Dita e te Vdekurve ( Spanjisht : Dia de Muertos ) eshte nje feste tradicionale meksikane dhe pergjithesisht mesoamerikane qe nderon te vdekurit. ^[1] Ajo mbahet me 1 dhe 2 nentor dhe eshte i lidhur me festimet katolike te Dites se Gjithe Shpirterave dhe Dites se Gjithe Shenjtoreve .

Eshte nje feste qe festohet ne Meksike dhe ne nje shkalle me te vogel ne vendet e Amerikes Qendrore , si dhe ne shume komunitete ne Shtetet e Bashkuara , ku ka nje popullsi te madhe meksikane. Ne vitin 2008 UNESCO e shpalli festivalin si Trashegimi Kulturore e Paprekshme e Njerezimit ne Meksike. ^[2]

Festa u zhvillua nga traditat e lashta midis kulturave te tij para-kolumbiane. Ritualet qe festojne vdekjen e paraardhesve ishin vezhguar nga keto civilizime ndoshta per aq kohe sa 2.500-3,000 vjet. ^[3]

Nga fundi i shekullit te 20-te ne shumicen e rajoneve te Meksikes, praktikat ishin zhvilluar per te nderuar femijet dhe foshnjat e vdekura me 1 nentor, dhe per te nderuar te rriturit e vdekur me 2 nentor. 1 nentori ne pergjithesi quhet Dia de los Inocentes ("Dita e Pafajshem ") por edhe si Dia de los Angelitos (" Dita e Engjejve te Vogel "); 2 nentori permendet si Dia de los Muertos ose Dia de los Difuntos ("Dita e te Vdekurve"). ^[4]

Tradita [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Traditat dhe aktivitetet qe zhvillohen ne festimin e Dites se te Vdekurve nuk jane universale, shpesh ndryshojne nga qyteti ne qytet. Per shembull, ne qytetin Patzcuaro ne Michoacan , tradita eshte shume e ndryshme nese i ndjeri eshte nje femije sesa i rritur. Me 1 nentor te vitit pas vdekjes se nje femije, kumbari dhe ndrikulla vendosin nje tryeze ne shtepine e prinderve me embelsirat, frutat, pan de muerto , nje kryq, nje rruzare (perdoret per te kerkuar qe Virgjeresha Meria te lutet per ta) dhe qirinj. Kjo ka per qellim te festoje jeten e femijes, ne respekt dhe vleresim per prinderit. Ka edhe vallezime me kostume shumengjyreshe, shpesh me maska ??ne forme kafke dhe maska ??djalli ne sheshin ose kopshtin e qytetit. Ne mesnaten e 2 nentorit, njerezit ndezin qirinj dhe ngasin varka me krahe te quajtur mariposas (fluturat) per ne Janitzio, nje ishull ne mes te liqenit ku ka nje varreze, per te nderuar dhe festuar jeten e te vdekurve atje.

Ne te kundert, qyteti Ocotepec , ne veri te Kuernavaka ne shtetin e Morelos , hap dyert e tij per vizitoret ne kembim te veladoras (qirinj te vegjel dylli) per te treguar respekt per te ndjerin kohet e fundit. Ne kthim vizitoret marrin tamale dhe atole . Kjo eshte bere vetem nga pronaret e shtepise ku dikush nga familja ka vdekur ne vitin e kaluar. Shume njerez te zonave perreth arrijne heret per te ngrene falas dhe shijojne altaret e perpunuar te vendosur per te pershendetur vizitoret.

Ne disa pjese te vendit (sidomos qytetet, ku vitet e fundit jane shperngulur zakone te tjera) femijet me kostume bredhin rrugeve, duke trokitur ne dyert e njerezve per nje calaverita , nje dhurate e vogel e embelsirave ose parave; ata gjithashtu pyesin kalimtaret per te. Ky zakon relativisht i fundit eshte i ngjashem me ate te trick-or-treating te Halloween ne Shtetet e Bashkuara. Nje tjeter tradite karakteristike qe perfshin femije eshte La Danza de los Viejitos (vallja e burrave te vjeter) kur djemte dhe burrat e rinj te veshur si gjysherit therrasin dhe kercejne ne nje valle energjike. ^[5]

Referime [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]