Qemalizmi

Qemalizmi ( turqisht : Kemalizm ), i njohur edhe si Ataturqizmi (turqisht: Ataturkculuk , Ataturkcu du?unce ), ose Gjashte Shigjetat (turqisht: Altı Ok ), eshte ideologjia themeluese e Republikes se Turqise . ^[1] Qemalizmi, sic u zbatua nga Mustafa Kemal Ataturk , u percaktua nga reforma gjitheperfshirese politike, shoqerore, kulturore dhe fetare te dizajnuara per te ndare shtetin e ri turk nga paraardhesi i tij osman dhe per te perqafuar nje menyre jetese te modernizuar, ^[2] perfshire krijimin e shekullarizmit , dhe mbeshtetja shteterore e shkencave dhe arsimi falas, shume prej te cilave u prezantuan per here te pare ne Turqi gjate presidences se Atatyrkut ne reformat e tij . ^[3]

Shume nga idete rrenjesore te Qemalizmit filluan gjate Perandorise Osmane te vone nen reforma te ndryshme per te shmangur renien e afert te Perandorise , duke filluar kryesisht ne reformat e Tanzimatit ne fillim te shekullit te 19-te. ^[4] Osmanet e rinj te shekullit te mesem u perpoqen te krijonin ideologjine e nacionalizmit osman, ose osmanizmit , per te shuar nacionalizmin etnik ne rritje ne Perandori dhe per te futur demokraci te kufizuar per here te pare duke ruajtur ndikimet islamike . Ne fillim te shekullit te 20-te, xhonturqit braktisen nacionalizmin osman ne favor te nacionalizmit te hershem turk , duke miratuar nje kendveshtrim politik laik. Pas renies se Perandorise Osmane, Ataturk, i ndikuar si nga osmanet e rinj ashtu edhe nga xhonturqit, ^[5] si dhe nga sukseset dhe deshtimet e tyre, udhehoqi shpalljen e Republikes se Turqise ne vitin 1923, duke marre hua nga levizjet e meparshme ' idete e laicizmit dhe nacionalizmit turk, duke sjelle, per here te pare, arsim falas ^[6] dhe reforma te tjera qe jane misheruar nga udheheqesit e mevonshem ne udhezime per qeverisjen e Turqise.

Filozofia [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Qemalizmi eshte nje filozofi modernizimi e cila udhehoqi kalimin midis Perandorise Osmane shume-fetare, shumetnike ne Republiken laike, unitare te Turqise. Qemalizmi percakton kufijte e procesit shoqeror ne Reformen Turke. Ataturk ishte themeluesi i Qemalizmit dhe doktrina e tij u zbatua si ideologji shteterore , ^[7] megjithate Ataturk u permbajt nga te qenit dogmatik dhe e pershkroi udhezuesin e trashegimtareve te tij dhe te tij shpirterore si shkence dhe arsye:

Ben, manevi miras olarak hicbir nass-ı katı, hicbir dogma, hicbir donmu? ve kalıpla?mı? kural bırakmıyorum. Benim manevi mirasım, ilim ve akıldır. (Turqisht)
Une nuk le asnje dogme, asnje rregull te ngrire ne kohe si trashegimi shpirterore. Trashegimia ime shpirterore eshte shkenca dhe arsyeja. (Shqip) ^[8]
? Mustafa Kemal Ataturk

Referime [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

^ Eric J. Zurcher, Turkey: A Modern History. New York, J.B. Tauris & Co ltd. page 181
^ Cleveland, William L., and Martin P. Bunton. A History of the Modern Middle East. Boulder: Westview, 2013. Print.
^ Mastering Modern World History by Norman Lowe, second edition
^ Cleveland, William L; Bunton, Martin (2009). A History of the Modern Middle East (ne anglisht) (bot. 4th). Westview Press. fq. 82 .
^ Cuthell Jr., David Cameron (2009). "Ataturk, Kemal (Mustafa Kemal)" . permbledhur nga Agoston, Gabor; Masters, Bruce (red.). Encyclopedia of the Ottoman Empire (ne anglisht). Nju Jork : Infobase Publishing . fq. 56?60. ISBN 978-0-8160-6259-1 . LCCN 2008020716 . Marre me 23 janar 2021 .
^ Mango, Andrew (2002). Ataturk: The Biography of the Founder of Modern Turkey (ne anglisht). Overlook Press. fq. 164. ISBN 978-1-58567-334-6 .
^ Webster, Donald Everett (1973). The Turkey of Ataturk; Social Process in the Turkish Reformation (ne anglisht). New York: AMS Press. fq. 245. ISBN 978-0-404-56333-2 .
^ ?smet Giritli, Kemalist Devrim ve ?deolojisi, ?stanbul, 1980

[EricPage181-1] Eric J. Zurcher, Turkey: A Modern History. New York, J.B. Tauris & Co ltd. page 181

[cleveland13-2] Cleveland, William L., and Martin P. Bunton. A History of the Modern Middle East. Boulder: Westview, 2013. Print.

[3] Mastering Modern World History by Norman Lowe, second edition

[4] Cleveland, William L; Bunton, Martin (2009). A History of the Modern Middle East (ne anglisht) (bot. 4th). Westview Press. fq. 82 .

[ÁgostonMasters2009-5] Cuthell Jr., David Cameron (2009). "Ataturk, Kemal (Mustafa Kemal)" . permbledhur nga Agoston, Gabor; Masters, Bruce (red.). Encyclopedia of the Ottoman Empire (ne anglisht). Nju Jork : Infobase Publishing . fq. 56?60. ISBN 978-0-8160-6259-1 . LCCN 2008020716 . Marre me 23 janar 2021 .

[mango164-6] Mango, Andrew (2002). Ataturk: The Biography of the Founder of Modern Turkey (ne anglisht). Overlook Press. fq. 164. ISBN 978-1-58567-334-6 .

[7] Webster, Donald Everett (1973). The Turkey of Ataturk; Social Process in the Turkish Reformation (ne anglisht). New York: AMS Press. fq. 245. ISBN 978-0-404-56333-2 .

[Giritli-8] ?smet Giritli, Kemalist Devrim ve ?deolojisi, ?stanbul, 1980

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]