Panorama Para?ina
Para?in
je grad u
Srbiji
. Nalazi se na koordinatama 43.87° sever, i 21.41° istok. Op?tina Para?in zahvata deo bogatog i plodnog Srednjeg Pomoravlja, teritorija op?tine Para?in se spu?ta od Ku?ajskih planina na istoku prema Velikoj Moravi na zapadu ispresecana tokovima reka Crnice i Grze. Sam grad le?i na 130 m nadmorske visine, 4 km udaljenosti od reke Velike Morave i na obalama Crnice.
Na 156 km je udaljenosti od
Beograda
, idu?i međunarodnim auto-putem E-75, ju?no ka Ni?u.
Prema popisu iz 1896.god. varo? Para?in imala je 5486 stanovnika, dok je u selima sreza ?ivelo 23 800 stanovnika. Dana?nji broj stanovnika po popisu od 2002.g. je 58310, od toga pola u gradu a druga polovina u 34 naseljena mesta, mesnim zajednicama. Prvo poznato naselje nastaje u ranoj praistoriji pre 8000 god. Sa prekidima ovde ?ive i prolaze razne etni?ke populacije Tribali, Sarmati i Rimljani. Ubrzo se ovde nastanjuju i Sloveni sa naseljima od XI do XII veka. Pisani tragovi o nazivu Para?ina kao
trga sa panađurom
i
trga na Parakinovom brodu
vode iz XIV veka (27/14 septembra 1375.g.). U III veku nastaje poznato Rimsko naselje, Sarmates na putu Via militaris (rimski vojni put)
Od 1861.god. Para?in dobija status varo?i i ubrzo postaje poznat industrijski centar.
Nagli razvoj industrije nastaje krajem XIX veka. Osnivaju se fabrika vunenih tkanina bra?e Minh, fabrika cementa i fabrika stakla, pa tako po?etkom XX veka postaje zna?ajno ekonomsko mesto u Srbiji. Danas je to moderan trgova?ki centar kome zbog geografskog polo?aja i va?nih komunikacija prilaze i okolni manji gradovi.Sa razvojem industrije i ekonomije ja?a dru?tveni i kulturni ?ivot, o ?emu svedo?e duboki istorijski tragovi.
Para?in je jedan od najpoznatijih centara tekstilne industrije u Srbiji po proizvodnji vunenih tkanina. Mnogi Para?in nazivaju "Grad ?tofa"
- Milan Dimitrijevi?, prvi u?itelj i odlikovan ordenom sv.Save
- Velislav Stanojlovi?, iz Tre?njevice, ?lan Praviteljstvuju??eg sovjeta serbskog, uz Karađorđa, najvi?eg organa vlasti za vreme ustani?ke Srbije;
- Ilija Barjaktarevi?, vojvoda para?inski, iz Izvora; predvodio je para?insku vojsku u vi?e bojeva, posebno su bili zadu?eni za utvrđenje Deligrad;
- Veljko Miljkovi?, para?inski knez, po?ev od Boja kod Para?ina avgusta 1805.;
- Milosav Lapovec rodom iz Sikirice; u?esnik je Ora?a?ke skup?tine; po?to mu se porodica odselila u Lapovo pre Prvog ustanka, tamo se i anga?ovao;
- Jovan Petrovi? Kova?, rodom iz Svojnova, jedan od prvih Karađorđevih topolivaca; u?esnik je Ko?ine krajine i oba srpska ustnaka;poznat po iskazanom rodoljublju;
- Aleksa Duki?,Karađorđev momak i poverljiv ?ovek; nije rodom iz Para?ina, ali je rukovodio Djumrukom (carinom) dok je bila u Par?inu za vreme Prvog srpskog ustanka;
- Hajduk Veljko Petrovi?, krajinski vojvoda; nije rodom iz Para?ina, ali je neposredno pre Prvog srpskog ustanka bio sluga u Para?inu;
- Stevan Kutula, predvodnik ? barjaktar Para?inske konjice u poznatoj Varvarinskoj bici,kada je odlikovan Zlatnom kolajnom;rodom iz Le?ja;
- Stojan Brka, iz Svojnova, oborknez za vreme prvog srpskog ustanka;
- Starac Pejko, iz Svojnova, istakao se u jednoj bici kod Svojnova za vreme Drugog srpskog ustanka, kada je i hrabro poginuo ?tite?i otstupnicu drugim ustanicima;
- ?unda N.,istakao se u boju kod Para?ina 1805. posle koje ga je Karađorđe postavio za buljukba?u; predvodio para?insku stra?u na Deligradu;
- Jovan N., iz Le?ja u?esnik Ko?ine krajine i Prvog srpskog ustanka;bio na Deligradu; rodona?elnik slavne familije Le?janin;
- Stojan Jovanovi? Le?janin, iz Le?ja, vilajetski knez i jedan od predvodnika bune 1832. posle koje je i Para?in pripojen kne?evini Srbiji;?lan Dr?avnog saveta.
- Jovan Veljkovi?, iz Para?ina, jedan od predvodnika bune1832. godine kada je Para?in pripojen Kne?evini Srbiji;
- Stojan Veljkovi?, iz Para?ina,jedan od predvodnika Bune 1832. god. posle koje je Para?in pripojen Kne?evini Srbiji;
- Bogdan đorđevi?, Milo?ev tatarin, sreski i okru?ni na?elnik za vlade kneza Aleksandra Karađorđevi?a i “ustavobranitelja”; zaslu?an za osnivanje osnovne ?kole za ?ensku decu ? prve te vrste u Kne?evini Srbiji 1845.;
- ?ivko Konstantinovi? Para?inac ? nije utvrđeno odakle je, ali po nadimku mo?e se pretpostaviti da je iz Para?ina poreklom, bio u srpskoj delegaciji u Carigradu za vreme Prvog Ustanka, bio komandant Kladova, ali je zbog napu?tanja Kladova bez borbe, bez znanja Karadjordja, osudjen na smrt i streljan.
- Lazar Barjaktarevi?, iz Izvora, brat vojvode Ilije, predvodio para?insku vojsku, pominju ga da je slat u Isto?nu Srbiju.
- Pavle Marinkovi?, trgovac, iz Para?ina, zaslu?an je za obnovu crkve Svete Petke za vreme turske vladavine oko 1820. godine.
- Mi?a N., knez ili kmet iz ?avca, turski vodi? Turcima za borbu kod Debelog drveta na Juhoru 1915. godine, ali je pre toga dojavio Srbima da se pripreme i zauzmu polo?aj za borbu.
- Petar Marinkovi?, iz Para?ina, bio sreski na?elnik u Para?inu i zaslu?an za osnivanje osnovne ?kole za ?ensku decu, prvut te vrste u Srbiji.
- Toma ?ivanovi?, profesor pravnog fakulteta, tvorac tripartitne teorije krivi?nog prava priznate u svetskoj nauci;
- Dragoljub Jovanovi?, nuklearni fizi?ar, prof. Univerziteta;
- Sima Lozani?, nije rodom iz Para?ina, ali je u Para?inu bio u?enik osnovne ?kole; profesor i prvi rektor Beogradskog univerziteta, ina?e hemi?ar svetske slave;
- Vi?entije Raki?, pedagog, profesor i osniva? Katedre za pedagogiju Filozofskog fakulteta u Beogradu;
- Stevan Okanovi?, pedagog, profesor Filolo?kog fakulteta;
- Nikola Popovi?, filozof, rođen u Obre?u, ali je detinjstvo proveo u Poto?cu, a gimnaziju zavr?io u Para?inu; profesor Filozofskog fakulteta i ratni rektor Beogradskog fakulteta.
- Vladeta Popovi?, rođen u Para?inu, poznati anglista, osniva? katedre za anglistiku Filozofskog fakulteta u Beogradu;
- Rajko Le?janin, krivi?ar, profesor Velike ?kole;
- Dimitrije Marinkovi?, sudija najvi?ih sudova, ministar; predsednik Senata Kraljevine Srbije;
- Stojan Veljkovi?, profesor Velike ?kole, sudija najvi?ih sudova, ministar;
- Miloje Le?janin, rođen u Le?ju, sekretar Kneza Mihaila Obrenovi?a;
- Milojko Le?janin, rođen u Le?ju, đeneral kome se predao Ni? za vreme Drugog srpsko-turskog rata;
- Ilija Gojkovi?, rodom iz Drenovca, đeneral, proslavio se u ratovima 1912-1918.;
- Velimir Velja Popovi?, rođen u Buljanu, ?kolovao se u Poto?cu i Para?inu; bio ministar u kraljevskim vladama i ban;
- Jelisaveta Petrovi?, slikarka, profesor Vi?e ?enske ?kole;
- Zaharije Zaka Petkovi?, para?inski paroh i profesor veronauke u para?inskoj gimnaziji; vlasnik prve privatne para?inske biblioteke;
- Kosta Had?ivojkovi?, osniva? prve para?inske ?tamparije “Had?i Laza”; predsednik op?tine;
- Jovan Sjenicki, industrijalac, predsednik para?inske op?tine do dolaska Bugara za vreme prvog svetskog rata; istakao se humanim radom;
- Jordan Had?ividojkovi?, sve?tenik i pisac, profesor veronauke u nizu gimnazija, pa i u Para?inu;
- Vlada Teokarevi?, industrialac, osniva? Fabrike vunenih tkanina;
- Stevan ?uturilo, nije iz Para?ina rodom, ali je jedan od najslavnijih direktora Gimnazije u Para?inu;
- Tasa Bizeti?, zaslu?an za po?etke pozori?nog ?ivota u Para?inu;
- ?ivojin Pavlovi? ?iki?on, zaslu?an za po?etke pozori?nog ?ivota u Para?inu, vlasnik ?tamparije i pisac;
- Sreten Markovi?, solunski borac i prvi para?inski pesnik;
- Aleksandar Jovanovi?, jedan od poznatijih para?inskih demokratskih predsednika op?tine;
- Radisav Simi?, iz Sikirice, narodni poslanik u vreme Obrenovi?a.
- ?ivojin ?ika Popovi?, iz Poto?ca, lekar u ?upriji, narodni poslanik na radikalskoj listi.
- đoka Z. Petkovi?, rodom iz Para?ina, bio narodni poslanik na listi Demokratske stranke, kojoj je pripadao od osnivanja, jer je pre toga pripadao Samostalnoj radikalnoj stranci Ljube Davidovi?a.
- Dragoljub Aranđelovi?, profesor Pravnog fakulteta i politi?ar, iz Para?ina rodom, bio narodni poslanik i senator.
- Mirko Banjevi?, profesor samoupravne gimnazije u Para?inu, pesnik ?ija je zbirka pesama socijalne orijentacije “Ognjena jutra” ?tampana u Para?inu i odmah od policije zabranjena 1940.;
- Branko Krsmanovi?, narodni heroj iz Donje Mutnice; ?panski borac.
- Mom?ilo Popovi? Ozren, narodni heroj iz Busilovca.
- Radomir Mihajlovi?, trgovac iz D. Mutnice, osnivac prve privatne benzinske stanice u postkomunistickoj Jugoslaviji
- Miodrag Radunovi?, rodom iz Davidovca, direktor prve televizije u Para?inu
- Milojko Le?janin, srpski general, u?esnik srpsko-turskih ratova i srpsko-bugarskog rata
