한국   대만   중국   일본 
Agnosticizmi - Wikipedia Jump to content

Agnosticizmi

Nga Wikipedia, enciklopedia e lire

Agnosticizmi eshte pikepamja se ekzistenca e Zotit , hyjnores apo e te mbinatyrshme s eshte e panjohur ose e panjohshme . Nje perkufizim tjeter i dhene eshte pikepamja se "arsyeja njerezore eshte e paafte te jape argumente racionale te mjaftueshme per te justifikuar besimin nese Zoti ekziston ose jo." [1]

Biologu anglez Tomas Henri Haksli (Thomas Henry Huxley) shpiku fjalen "agnostik" ne vitin 1869 dhe tha: "Kjo thjesht do te thote se nje njeri nuk duhet te thote se njeh apo beson ne dicka per te cilen nuk ka baza shkencore qe ta njohe apo besoje."

Mendimtaret e hershem, megjithate, kane shkruar vepra qe promovonin kendveshtrime agnostike, te tille si: Sanxhaja Belat'haputa (Sanjaya Belatthaputta), nje filozof indian i shekullit te 5-te p.e.s., i cili shprehte agnosticizem per jeten e pertejme (pas vdekjes) dhe Protagoras, nje filozof grek i shekullit te 5-te p.e.s., i cili shprehte agnosticizem rreth ekzistences se "Zotave".

Pyetja "a ka Zot?" do te pergjigjet nga agnosticizmi perkatesisht jo me "po" ose "jo", por me "nuk eshte e njohur", "nuk eshte e pergjigjeshme" ose me "s`ka rendesi". Ai paraqet nje boteveshtrim , qe ne vecanti thekson kufizimin (cakun) e dijes ( diturise ) njerzore. Nga pikepamja e tij e njohurive te pamjaftueshme, agnosticizmi hedh poshte dhe s`pranon nje besim ne qenesine apo mos qenesine e perendive.

Ne dallim me trajten e fuqishme te ateizmit , agnosticizmi nuk perjashton ne parim teresisht mundesine e qenesise (ekzistences) se nje Qenijeje Hyjnore. Agnostika eshte vendosur keshtu si kendveshtrim i trete midis teizmit dhe ateizmit . Por ne kete kuptim agnosticizmi ka te perbashketa edhe me teizmin, se besimi ne Zot eshte i mundshem, edhe atehere kur mohon mundesine arsyetore te njohjes se Zotit.

Agnosticizmi eshte doktrina ose parimi i agnostikeve ne lidhje me ekzistencen cdo gjeje pertej fenomeneve materiale ose njohjen e nje "Kauze Paresore" apo te nje Zoti. Gjithashtu duhet theksuar se agnosticizmi nuk eshte nje fe.


Percaktimi i agnosticizmit [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Agnosticizmi eshte thelbi i shkences, si i asaj antike ashtu edhe i asaj moderne. Thjesht do te thote se njeriu nuk duhet te thote qe njeh apo beson dicka per te cilen nuk ka baza shkencore qe te pretendoje ta njohe apo besoje. Rrjedhimisht, agnosticizmi le menjane jo vetem pjesen me te madhe te teologjise popullore, por gjithashtu dhe pjesen me te madhe te anti-teologjise. Ne teresi "gjepurat" e profanitetit (heterodoksise) jane me ofenduese per mua sesa ortodoksia, sepse profaniteti pretendon se udhehiqet nga logjika dhe shkenca, ndersa ortodoksia jo.

?  Thomas Henry Huxley

Ajo te cilen Agnostiket mohojne dhe hedhin poshte, si te pamoralshme, eshte doktrina e kundert, qe ka supozime te cilat njerezit duhet t'i besojne, pa prova te mjaftueshme logjike; dhe ketij kundershtimi duhet t'i bashkangjiten ata qe nuk besojne ne supozime te tilla jo-adekuate.

?  Thomas Henry Huxley

Agnosticizmi, ne fakt, nuk eshte nje besim, por nje metode, thelbi i se ciles qendron ne zbatimin rigoroz te nje parimi te vetem ... Pozitivisht mund te shprehet parimi: Ne ceshtjet e intelektit, ndiqni arsyen tuaj deri ne fund, pa marre parasysh ndonje faktor tjeter. Dhe negativisht: Ne ceshtjet e intelektit mos pretendoni qe perfundimet jane te sakta e te sigurta ne momentin qe nuk jane verifikuar ose te verifikueshme.

?  Thomas Henry Huxley

Duke qene nje shkencetar, mbi te gjitha, Huxley paraqiti agnosticizmin si nje forme te demarkacionit. Nje hipoteze pa prova mbeshtetese, objektive dhe e verifikueshme nuk eshte nje pretendim objektiv, shkencor. Si e tille, nuk do te kishte asnje menyre per ta provuar kete hipoteze, duke i lene rezultatet jokonkluzive. Karl Popper do ta pershkruante gjithashtu veten si agnostik. [2] Sipas filozofit William L. Rowe, ne kete aspekt, agnosticizmi eshte pikepamja qe arsyeja njerezore eshte e paafte te siguroje baza te mjaftueshme logjike per te justifikuar nese Zoti ekziston apo jo.

George H. Smith, ndersa pranoi se perkufizimi i ngushte i ateizmit ishte perkufizimi i zakonshem i perdorimit te asaj fjale, [3] dhe duke pranuar se perkufizimi i gjere i agnostikes ishte perkufizimi i perdorimit te zakonshem te asaj fjale, [4] promovoi zgjerimin e perkufizimit te ateizmit duke ngushtuar keshtu perkufizimin e agnostikes. Smith kundershton agnosticizmin si nje alternative te trete ndaj teizmit dhe ateizmit dhe promovon terma te tille si ateizmi agnostik (kendveshtrimi i atyre qe nuk besojne ne ekzistencen e ndonje hyjni e, por nuk pretendojne te dine nese nje hyjni ekziston apo jo) dhe teizmi agnostik (kendveshtrimi i atyre qe nuk pretendojne te dine per ekzistencen e ndonje hyjnie, por ende besojne ne nje ekzistence te tille). [5] [6] [7]

Origjina [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Agnostik (nga greqishtja e lashte d.m.th. "pa+njohuri") eshte perdorur nga Thomas Henry Huxley ne nje fjalim ne nje takim te Shoqerise Metafizike ne 1869 per te pershkruar filozofine e tij, e cila hedh poshte te gjitha pretendimet e diturise shpirterore ose mistike. [8]

Drejtuesit e hershem te kishes se krishtere perdoren fjalen greke gnosis (njohuri) per te pershkruar "njohuri shpirterore". Agnosticizmi nuk duhet te ngaterrohet me pikepamjet fetare qe kundershtojne levizjen e lashte fetare te Gnosticizmit ne vecanti; Huxley e perdori termin ne nje kuptim me te gjere, me abstrakt. [9] Huxley e identifikoi agnosticizmin jo si nje fe, por me teper si nje metode te bazuar ne prova te hulumtimit skeptik . [10]

Vitet e fundit, letersia shkencore qe merret me neuroshkence dhe psikologji e ka perdorur fjalen per te nenkuptuar "e panjohur". [11] Ne literaturen teknike dhe ate reklamuese, "agnostik" gjithashtu mund te nenkuptoje pavaresi nga disa parametra ? per shembull, "platforme agnostike" [12] ose "pajisje agnostike". [13]

Kategorizimi i agnosticizmit [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Filozofi Skocez i Iluminizmit David Hume pohoi se theniet domethenese rreth universit jane gjithmone te shoqeruara nga nje fare dyshimi. Ai pohoi se gabueshmeria e qenieve njerezore do te thote qe ata nuk mund te marrin siguri absolute, pervec ne rastet e parendesishme kur nje deklarate eshte e vertete sipas perkufizimit (p.sh. tautologjite sic jane "te gjithe beqaret jane te pamartuar" ose "te gjithe trekendeshat kane tre kende"). [14]

Llojet [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Agnosticizem i forte (i quajtur edhe "i mbyllur", "i rrepte" ose "agnosticizem i perhershem")
Pikepamja se ceshtja e ekzistences ose mosekzistences se nje apo disa perendive dhe natyra e realitetit perfundimtar eshte e panjohur per shkak te paaftesise sone natyrore per te verifikuar cdo pervoje me dicka tjeter pervec nje tjeter pervoje subjektive. Nje agnostik i forte do te thonte: "As une as ti nuk mund ta dime nese nje perendi ekziston apo jo." [15] [16] [17]
Agnosticizem i dobet (i quajtur edhe "i bute", "i hapur", "empirik" ose "agnosticizem i perkohshem")
Pikepamja se ekzistenca ose mosekzistenca e ndonje perendie aktualisht eshte e panjohur, por nuk eshte domosdoshmerisht e pamundur per t'u njohur. Nje agnostik i dobet do te thoshte: "Une nuk e di nese ekziston apo jo ndonje perendi, por ndoshta nje dite, nese ka prova, ne mund te zbulojme dicka."
Agnosticizmi apatik
Pikepamja se debatet e panumerta nuk mund te vertetojne apo kundershtojne ekzistencen e nje apo me shume perendive, dhe ne rast se ekzistojne duket se nuk jane shume te shqetesuar per fatin e njerezve. Prandaj ekzistenca e tyre ka shume pak ose aspak ndikim apo interes ne ceshtjet njerezore.
Nje agnostik apatik do te thoshte: "Nuk e di nese ekziston ndonje hyjni apo jo, dhe as qe me intereson". [18] [19]   [20]

Shih edhe [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Lidhjet e jashtme [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Referime [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

  1. ^ Gabim referencash: Etikete <ref> e pavlefshme; asnje tekst nuk u dha per refs e quajtura :0
  2. ^ Edward Zerin: Karl Popper On God: The Lost Interview. Skeptic 6 :2 (1998)
  3. ^ George H. Smith, Atheism: The Case Against God, pg. 9
  4. ^ George H. Smith, Atheism: The Case Against God, pg. 12
  5. ^ Smith, George H (1979). Atheism: The Case Against God . fq. 10?11. ISBN   978-0-87975-124-1 . Properly considered, agnosticism is not a third alternative to theism and atheism because it is concerned with a different aspect of religious belief. Theism and atheism refer to the presence or absence of belief in a god; agnosticism refers to the impossibility of knowledge with regard to a god or supernatural being. The term agnostic does not, in itself, indicate whether or not one believes in a god. Agnosticism can be either theistic or atheistic. {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
  6. ^ Harrison, Alexander James (1894). The Ascent of Faith: or, the Grounds of Certainty in Science and Religion . London: Hodder and Stroughton. fq. 21. OCLC   7234849 . OL   21834002M . Let Agnostic Theism stand for that kind of Agnosticism which admits a Divine existence; Agnostic Atheism for that kind of Agnosticism which thinks it does not. {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
  7. ^ Barker, Dan (2008). Godless: How an Evangelical Preacher Became One of America's Leading Atheists . New York: Ulysses Press. fq. 96. ISBN   978-1-56975-677-5 . OL   24313839M . People are invariably surprised to hear me say I am both an atheist and an agnostic, as if this somehow weakens my certainty. I usually reply with a question like, "Well, are you a Republican or an American?" The two words serve different concepts and are not mutually exclusive. Agnosticism addresses knowledge; atheism addresses belief. The agnostic says, "I don't have a knowledge that God exists." The atheist says, "I don't have a belief that God exists." You can say both things at the same time. Some agnostics are atheistic and some are theistic. {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
  8. ^ Dixon, Thomas (2008). Science and Religion: A Very Short Introduction . Oxford: Oxford University Press. fq.  63 . ISBN   978-0-19-929551-7 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
  9. ^ "ag·nos·tic" . The American Heritage Dictionary of the English Language . Houghton Mifflin Harcourt. 2011 . Marre me 15 nentor 2013 . {{ cite web }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
  10. ^ Huxley, Henrietta A. (2004). Aphorisms and Reflections (bot. reprint). Kessinger Publishing. fq. 41?42. ISBN   978-1-4191-0730-6 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
  11. ^ Oxford English Dictionary, Additions Series, 1993
  12. ^ Levy, Sophie Woodrooffe and Dan (9 shtator 2012). "What Does Platform Agnostic Mean?" . Sparksheet . Arkivuar nga origjinali me 14 korrik 2014 . Marre me 15 nentor 2013 . {{ cite web }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
  13. ^ Yevgeniy Sverdlik (31 korrik 2013). "EMC AND NETAPP ? A SOFTWARE-DEFINED STORAGE BATTLE: Interoperability no longer matter of choice for big storage vendors" . Datacenter Dynamics . Arkivuar nga origjinali me 20 qershor 2014 . Marre me 15 nentor 2013 . {{ cite web }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
  14. ^ Hume, David, "An Enquiry Concerning Human Understanding" (1748)
  15. ^ Oppy, Graham (4 shtator 2006). Arguing about Gods . Cambridge University Press. fq. 15?. ISBN   978-1-139-45889-4 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
  16. ^ Michael H. Barnes (2003). In The Presence of Mystery: An Introduction To The Story Of Human Religiousness . Twenty-Third Publications. fq. 3?. ISBN   978-1-58595-259-5 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
  17. ^ Robin Le Poidevin (28 tetor 2010). Agnosticism: A Very Short Introduction . Oxford University Press. fq. 32?. ISBN   978-0-19-161454-5 . {{ cite book }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
  18. ^ John Tyrrell (1996). "Commentary on the Articles of Faith" . Arkivuar nga origjinali me 2007-08-07. To believe in the existence of a god is an act of faith. To believe in the nonexistence of a god is likewise an act of faith. There is no verifiable evidence that there is a Supreme Being nor is there verifiable evidence there is not a Supreme Being. Faith is not knowledge. We can only state with assurance that we do not know. {{ cite web }} : Mungon ose eshte bosh parametri |language= ( Ndihme! )
  19. ^ Austin Cline. "What is Apathetic Agnosticism?" (ne anglisht). Arkivuar nga origjinali me 18 nentor 2016 . Marre me 8 prill 2020 .
  20. ^ Rauch, Jonathan, Let It Be: Three Cheers for Apatheism , The Atlantic Monthly , May 2003
Marre nga " https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Agnosticizmi&oldid=2557546 "