Labradorsko more

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Labradorsko more
engl. Labrador Sea
fr. Mer du Labrador
dan. Labradorhavet
Polo?aj Labradorskog mora na Severnom Atlantiku (tamno plavo)
Povr?ina 841.000  km²
Prosje?na  dubina 1898  m
Najve?a  dubina 4316  m
Najve?a  ?irina 900  km
Akumulacijski period u paleocenu   god.
Obalne  dr?ave   Kanada
  Grenland (   Danska )

Labradorsko more ( engl. Labrador Sea ; fr. Mer du Labrador ; dan. Labradorhavet ) predstavlja ivi?no more Atlantskog okeana sme?teno između Labradora i Grenlanda . Na severu je preko 300 km ?irokog Davisovog prolaza povezano sa Baffinovim zalivom . Nastalo je u paleocenu , pre nekih 60 miliona godina usled razdvajanja Severnoameri?ke i Grenlandske tektonske plo?e. Povr?ina basena je oko 841.000 km², a maksimalna dubina iznosi 4316 m.

Nastanak i granice

[ uredi | uredi kod ]

Labradorska depresija nastala je u paleocenu , pre 60 miliona godina razdvajanjem severnoameri?ke i grenlandske plo?e. Proces razdvajanja ove dve mase prestao je pre 40 miliona godina. [1] Sedimenti koji su se tokom krede natalo?ili na dnu plitkog mora koje je ranije prekrivalo podru?je nalaze se ispod kontinentalnog odseka . [1] Po?etni period rasedanja pratile su vulkanske erupcije koje su na podru?ju Dejvisovog prolaza i Baffinovog zaliva ostavile mo?nije naslage bazaltnih stena. [2]

Prema međunarodnoj hidrografskoj organizaciji , granice Labradorskog mora su slede?e: [3]

  • na severu 60° sg? između Labradora i Grenlanda, du? ju?nih granica Davisovog prolaza
  • na istoku do linije koja spaja rt Svetog Francisa na Newfoundlandu (47°45′ sg?, 52°27′ zgd ) do rta Farvel na jugu Grenlanda (59°46′23″ sg?, 43°55′21″ zgd )
  • zapadna granica je du? isto?ne obale Labradora i Newfoundlanda.

Fizi?ke karakteristike

[ uredi | uredi kod ]
Tokovi morskih struja du? obala Labradora i Grenlanda

Na mestu prelaza iz Atlantskog okeana Labradorsko more je veoma duboko (oko 3.400 metara) i ?iroko (1.000 km). Ka severu njegova dubina i ?irina se postepeno smanjuje, a najpli?i deo je prema Davisovom prolazu (oko 700 metara dubine).

Temperatura vode varira između -1 °C tokom zime do 5?6 °C leti. Salinitet je dosta nizak i iznosi u proseku oko 31‰ do 35‰. Tokom zimskih meseci pod ledom je preko 60% morske povr?ine. Morska doba su poludnevnog tipa, a visina plimskog talasa je oko 4 metra.

Morske struje se ovde kre?u u smeru suprotnom od smera kazaljke na satu, i po?inju hladnom isto?nogrenlandskom strujom na istoku koja se dalje nastavlja na zapadnogrenlandsku struju koja te?e du? zapadnih obala Grenlanda i severnijim delovima donosi ne?to topliju i slaniju vodu. Baffinova i Labradorska struja nose hladniju vodu sa ni?im salinitetom du? kanadskih obala, ali i brojne ledene bregove koje ote?avaju plovidbu i eksploataciju gasa sa morskog dna. [4] [5] Vode Labradorske struje prose?no se kre?u brzinama 0.3?0.5 m/s (na nekim mestima i do 1 m/s) [6] dok je Baffinova struja ne?to sporija i kre?e se brzinom oko 0.2 m/s. [7]

Brojne struje u centralnim delovima podmorja formiraju svojevrsna ?jezera morske vode“ koja se fizi?ki i hemijski razlikuju od vodene mase iznad i ispod njih. [8] Salinitet u tom ?jezeru“ je ne?to ni?i u odnosu na okolne vode i iznosi 34.84?34.89‰, ba? kao i temperature (3.3?3,4 °C) dok je koncentracija kiseonika pak znatno vi?a. Voda je tu mnogo gu??a (27.76?27.78 mg/cm³) ?to zna?i da tone i ne uti?e na povr?inska kretanja vode. Zbog visoke homogenosti vodeni vrtlozi u tom podru?ju su veoma retka pojava.

Flora i fauna

[ uredi | uredi kod ]

U ovim vodama ?ivi zna?ajnija populacija rudolfijevih kitova , o?trokljunih kitova ( Balaenoptera acutorostrata ) i severnih Hyperoodon ampullatus dok je broj beluga jako mali (za razliku od severnih voda Baffinovog zaliva). [9] [10] Od ostalih morskih sisara po brojnosti zna?ajnija je populacija foka .

Vode Labradorskog mora slu?e kao hranili?ta atlantskih lososa . Nekada veoma brojna populacija bakalara zbog prekomernog izlova je znatno smanjena i dovedena na nivo ugro?ene vrste. Od ostalih ribljih vrsta tu obitavaju jo? Melanogrammus aeglefinus , atlantska haringa , tuna , cipali ( Mallotus villosus ), jastozi , ?kampi . [11]

Rudolfijev kit

Obale Labradora je sve do 19. veka nastanjivala endemska labradorska patka koja je zbog preteranog lova izumrla. [12] Od kopnenih ?ivotinja tu su labradorski vuk ( Canis lupus labradorius ), [13] karibu ( Rangifer spp. ), los ( Alces alces ), mrki medved ( Ursus americanus ), crvena lisica ( Vulpes vulpes ), polarna lisica ( Alopex lagopus ), ?deravac , ameri?ki kuni? ( Lepus americanus ), tetreb ( Dendragapus spp. ), orao ribar ( Pandion haliaetus ), gavran ( Corvus corax ), patke , guske , jarebice i ameri?ki divlji fazani . [14]

Vegetaciju ?ine crna ( Picea mariana ) i bela smreka ( P. glauca ), patuljasta breza ( Betula spp. ), topola , vrba ( Salix spp. ), razne trave o?trice , li?ajevi i mahovine . Du? obala raste i labradorski ?aj ( Rhododendron tomentosum ) od ?ijih semenki su domorda?ki narodi pripremali lekovite napitke.

Vidi jo?

[ uredi | uredi kod ]

Reference

[ uredi | uredi kod ]
  1. ↑ 1,0 1,1 Wilson 2001 : str. 77 harvnb error: multiple targets (2×): CITEREFWilson2001 ( help )
  2. ↑ Wilson 2001 : str. 77 sfn error: multiple targets (2×): CITEREFWilson2001 ( help )
  3. ↑ Limits of Oceans and Seas, 3rd edition". Arhivirano 2011-10-08 na Wayback Machine-u International Hydrographic Organization. 1953.
  4. ↑ Encyclopædia Britannica. "Labrador Sea". , Pristupljeno 4. 12. 2011.
  5. ↑ The Canadian Encyclopedia. "Labrador Sea". Arhivirano 2011-11-13 na Wayback Machine-u pristupljeno 4. decembra 2011.
  6. ↑ Petrie, B., and A. Isenor (1985). "The near-surface circulation and exchange in the Newfoundland Grand Banks region". Atmosphere-Ocean 23 (3): 209?227. doi:10.1080/07055900.1985.9649225 , Pristupljeno 4. 12. 2011.
  7. ↑ Encyclopædia Britannica. "Baffin Current". , Pristupljeno 4. 12. 2011.
  8. ↑ Ernst, Wallace Gary (13. 03. 2000). Earth Systems: Processes and Issues . Cambridge University Press. str. 179. ISBN   978-0-521-47895-3 .  
  9. ↑ COSEWIC Assessment and Update Status Report on the Beluga Whale. Pritupljeno 5. decembra 2011.
  10. ↑ Dickinson, Anthony; Sanger, Chesley (2005). Twentieth-Century Shore-Station Whaling in Newfoundland and Labrador . McGill-Queen's Press - MQUP. str. 16. ISBN   978-0-7735-2881-9 .  
  11. ↑ Maritime Services to Support Polar Resource Development . National Academies. 1981. str. 6. NAP:03439.  
  12. ↑ Ducher, William (1894). "The Labrador Duck ? another specimen, with additional data respecting extant specimens". Auk 11: 4?12.
  13. ↑ G.R. Parker and S. Luttich (1986). "Characteristics of the Wolf (Canis lupus lubrudorius Goldman) in Northern Quebec and Labrador" Arhivirano 2020-07-01 na Wayback Machine-u . Arctic 39 (2): 145?149.
  14. ↑ Eastern Canadian Shield taiga (NA0606) , WorldWildLife.org, Pristupljeno 5. 12. 2011.

Literatura

[ uredi | uredi kod ]
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Labradorsko_more&oldid=41555905