Chishona
(kana
Chistandadhi Shona
,
Chivanhu
),
mutauro
(uye
boka remitauro
) we
Chibantu
inowanikwa ku
Chamhembe che Afurika
munyika dzinosanganisa
Zimbabwe
kwairi mutauro we
uhofisi
(
official
) uye wo,
Mozambiki
,
Zambia
,
Afurika Chamhembe
ne
Bhotswana
. Chishona chinemitauro zhinji iripedyo nayo uye nimtauro nyina inosanganisa
Chindau
,
Chikorekore
,
Chikaranga
,
Chimanyika
,
Chibuja
(Chibudya),
Chitewe
,
Chitawara
(Chitavara). Zvakadaro zvakafanira kuti tionesane kuti kune vamwe vatauri vasingafare kuti vanzi vari muboka remutauro weChishona - ivava vanoona mitauro yavo semitauro yakazvimirira yoga isiri pasi peChishona.
[1]
Chishona chinehukama huri pedyo ne
Chikalanga
,
Chivhenda
ne
Chinambya
nokuda kwokuti mitauro yaitarwa ne vanhu vaive (uye vachiine) hukama huri pedyo.
N'wadhi re
nganonyorwa
rekutanga rakanyorwa mugore ra1957 na
Solomon Mutswairo
rinonzi
Feso
.
Vanhu vakaronga kuti Chishona chive chinonyoreka ndi
Clement Doke
na
George Glynn Fortune.
Kune kusa wirirana kwemanyorerwo emutauro we
Chishona
zvichibva pakuti vatauri vazhinji vari kutadza kubvuma kuvake kwemashoko madiki akaita sekunge anotevera aya: ku, pa, ma, va, aka, zvichingo daro. Zvakafanana nekuvapo kwemashoko anenge
I, of, is, for
paChirungu. Semuenzaniso, ndima yechipiri kubva kumusoro yaifanira kunyorwa ichiti, "Zvakadaro zava fanira kuti tiwonesane kuti kune vamwe vatauri".
Tika kwanisa kunyora tichidai zvinoita nyore kune vanoda kunyora kana kusika mapurogiramu kana
Sofutwe
(
software
) kana ma
Epu
(
app
) ekuturukira mutauro wedu weChishona.
muenzaniso we mabhi e Chishona
MuChishona shoko rokuti
mabhi
(kana bumbiro re mabhi) rinoreva zvinonzi:
letters /
alphabet
muChingezi. Muchiverenga peji rino rangarirai kuti Standadhi Shona (S.S.) inokwereta mashoko kune mimwe mitauro ye chiShona, kunyanya
chiZezuru
ne
chiKaranga
(chimbijana).
[1]
Vamwe vanototi Chishona chacho Chizezuru nekudakwe izvo.
Mumakore anhasi pane mabhii matsva (zvinzvanyari paruzhinji) achirikusikwa kuti mamwe mashoko akwanise kunyorwa kana kutapwa kubva kumimwe mitauro uyezve kuti mutauro weChishona usafe. Zinonzi kutadzwa kusikwa kana kushanduka kwemutauro uchienderera mberi kunoita kuti mutauro usakwaniswe kushandiswa zuva nezuva pakutaudzana kana pakunyora kusvika mutauro wacho wafa. Nekuda kudaro mutauro wechiShona unotora wo mahwi matsva kubva kune mimwe mitauro yedzimwe nyika, newe
Chibhandu
kuti usafe.
[2]
[3]
[1]
MABHII ECHISHONA/CHIVANHU
A
|
B
|
BH
|
CH
|
D
|
DH
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
M
|
N
|
N'
|
O
|
P
|
R
|
Rh
|
S
|
T
|
U
|
V
|
VH
|
W
|
Y
|
Z
|
Zh
|
|
Bw
|
Bv
|
Chw
|
Dw
|
Dhw
|
|
Fh
|
Gh
|
Hw
|
|
Jh
|
Kh
|
Mb
|
Nd, Ndh
|
N'w
|
|
Ph
|
L
|
|
Sh
|
Ts
|
|
Vw
|
Vhw
|
|
Yw
|
Zv
|
Zhw
|
|
Bvw
|
|
|
Dv
|
Fw
|
Gw
|
Hy
|
Jy
|
Kw
|
Mbh
|
Ndw, Ndhw
|
Ng'
|
Pf
|
Rw
|
Shw
|
Tsv
|
|
|
Yh
|
Zvw
|
|
Bw (Bhw)
|
Dy
|
|
|
Hh
|
|
Ky
|
Mbw
|
Ndy
|
Ng'w
|
Pfw
|
Lw
|
Sk
|
Tsvw
|
|
Zw
|
Bg
|
Dyw
|
|
|
Mbg
|
Ndyw
|
|
Pw
|
Ry
|
Skw
|
Ty
|
|
|
Dz
|
Mv
|
Ng, Ngh
|
Pw (Px)
|
|
Sp
|
Tyw
|
Dzv
|
Mvw
|
Ngw, Nghw
|
|
Spw
|
Tw
|
Dzvw
|
Mw
|
Nh
|
St
|
|
Dzw
|
Mw (Mx)
|
Nhw
|
Stw
|
|
Mh
|
Nj, Njh
|
Sv
|
|
Njw, Njhw
|
Svw
|
Nw
|
Sw
|
Ny, Nyh
|
|
Nyw, Nyhw
|
Nz, Nzh
|
Nzw, Nzhw
|
Nzv
|
Nzvw
|
Nzw
|
- Zivai
L, Lh, Lw, Lhw
mabhii matsva kuChistandadhi Shona, asi ariko kumimwe
mitauro ye Chishona
kubva kudhara.
Chimwe chinhu chekurangarira ndechekuti, nekuda kwekuti Standadhi Shona yakasiyana nedzimwe mitauro yerudzi rweChishona mabhii anogona kusiyana. Mabhii echiKaranga anosiyana nemabhii echiNdau, uye mamwe anogona kunge akafanana nekuti vanhu vanotaura mutaro wacho wanenge wachigara pedyo nerimwe dzinza (
geographically
).
[3]
[1]
Mutauro yevaNdau yakasiyana nemimwe mitauro yevamwe MaShona, izvi zvakadaro nechikonzero chemitauro yevanhu vechi
Nguni
. Zivai kuti izvi hazvireve kuti Ndau mutauro wechiNguni, sezvo uchiri unonzwisisika nemimwe mitauro yeShona. Mutauri wechiNguni (
Chindebele
,
Chixhosa
,
Chihlubi
nezvimwewo) havakwanisi kunzwisisa mamwe mazwi eNdau kudarika mutauri wechiShona (Karanga, Korekore, Manyika nezvimwe).
[1]
MuChishona pane
Mavaramwana
[4]
kana
Zvinzvovera
mashanu. Pazasi panoratidza tafura ye zvinzvovera zvose zveChishona.
ZVIVARAMWANA ZVESITANDADHI SHONA
BHII
|
IPA
|
SHOKO
|
CHIRUNGU
|
MUTSARA
|
CHIRUNGU
|
A
|
?ː
|
Amai
|
mother
|
Amai vangu vanondida.
|
My mother loves me.
|
E
|
?
|
Enda
|
go
|
Zvakaoma kukuona uchienda.
|
It's hard to see you go.
|
I
|
iː
|
Ina
|
four
|
Iawa ina izvozvi.
|
It's 4 right now. (or 'the fourth hour')
|
O
|
o?
|
Oma
|
hard
|
Akaoma musoro.
|
He/she is hard headed.
|
U
|
uː
|
Udza
|
tell
|
Akavaudza hora risiro.
|
He/she told them the wrong hour.
|
Zivai kuti mavaramwana eChiShona anotaurwa sezvaakanyorwa, kunyangwe kunge akanyorwa nerimwe varamwana, mataurirwo haachinji.
Zvinzvanyira
[5]
kana
Mavaramai
zvinoreva kuti
consonants
muChingezi. ChiShona chine mazinga mana eMabhii nekuti akanyorwa achishandisa Keruro ye
Chiratini
[6]
; zvinzvanyira zvimwe, zviviri, zvitatu nezvina. Chinyorwa cheRatini hachinatsoratidza zvinzanyira zvose mumitauro ye Shona. Nekudaro muchikamu chino munowana mamwe maungira anotaurwa asi chinyorwa chisingawanikwe.
Mabhii eRatini akagadziridzwa kuStandadhi Shona anoratidzaka se zviri pazasi:
Mabhii eChiShona
A
|
B
|
BH
|
CH
|
D
|
DH
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
M
|
N
|
N'
|
O
|
P
|
R
|
Rh
|
S
|
T
|
U
|
V
|
VH
|
W
|
Y
|
Z
|
Zh
|
Standadhi Shona hayina
C
,
L
,
X
ne
Q
,
nekuti yakaumbwa nemabhi echiZezuru
.
C
,
X
uye Q mumitauro ye Bhandu inozivikanwa semabhii e Kudzvanya, uye muStandadhi Shona kudzvanya kunoonekera zvakareuruka muzvinzvanyira zvakaita sa
D
. Zvakadaro, rangarirai kuti kunyangwe hazvo zvinzvanyirwa zvataugwa nezvazvo zvisingawanikwe muStandadhi Shona zvirimo mumimwe mitauro ye Shona, senge chiNdau, Chikorekore uye Chikaranga. Chimanyika uye Chizezuru ndiwo mitauro viri yeChishona isina zvinzvanyira C, X na Q.
[1]
Mukunyora
Chindau
,
Chikaranga
ne
Chikorekore
chinoshandisa mabhi anoshandiswa ku Standadhi Shona kunyangwe achinzwika zvakasiyana. Chishona chese chinodaro futi, pakazhinji mataurirwo eshoko anogona kusiyana nemanyorerwo aro nekuti hapana nzira yekusiyanisa. Muenzano, zvinzvanyira zvakaita sa:
- b na bh, d na dh, m na mh, mb na mbh, n' na n'h, ny na ny'
ne mamwe wo anokwanisa kusiyanaswa, asi
- h na hh, nd na ndh, ng na ngh, k na kh, p na ph, t na th, r na rh (dzimwe nguva)
haakwanise kusiyaniswa kunyangwe pakutauro inzwi dzakasiyaniswa.
Tarisai peji re:
Vandau
uye
Chindau
Mandau vanhu veChishona, vane hukama huri pedyo ne Samanyika uye Vakaranga, munhoorondo yavo zvinozivikanwa kuti Vandau vakasvikirwa ne MaGaza Nguni, vamwe vaka tandanidzwa vamwe vakagarisana navo. Pakugarisana Vandau vapedzisira vane mazita eChinguni, nekuda kweizvi mabhi anenge
L
,
C
,
X
na Q anowanikwa muChindau zvishoma mu
girama
asi pakazhinji anowanikwa mumazita avo.
[1]
[7]
Muchindau munhu anonzi
munthu
kana
mundu
.
Mabhi anowanikwa muChindau asiri muChistandadhi shona:
- kh khw, gq ngq, h hh, ch chh, nt, nth, rh rhy, q qh, x xh, hl hlw, nhl, nx nc nq ndhl, dhl, mhl mp ml,
Mumitauronyina ye Chikaranga L anowanikwa uye anoshandiswa achipesaniswa na R. Senge kurima/kulima kana kulisa/kurisa.
Uyezve hl, dhl na tl vanoshandiswa zve.
- Kutyisa
mumimwe mitauronyinsa anotaurwa sa
kutlisa
,
- Kudya
kunonzi
kudhla
Mazwi anowanikwa muChikaranga ne mitauro nyina asingawanikwe muChistandadhi shona:
- l lw, hl hlw, dhl, tl, ndl, mbg bg, nt ndy ndyw, mp
Shoko rekuti
zvinzvanyira
rino mirira mabhii anovaka mashoko.
Zvinzvanyira zvimodza
BHII
|
IPA
|
SHOKO
|
CHINGEZI
|
MUTSARA
|
CHINGEZI
|
B
|
|
Baba
|
father
|
Ava ndibaba wangu.
|
It's my father.
|
CH
|
|
Changu
|
mine
|
Ichi ndechangu.
|
This is mine.
|
D
|
|
Dota
|
ash
|
Akasvibiswa nemadota.
|
He/she was dirtied by the ashes.
|
F
|
|
Fara
|
joy, happiness
|
Mwana uyo anofara.
|
That child is happy/joyous.
|
G
|
|
Gore
|
cloud, year
|
Igore ripi? | Hona gore iro.
|
What year is it? | Look at that cloud.
|
H
|
|
Hope
|
sleepy
|
Ane hope.
|
He/She is sleepy.
|
J
|
|
Jecha
|
sand
|
Ndofarira kufamba mujecha.
|
I like walking in the sand.
|
K
|
|
Kupi
|
where
|
Urikuenda kupi?
|
Where are you going?
|
M
|
|
Moto
|
fire
|
Moto unokudziyisa kana kukupisa.
|
Fire can burn you or warm you.
|
N
|
|
Naya
|
rain, raining
|
Kunze kurikunaya.
|
It's raining outside.
|
N'
|
|
N'ombe
|
cow
|
Tinoda n'ombe paroora.
|
We want cows for brideprice.
|
P
|
|
Pika
|
swear
|
Unopika here?
|
Do you swear?
|
R
|
|
Rota
|
dream
|
Ndiudze zvawakarota.
|
Tell me what you dreamt.
|
S
|
|
Seka
|
laugh
|
Akanaka achiseka.
|
He/she is pretty when laughing.
|
T
|
|
Temba
|
believe, trust
|
Unotemba naye?
|
You trust/believe in him/her?
|
V
|
|
Vanhu
|
people
|
VaShona Vanhu vechiBantu.
|
Shona people are Bantu people.
|
W
|
|
Wakai
|
build
|
Wakai musiye njodzi.
|
Build and leave disaster.
|
Y
|
|
Yeuka
|
remember
|
Zita rake rinonzi Yeuka.
|
Her name is Remember (Yeuka).
|
Z
|
|
Zana
|
hundred
|
Unogona kureva kusvika zana?
|
Can you count to a hundred?
|
Zvinzvanyira zviviri zvinosanganisa mabhii mairi kuti mamwe agadzirwe.
ZVINZVANYIRA ZVIVIRI
BHII
|
IPA
|
SHOKO
|
CHINGEZI
|
MUTSARA
|
CHINGEZI
|
BH
|
|
Bhaiskopu
(Bhais'kopu)
|
Bioscope, movie
|
Anofarira kuona bhaiskopu.
|
He/she likes watching movies.
|
BV
|
|
Bvunza
|
ask
|
Bvunza vanhu vanoziva nezvenhorondo yeMaShona.
|
Ask people that know about Shona history.
|
BW
|
|
Ibwe
|
stone, brick
|
Anogona kusika zvinhu neibwe.
|
He/she can create things from stone.
|
CHW
|
|
Wachwa
|
washed
|
Zvakawachwa nani?
|
Who washed this?
|
DH
|
|
Dhadha
|
duck
|
Handisati ndabodya dhadha.
|
I have never eaten a duck.
|
*DW
|
|
kudwa (kudiwa),
Tsvodwa
|
To be wanted,
kissed
|
Chinodwa naTafa.
Anofarira kutsvodwa.
|
It's wanted by Tafa.
He/she likes being kissed.
|
DY
|
|
Dyara
|
planting a seed
|
Anodyara mbeu.
|
He/she plants seeds.
|
DZ
|
|
Dzidza
|
learn
|
Ndinogona kudzidza.
|
I am good at learning.
|
GW
|
|
Gwavha
|
guava
|
Magwavha anemhodzi.
|
Guavas have seeds.
|
HW
|
|
Hweva
|
Venus, morning star
|
Hweva izita rechindeya.
|
Venus is the name for a planet.
|
KW
|
|
Kwira
|
climb
|
Kwira gomo uyende.
|
Climb the mountain and go.
|
MB
|
|
Mbise
|
brown
|
Ndine ganda mbise rinotsvodwa nezuva.
|
I have sunkissed brown skin.
|
MH
|
|
Mhou
|
cow
|
Ndifarira nyama yemhou.
|
I like cow meet.
|
MV
|
|
Mvura
|
water
|
Mvura inonaka kana unenzara.
|
Water tastes good when you're hungry.
|
MW
|
|
Mwana
|
child
|
Mwana wekwedu iyeye!
|
She's a child from ours!
|
*N'W
|
|
Yan'wa
(Yamwa)
(dialect difference)
|
suckle, suck (milk)
|
Mwana ariku yan'wa mukaka.
|
The baby is sucking milk (breast milk).
|
ND
|
|
Ndarama
|
gold (mineral, colour)
|
Ndarama iruvara rwakanaka.
|
Gold is a beautiful colour.
|
NG
|
|
Ngano
|
folklore, fairytale, fantasy
|
Ndinonyora zvinyorwa zvengano.
|
I write fantasy books.
|
NH
|
|
Nhema
|
lies, black
|
Anongoreva nhema.
|
He/she only tells lies.
|
NJ
|
|
Njuzu
|
mermaid
|
Ndakaona njuzu.
|
I saw a mermaid.
|
NW
|
|
Nwiwa
|
watermelon
|
Handifarire nwiwa.
|
I don't like watermelon.
|
NY
|
|
Nyeredzi
|
star, stars
|
Maziso ako anopenya senyeredzi.
|
Your eyes sparkle like stars.
|
NZ
|
|
Nzira
|
road
|
Kwira nenzira iyi.
|
Go/climb with this road.
|
PF
|
|
Pfupfu, pfumbi
|
grey (colour)
|
Vhudzi rake iruvara pfupfu.
|
His/her hair is grey.
|
PW
|
|
Pwanya (pwanhya)
|
break
|
Akapwanya girazi.
|
He/she broke the glass.
|
RW
|
|
Rwiyo
|
song
|
Rwiyo rwaunofarira runonzi chii?
|
What is your favourite song?
|
SH
|
|
Shoko
|
word
|
Shoko iri rinorevei?
|
What does this word mean?
|
*SK
|
|
Maskati (mas'kati)
Bhais'kopo
|
afternoon
Bioscope
|
Ndokuona maskati.
Ndanga ndichiona bhais'kopo.
|
I'll see you in the afternoon.
I was watching a bioscope.
|
*ST
|
|
Stereki
|
a lot
|
Unotaurisa stereki.
|
You talk too much.
|
SV
|
|
Svondo (Sondo)
|
Sunday, Week
|
Isvondo ripi rinori?
|
What week is this?
|
SW
|
|
Swera
|
spend the day
|
Waswera sei?
|
How was your day?
|
TS
|
|
Tsaranziyo
|
lyrics
|
Anonyora rutsaranziyo rwake.
|
He/she writes his lyrics.
|
TW
|
|
Twasanuka
|
relax, fix seating position
|
Twasanuka makumbo ugare mushe.
|
Relax your legs and sit in a better position.
|
TY
|
|
Tyiswa
|
be scared
|
Akatyiswa naJabu.
|
He/she was scared by Jabu.
|
VH
|
|
Vheneka
|
brighten up
|
Mwenje rinovheneka mumba
|
The light bulb brightens the house.
|
*VW
|
|
Revwa (n. reviwa)
|
be said, be counted
|
Zvaka revwa neShami.
|
It was said/counted by Shami
|
ZH
|
|
Zhizha
|
summer
|
Zita rake ndiZhizha.
|
Her name is Summer.
|
ZV
|
|
Zvinhu
|
things
|
Zvinhu zvaani izvi?
|
Whose things are these?
|
ZW
|
|
Izwi
|
voice, word
|
Ndanzwa izwi rako.
|
I heard your voice.
|
Zvinzvanyira zvitatu zvinosanganisa mabhii matatu kana kuwedzera pamusoro pezvinzvanyira zviviri kuti mamwe agidzirwe.
Zvinzvanyira zvitatu
BHII
|
IPA
|
SHONA
|
CHIRUNGU
|
MUTSARA
|
CHIRUNGU
|
DZV
|
|
Dzvanya
|
squash, squesh
|
Zhou inogona kudzvanya gonzo.
|
An elephant can squash a rat.
|
DZW
|
|
Udzwa
|
be told
|
Wakaudzwa nani?
|
Who told you?
|
MBW
|
|
Imbwa
|
dog
|
Imbwa yaani iyo?
|
Whose dog is that?
|
NDW
|
|
Pindwa
|
be entered
|
Mumba makapindwa tisipo.
|
The house was entered when we weren't here.
|
NGW
|
|
Ngwara
|
smart
|
Mukomana wako akangwara.
|
Your boyfriend is smart.
|
NHW
|
|
Donhwe
|
droplet
|
Atoteswa nemadonhwe emvura.
|
He/she was drenched by rain droplets.
|
NJW
|
|
Chinjwa
|
be changed
|
Akachinjwa nekuda kwemunyama.
|
He/she was changed due tp misfortune.
|
NYW
|
|
Menywa
|
|
Zvamenywa naSifo.
|
It was cracked open by Sifo.
|
NZV
|
|
Nzvenga
|
avoid
|
Arikunzvenga mapurisa.
|
He/she is avoiding the police.
|
NZW
|
|
Nzwara
|
nail, nails
|
Une nzwara dzakareba.
|
You have long nails.
|
SHW
|
|
Ishwa
|
flying termite
|
Unodya ishwa here?
|
Do you eat flying termites.
|
*SKW
|
|
Muskwe,
Skwinywa
|
Tail,
be itchy
|
Chine muskwe refu.
Ndiri kus'kwinywa.
|
It has a long tail.
I am itchy.
|
TSV
|
|
Tsvuku
|
red
|
Ruvara tsvuku huri pamureza weZimbabwe.
|
The colour red is on the Zimbabwean flag.
|
TSW
|
|
Mutswa
|
be awakened
|
Asi mangamusingade kumutswa?
|
Did you not want to be woken up?
|
*VHW
|
|
Muvhwa
|
be moved
|
Zvinhu zvakamuvhwa naTaona.
|
The things were moved by Taona.
|
ZHW
|
|
Hozhwa
|
snail
|
Vanhu vechiFurenji vanodya hozhwa.
|
French people eat snails.
|
Shona yakamboshandisa Keruro yeChiarabhu.
[8]
Rangarirai kuti Shona haicha shandisi Keruro yeChiarabhu, yaishandiswa kudhara uye zvaisava kwenguva yakareba.
[8]
Chishona chakafanana neChiswahiri saka mabhii acho aka fanana, uye mamwe mashoko acho akafanana (
Vaswahiri
vanoti
ng'ombe
uye Isu tinoti
n'ombe
tese tichireva
cow
). Nekuti mabhii emitauro iyi akafanana mabhii eSwahiri eChiarabhu anogona kushandiswa semuenzaniso wemabhii eChishona muChiarabhu.
Kubva muna 1931 kusvika 1955, Chishona chakabatanidzwa yakanyorwa iine mabhii akagadzirwa na muzvinafundo Purofesa/Pwafesa Clement Martyn Doke. Izvi zvaisanganisira tsamba dzinotevera:
- ? (b ane haka),
- ? (d ane haka),
- ŋ (n ane gumbo),
- ? (s ane muskwe weswashi),
- ? (v ane haka),
- ? (z ane muskwe weswashi).
Mabhii eChihona
Mabhii anhasi
|
A
|
B
|
BH
|
CH
|
D
|
DH
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
M
|
N
|
|
N'
|
O
|
P
|
R
|
Rh
|
S
|
T
|
U
|
V
|
VH
|
W
|
Y
|
Z
|
Mabhii ekare
|
|
?
|
b
|
c
|
?
|
d
|
|
f
|
g
|
h
|
|
j
|
k
|
m
|
n
|
nn
|
ng'
|
|
p
|
l
|
r
|
s
|
t
|
|
?
|
v
|
w
|
y
|
z
|
Mabhii eChishona
Mabhii anhasi
|
A
|
BH
|
BV
|
BW
|
CHW
|
DH
|
DY
|
DZ
|
E
|
GW
|
HW
|
HY
|
I
|
KW
|
MB
|
MH
|
MV
|
MW
|
ND
|
NG
|
NH
|
NJ
|
NW
|
NY
|
NZ
|
Mabhii ekare
|
|
b
|
|
bg
|
cw
|
d
|
dy
|
dz
|
|
gg
|
hw
|
|
|
kw
|
mb
|
mh
|
|
mŋ
|
nd
|
ŋg
|
nh
|
nj
|
|
ny
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Mabhii anhasi
|
O
|
PW
|
PF
|
PY
|
RW
|
RY
|
SH
|
SV
|
SW
|
TS
|
TW
|
TY
|
U
|
VH
|
ZH
|
ZV
|
ZW
|
|
N'W
|
|
|
|
|
|
|
Mabhii ekare
|
|
px
|
pf
|
|
rw
|
|
sh
|
?
|
sw
|
ts
|
|
ty
|
|
|
zh
|
?
|
|
|
|
|
|
|
|
nny
|
|
Mabhii eChishona
Mabhii anhasi
|
A
|
DZV
|
DZW
|
E
|
MBH
|
MBW
|
NDY
|
|
NDW
|
NGW
|
NHW
|
NJW
|
NYW
|
NZV
|
NZW
|
ZHW
|
TSV
|
TSW
|
O
|
ZHW
|
Mabhii ekare
|
|
d?
|
dzw
|
|
mbh
|
mbg
|
ndy
|
nndy
|
|
ŋgw
|
nhw
|
|
|
n?
|
nzw
|
zhw
|
t?
|
tsw
|
|
zhw
|
- MaZulu
vanoti
intshonalanga
(n. The west. Lit. where the sun sets.
Shona
+ Ilanga).
- ↑
1.0
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
Bosho rekududza: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs named
:0
- ↑
Makoni, Sinfree, et al. “The Use of ‘Indigenous’ and Urban Vernaculars in Zimbabwe.”
Language in Society
, vol. 36, no. 1, 2007, pp. 25?49.
JSTOR
, www.jstor.org/stable/4169560. Yakatariswa: 10 Chivabvu 2021.
- ↑
3.0
3.1
Shizha, Edward. (2012). Reclaiming and Re-visioning Indigenous Voices: The Case of the Language of Instruction in Science Education in Zimbabwean Primary Schools. Literacy Information and Computer Education Journal. 1. 785 - 793. 10.20533/licej.2040.2589.2012.0116.
- ↑
"Archive copy"
. Archived from
the original
on 2021-05-17
. Retrieved 2021-05-17
.
- ↑
"Archive copy"
. Archived from
the original
on 2021-05-17
. Retrieved 2021-05-17
.
- ↑
Scriptsource, n.d,
'Shona',
writing systems for this language
. Yakatariswa: 10 Chivabvu 2021
- ↑
MacGonagle, Elizabeth. “Living with a Tyrant: Ndau Memories and Identities in the Shadow of Ngungunyana.”
The International Journal of African Historical Studies
, vol. 41, no. 1, 2008, pp. 29?53.
JSTOR
, www.jstor.org/stable/40282455. Yakatariswa 10 Chivabvu 2021.
- ↑
8.0
8.1
owlapps, n.d,
'Arabic script',
Former Use: Africa;
Shona Zimbabwe Yakatariswa: 5 Chikumi 2021