eshte ne kete drejtim trashegimia e tij me e shquar ndersa ne cilesine e ministrit te Puneve te Brendshme garantoi nje rend dhe qetesi. Njekohesisht, shpesh here pa te drejte, emri i Musa Jukes u be sinonim i plageve me te renda te qeverisjes se kohes, si korrupsioni, nepotizmi dhe arbitrariteti i policise sekrete.
Pas nje mergimi te gjate dhe te vuajtshem ne Stamboll (1939-1949) dhe ne Aleksandri (1949-1955), Musa Juka nderroi jete me 13 nentor 1955, ora 9.30 e paradites.
Ishte i martuar me
Sadete Shpuzen
, nga nje familje e shquar maxharre, Kokotlija, qe kishte sunduar mbi qytet-keshtjellen e Shpuzes perpara se ajo te binte ne duart e Princ Nikolles. Ajo ishte nje grua shume e devotshme dhe shpirterore. Edhe Musai ishte “
mysliman qe e praktikon[te] fene e tij me njefare rigoroziteti, ne kontrast me pjesen me te madhe te bashkekohesve te tij
” thuhet ne dokumentet arkivore britanike.
La kater femije:
Burhanin
, i diplomuar per drejtesi dhe letersi ne Sorbonne;
Safete Sofien
, e diplomuar ne Arkelogji, Histori arti dhe Letersi. Po ne Sorbonne, ajo mbrojti tezen ne filozofi mbi temen “A. Suares, G. Rouault, Mendimet e tyre mbi jeten dhe mbi artin nepermjet vepres dhe leterkembimit te tyre”. Eshte autore e monografise shume te rendesishme “Kosova: Shqiptaret ne Jugosllavi nen driten e dokumenteve historike”, New York, 1984;
Lumnijen
(l. 20 janar 1925), mesuese dhe bashkepunetore e njohese intime e Nane Terezes; si edhe
Fiqretin
, i diplomuar per shkenca politike ne
Strasburg
.
Ishte dekoruar Kalores i Urdhrit te Franc Jozefit te Austro-Hungarise, Kumandar i Urdhrit te Legjionit te Nderit te Frances, Kryq i Madh i Urdhrit te Kurores se Rumanise, Kryq i Madh i Urdhrit te Shen Saves se
Jugosllavise
, Kryq i Madh i Urdhrit te Kurores se Italise, Kordon i Math me Hyll i Urdhrit te Skenderbeut dhe, per besnikerine personale ndaj Ahmet Zogut ne rastin e Triumfit te Legalitetit, ky i kishte akorduar medaljen “
Shokevet te Mij
”.
[2]
- ^
a
b
Juka A.,
I mistershmi Musa Juka ne 60-vjetorin e vdekjes
, Tirane:
Mapo
, 13 nentor 2015.
- ^
a
b
Juka A.,
128 vjetori i lindjes se Musa Jukes
, 10 mars 2013.
- ^
a
b
Bushati, Hamdi
(1998).
Shkodra dhe motet v. I
. Shkoder: Idromeno. fq. 195.
OCLC
645720493
.
- ^
Vllamasi, Sejfi
(2012).
Ballafaqime politike ne Shqiperi (1897-1942)
. Tirane: Vllamasi. fq. 19.
ISBN
978-9928-140-54-8
.
- ^
Juka, Gezim H. (2014).
Shkodra ne Triumfin e Legalitetit
. Reklama. fq. 135.
ISBN
9928125945
.