Zapadna Morava
je reka u centralnoj
Srbiji
duga?ka 308km, koja zajedno sa
Ju?nom Moravom
obrazuje
Veliku Moravu
.
Zapadna Morava nastaje u polju Ta?ti, isto?no od
Po?ege
, od
Golijske Moravice
i
đetinje
. U ovom polju se u đetinju sa leve strane uliva
Skrape?
, ali na manje od jednog kilometra od u??a Skrape?a, đetinja se sre?e sa Golijskom Moravicom, stvaraju?i Zapadnu Moravu. Zbog blizine u??a đetinje, Skrape?a i Golijske Moravice, neki izvori smatraju sve tri reke direktnim kracima Zapadne Morave, ali po?to je Golijska Moravica 23km du?a, ona se smatra glavnim krakom. Mereno od izvora Golijske Moravice, Zapadna Morava je duga?ka 308km, dok je du?ina same Zapadne Morave 208km.
Za razliku od
meridijanskog
(od juga prema severu) toka Ju?ne i Velike Morave, Zapadna Morava te?e u
uporedni?kom
(od zapada ka istoku) pravcu, razdvajaju?i
?umadiju
od ju?nih krajeva zemlje.
Zbog svog smera, Zapadna Morava te?e između mnogih planina, regija i pod-regija:
- između regija
Crne Gore
na severu i
Draga?eva
na jugu; ovde prima
Bjelicu
, a
Lu?ani
, centar Draga?eva, je sme?ten u blizini, ju?no od reke.
- između planina
Ov?ar
(severno) i
Kablar
(ju?no); ovde reka probija
Ov?arsko-Kablarsku klisuru
; Zapadna Morava je pregrađena u klisuri (koja se naziva "Srpska Sveta Gora", zbog mnogih svojih manastira) i jo? jednom odmah nakon toga, i tako su nastala
ve?ta?ka jezera
Međuvr?je
i
Ov?arsko-Kablarsko jezero
.
- između regije
Takovo
(severno) i planine
Jelica
i regije
Gora?i?i
(ju?no); ovde se nalazi grad
?a?ak
, reka je opet pregrađena (jezero Parmenac) i prima mnogo pritoka (uglavnom sa leve strane:
?emernicu
,
Bresni?ku reku
,
Lađeva?ku reku
); na ovom mestu reka ulazi u nisku dolinu Zapadnog Pomoravlja, meadrira i ?esto plavi, tako da ?e odavde ve?a mesta biti dalja od reke (
Gori?ani
,
Lađevci
,
Mr?ajevci
).
- između planine
Kotlenik
i regije
Gru?a
(severno) i planine
Stolovi
(ju?no); grad
Kraljevo
i njegova predgrađa
Adrani
i
Ratina
se nalaze ju?no od reke, tamo gde se
Ibar
uliva u Zapadnu Moravu; takođe sa desne strane Zapadna Morava prima
Tovarnicu
i
Gru?u
.
- između
Gledi?kih planina
i
Go?a
; najponatija srpska banja,
Vrnja?ka Banja
, njena predgrađa
Vrnjci
i
Novo Selo
, industrijski grad
Trstenik
i
manastir Ljubostinja
se nalaze u ovom delu.
- između regija
Temni?
(severno) i
Rasina
(ju?no); nekoliko mesta je sme?teno severno od reke (
Medveđa
,
Velika Drenova
,
Kukljin
,
Jasika
,
?anac
,
Bo?njane
), dok se selo
Globoder
, grad
Kru?evac
i njegova predgrađa
Pepeljevac
,
Parunovac
i
?itluk
nalaze ju?no od Zapadne Morave. Severno od sela
Stala?
, Zapadna i Ju?na Morava se sastaju i ?ine Veliku Moravu.
Dolina Zapadne Morave, Zapadno Pomoravlje, je ekonomski najrazvijenija od dolina sve tri Morave. Sa dolinom Ibra, Zapadna Morava ima veliki potencijal za
proizvodnju elektri?ne energije
(
hidroelektrane
Ov?ar i Međuvr?je). Voda se takođe koristi za navodnjavanje, a za istu svrhu na reci je stvoreno ve?ta?ko jezero Parmenac, poma?u?i tako ve? plodnu regiju (?itarice, vo?njaci). Takođe, od dolina tri Morave, dolina Zapadne Morave je najpo?umljenija.
Sliv Zapadne Morave je bogat rudama, (najvi?e ibarski deo) i sadr?i rudnike tvrdog
uglja
,
magnezijuma
,
hroma
, itd. Kao rezultat, industrija je vrlo razvijena sa nizom vrlo industrijalizovanih gradova:
U?ice
, Po?ega, Kraljevo, Trstenik i Kru?evac. Saobra?aj je takođe va?an za ekonomiju po?to je cela re?na dolina prirodan put i za drumove i ?eleznicu koji spajaju isto?nu, centralnu u zapadnu Srbiju.
U Zapadnu Moravu se ukupno uliva 85 pritoka. Reka je nekada bila du?a (319 km), ali zbog regulacije toka, ona je skra?ena. Zapadna Morava ima prose?an protok od 120 m/s
3
, ali je odlikuju ekstremna kolebanja, ?to se odlikuje velikim poplavama. Sliv Zapadne Morave iznosi 15.849 km
2
(42,3 % celog sliva Velike Morave), pripada
Crnomorskom slivu
, a sama reka nije plovna.
- Mala Prosvetina Enciklopedija, Tre?e izdanje (1985); Prosveta;
ISBN
86-07-00001-2
- Jovan đ. Markovi? (1990): Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije; Svjetlost-Sarajevo;
ISBN
86-01-02651-6