Presidenti i Rumanise
(
rumanisht
:
Pre?edintele Romaniei
) eshte
kreu i shtetit
te
Rumanise
. Pas nje modifikimi te
kushtetutes rumune
me 2003, presidenti zgjidhet drejtperdrejt me nje
sistem me dy raunde
dhe sherben per pese vjet. Nje individ mund te sherbeje dy mandate. Gjate mandatit te tij, presidenti nuk mund te jete anetar formal i nje
partie politike
. Presidenti i Rumanise eshte
komandanti i pergjithshem
i
Forcave te Armatosura te Rumanise
.
Zyra e presidentit u krijua ne vitin 1974, kur udheheqesi komunist
Nikolai Caushesku
ngriti presidencen e
Keshilleit te Shtetit
ne nje presidence ekzekutive te plote. Ajo mori formen e saj te tanishme ne faza pas
Revolucionit Rumun
-
Ion Iliescu
rrezoi Causheskun, duke rezultuar ne miratimin e kushtetutes se tanishme te Rumanise ne vitin 1991.
Klaus Iohannis
eshte presidenti i tanishem qe nga inaugurimi i tij me 21 dhjetor 2014. Iohannis eshte me prejardhje te plote
saksone transilvaniane
, duke e bere ate presidentin e pare nga
pakica gjermane
e Rumanise.
Ne
epoken komuniste
, presidenti u zgjodh per nje mandat pese-vjecar nga
Asambleja e Madhe Kombetare
(GNA) me rekomandimin e Komitetit Qendror te
Partise Komuniste Rumune
dhe
Frontit te Unitetit Socialist dhe Demokracise
, pa kufizime mandati. Caushesku ishte i vetmi mbajtes i detyres sipas ketij sistemi; ai u zgjodh nga GNA me 1974 dhe u rizgjodh me 1980 dhe 1985, cdo here pa kundershtim. Presidenti vazhdoi te sherbente si president
ex officio
i
Keshillit te Shtetit
dhe kishte te drejte te vepronte per cdo ceshtje qe nuk kerkonte nje plenum te Keshillit te Shtetit. Ai gjithashtu emeroi dhe shkarkoi ministra dhe drejtues te agjencive qendrore. Kur GNA nuk ishte ne seance (ne praktike, per pjesen me te madhe te vitit), presidenti mund te emeronte dhe shkarkonte presidentin e Gjykates se Larte dhe prokurorin e pergjithshem pa miratimin e Keshillit te Shtetit; ne te vertete, atij as qe iu kerkua te konsultohej me koleget e Keshillit te Shtetit kur merrte vendime te tilla. Caushesku krijoi zyren ne menyre qe te behej vete vendimmarresi kryesor si ne emer ashtu edhe ne fakt. Me pare, ai kishte qene nominalisht i pari mes te barabarteve ne Keshillin e Shtetit, duke e nxjerre fuqine e tij reale nga udheheqja e tij e Partise Komuniste. Ne praktike, ai perdori fuqine e tij per te vepruar per te gjitha ceshtjet qe nuk kerkonin nje plenum per te qeverisur me dekret. Me kalimin e kohes, ai uzurpoi edhe shume kompetenca qe kushtetutisht i perkisnin Keshillit te Shtetit ne teresi.
Pasi
Gjykata Kushtetuese
e pranoi ligjshmerine e zgjedhjeve,
Dhomat e Parlamentit
mblidhen ne nje seance te perbashket. Presidenti i zgjedhur ben betimin e meposhtem, te percaktuar ne nenin 82 te
Kushtetutes
:
Rumanisht
:
Jur s?-mi d?ruiesc toat? puterea ?i priceperea pentru prop??irea spiritual? ?i material? a poporului roman, s? respect Constitu?ia ?i legile ??rii, s? ap?r democra?ia, drepturile ?i libert??ile fundamentale ale cet??enilor, suveranitatea, independen?a, unitatea ?i integritatea teritorial? a Romaniei. A?a s?-mi ajute Dumnezeu!
Shqip
:
Betohem solemnisht se do te perkushtoj te gjitha forcat dhe maksimumin tim per mireqenien shpirterore dhe materiale te popullit rumun, per te respektuar Kushtetuten dhe ligjet e vendit, per te mbrojtur demokracine, te drejtat dhe lirite themelore te bashkemoshatareve te mi. -qytetaret, sovraniteti, pavaresia, uniteti dhe integriteti territorial i Rumanise. Pra, me ndihmo Zot!
[2]
Sipas Kushtetutes se vitit 1991, e cila u amendua ne vitin 2003, kompetencat presidenciale u kufizuan ne ndryshim nga Rumania komuniste; zyra vazhdon te kete ndikim te rendesishem brenda nje sistemi qeverisjeje gjysme-presidenciale.
Detyrat e presidentit percaktohen ne Titullin III, Kapitulli II i
Kushtetutes
.
[3]
Keto nuk jane ekskluzive dhe plotesohen me dispozita te tjera kushtetuese dhe ligjore.
Ne punet e brendshme:
- Misheron shtetin dhe ruan pavaresine, unitetin dhe integritetin e tij territorial.
- Ruan respektimin e Kushtetutes dhe funksionimin e autoriteteve publike.
- Cakton dhe emeron
Kryeministri
, qe i nenshtrohet miratimit nga parlamenti (Presidenti nuk mund te shkarkoje Kryeministrin).
- Emeron dhe shkarkon ministrat, me keshillen e Kryeministrit (propozimi i Kryeministrit mund te refuzohet vetem nje here; ne raste te tilla, Kryeministri nuk mund te riparaqise te njejtin emerim per postin ministror; Presidenti nuk mund te refuzoje emerimin i nje kandidati te dyte, te ndryshem).
- Konsultohet me Qeverine per ceshtjet kryesore te politikave.
- Kryeson qeverine kur debatohen ceshtje me interes kombetar ne lidhje me politiken e jashtme, mbrojtjen e vendit apo rendin publik dhe, me kerkese te Kryeministrit, edhe ne raste te tjera.
- I drejtohet Parlamentit per ceshtje me interes kombetar.
- Miratimi i projektligjeve (Presidenti mund t'i kerkoje Parlamentit te rishqyrtoje nje projektligj vetem nje here).
- I referon projektligjet per shqyrtim Gjykates Kushtetuese perpara se te nenkuptoje pelqimin e tij.
- Therret Parlamenti pas zgjedhjeve legjislative.
[4]
- Kerkon seanca te jashtezakonshme te Kuvendit.
[5]
- Shperndan Parlamentin (Presidenti mund te shperndaje Parlamentin nese nuk eshte marre votebesimi per te formuar qeverine brenda 60 diteve pas kerkeses se pare, dhe vetem pas refuzimit te te pakten dy kandidateve per kryeminister).
- Therret referendume (pas konsultimit me Parlamentin). Referendume te tilla jane keshillimore dhe Parlamenti mund te zgjedhe te mos zbatoje rezultatin e tyre. Megjithate, nese nje referendum eshte i vlefshem (kjo kerkon nje shumice votash pro dhe mbi 30 perqind pjesemarrje), Parlamenti nuk mund te nxjerre ligje ne kundershtim me rezultatin e referendumit.
[6]
Ne punet e jashtme:
- Kryen vizita shteterore, zyrtare dhe pune jashte shtetit.
- Perfundon traktatet nderkombetare te negociuara nga Qeveria dhe ia paraqet Parlamentit per ratifikim.
- Emeron dhe terheq ambasadoret dhe te derguarit diplomatike me keshillen e Kryeministrit dhe Ministrit te Puneve te Jashtme (ndjekja e kesaj keshille nuk eshte e detyrueshme).
- Merr letra kredenciale nga te derguarit e huaj diplomatike.
- Miraton ngritjen, mbylljen ose ndryshimin e grades se misioneve diplomatike.
Ne ceshtjet e mbrojtjes:
- Ushtron rolin e Komandantit te Pergjithshem te
Forcave te Armatosura
.
- Kryeson
Keshilli Suprem i Mbrojtjes Kombetare
.
- Shpall mobilizimin e Forcave te Armatosura, me miratim paraprak nga Parlamenti (ose, ne rrethana te vecanta, miratim pasues).
- Vepron per te zmbrapsur agresionin e armatosur ndaj vendit.
- Vendos gjendjen e rrethimit ose gjendjen e jashtezakonshme (ne nivel kombetar ose lokal, me miratimin e mepasshem parlamentar).
Detyrat e tjera:
- Ofron
dekorata dhe tituj nderi
.
- Ben emerime ne gradat e larta ushtarake.
- Kryen emerime ne zyrat publike sic parashikohet me ligj.
- Jep falje individuale.
Ne ushtrimin e funksioneve te tij, presidenti nxjerr dekrete. Dekretet e nxjerra ne baze te nenit 91 pika 1 dhe 2, neni 92 pika 2 dhe 3, neni 93 pika 1 dhe neni 94 a), b dhe d) te Kushtetutes duhet te kunderfirmohen nga Kryeministri. ne menyre qe te hyje ne fuqi.