Populacija je grupa jedinki iste vrste koja naseljava određeni prostor i mogu međusobno da se razmno?avaju daju?i potomstvo. U prirodnim uslovima retko se mogu na?i jedinke koje ?itav ?ivot provode izolovano. Sve jedinke jedne vrste , koje naseljavaju jedno stani?te , uspostavljaju određene međusobne odnose i odnose sa spolja?njom sredinom. Tako ?ine biolo?ki sistem koji se naziva populacija. Sve biolo?ke vrste postoje u prirodi u obliku populacija, pri ?emu je svaka vrsta predstavljena određenim brojem populacija. Tako npr., populaciju predstavljaju sve jedinke masla?ka na jednoj livadi, divlje svinje u jednoj ?umi ili slepi mi?evi u jednoj pe?ini.

Svaka populacija je vrlo pokretan, dinami?an sistem . Ona je u stalnom kretanju, kako u prostoru tako i u vremenu. Zato se i mo?e govoriti o dinamici populacije, pri kojoj se pod uticajem spolja?njih i unutra?njih (tj. u populaciji) faktora menjaju mnoge bitne osobine same populacije.

Populacija ima niz bitnih osobina, kao ?to su:

• gustina (veli?ina)
• prostorni raspored
• natalitet
• mortalitet
• uzrasna struktura
• rastenje

Broj jedinki (ili njihova biomasa ) po jedinici povr?ine ili zapremine koju naseljavaju predstavlja gustinu populacije. Brojnost se izrazito menja tokom vremena, zavisno od uslova spolja?nje sredine. U nekim uslovima mnogi organizmi posti?u ogromnu brojnost i mogu izazvati pusto? u prirodi, kakav je slu?aj, npr., sa najezdama skakavaca , gubara ili leptira kupusara .

Svaka populacija poseduje unutra?nji potencijal za pove?anjem broja jedinki koji se ozna?ava kao potencijal razmno?avanja (reproduktivni potencijal). On je kod nekih vrsta fantasti?no veliki i u idealnim uslovima sredine doveo bi do neverovatnog pove?anja brojnosti jedinki i time i gustine populacije. Tako je izra?unato da bi jedan jedini par doma?e muve dao za godinu dana potomstvo koje bi brojalo 15 668 181 200 000 000 000 000 000 jedinki. Međutim, reproduktivni potencijal se ne mo?e potpuno ostvariti jer mu se suprotstavlja otpor sredine ; to je upravo onaj faktor koji ne dozvoljava maksimalno mogu?e razmno?avanje, odnosno maksimalnu brojnost populacije koju bi ta vrsta bila sposobna da postigne u idealnim uslovima.

Jedinke jedne populacije su na određeni na?in raspoređene u stani?tu koje naseljavaju. Taj raspored zavisi od pona?anja jedinki i od uslova koji vladaju u stani?tu.

Tako raspored jedinki u određenom prostoru mo?e biti:

• neravnomeran
• ravnomeran
• grupni

Slu?ajan raspored je prisutan ako su uslovi u stani?tu ujedna?eno povoljni. Ravnomeran raspored se retko sre?e i javlja se samo ako su uslovi u stani?tu ujedna?eno oskudni. Po?to su uslovi u stani?tu uglavnom povoljni samo na pojedinim mestima, jedinke se na njima okupljaju u najve?em broju. To dovodi do grupnog rasporeda, koji se u prirodi naj?e??e sre?e.

Natalitet (rađanje) je produkovanje novih jedinki u populaciji (rođenih, ispilelih, isklijalih, postalih deobom ili na drugi na?in), koje se pridodaju ve? postoje?im putem razmno?avanja. On je pozitivan faktor rasta populacije. Kapacitet produkovanja novih jedinki specifi?an je za vrstu i zavisi od uslova sredine. Neki organizmi se razmno?avaju jednom godi?nje (kao npr. vilin konjic ), neki vi?e puta (npr. glodari ), a neki neprekidno (npr. bakterije u povoljnim uslovima sredine).

Mortalitet (smrtnost) predstavlja smanjenje broja jedinki u populaciji zbog uginu?a ili umiranja u određenom vremenskom periodu. Smrtnost jedinki uslovljena je delovanjem ekolo?kih faktora (nedostatak vode, kiseonika, pojava grabljivica, bolesti i mnogi drugi) ali i geneti?kim osnovama organizma.

Uzrasna struktura obuhvata broj?ani odnos između jedinki koje se nalaze na razli?itim stupnjevima razvi?a . Kada u populaciji ima vi?e mlađih jedinki, onda ona raste. Populacija stagnira ili opada (negativan rast) kada su najzastupljenije starije jedinke. Promena brojnosti jedne populacije u određenom vremenskom periodu je rastenje populacije . Rastenje populacije zavisi od ekolo?kih faktora , potencijala razmno?avanja i odnosa nataliteta i mortaliteta.

Ukoliko vrsta zauzima ve?a prostranstva i naseljava razli?ita stani?ta, kao ?to je to slu?aj sa ljudskom vrstom (Homo sapiens), onda je vrsta sastavljena od velikog broja populacija. Kada govorimo o humanim populacijama, onda mo?emo da mislimo na stanovnike jednog sela, jednog grada, jedne ulice, na jednu generaciju đaka i sl. Dana?nji ?ovek poti?e iz male grupe ljudi koja se jo? pre 1-2 miliona godina pojavila negde na afri?kom tlu. Savlađuju?i prirodne neprijatelje, prilagođavaju?i se na razli?ite uslove sredine humana populacija je do?ivela eksplozivan razvoj u poslednja tri veka (broj ljudi se preterano mnogo pove?ao).

• Jankovi?, M., đorđevi?, V: Primenjena ekologija , Nau?na knjiga , Beograd, 1981.
• đukanovi?, Mara: Ekolo?ki izazov , Beograd, 1991.
• Stankovi?, S: Ekologija ?ivotinja , Beograd, 1979.
• Jankovi?, M: Fitoekologija , Beograd, 1986.

Populacija (biologija) na Wikimedijinoj ostavi