Kada se Veliki moskovski vojvoda Ivan Grozni 1547 . krunisao za cara sve Rusije, na zna?aju je dobila koncepcija Moskve kao Tre?eg Rima , koja je nastala za vreme Ivana III . Po toj teoriji Moskovska dr?ava je ostala poslednji bastion pravoslavnog hri??anstva. Vizantijski rituali, plemstvo i dr?avni simboli poput dvoglavog orla su se oblikovali po vizantijskim uzorima. Ceremonija krunisanja sedamnaestogodi?njeg Ivana Groznog podse?ala ja na krunisanja vizantijskih careva. Moskovska dr?ava je sebe shvatala kao slobodnu teritoriju Rusije ?ija je misija bila da celu Rusiju oslobodi od strane vladavine. Ova politika je dovela do ratova sa Poljskom i Litvanijom , odnosno kasnije sa Poljsko-litvanskom unijom .

U Zapadnoj Evropi Rusija je bila daleka i malo poznata zemlja, ?iji su trgova?ki proizvodi stizali preko poljsko-litvanskih posrednika. Situacija se delimi?no izmenila kada je baron Zigmund fon Herber?tajn 1549 . objavio svoje delo Rerum Moscoviticarum Commentarii . Ovo je bio prvi detaljan opis ove nepoznate zemlje. Dodatne informacije o Rusiji doneli su engleski i holandski trgovci. Ivan Grozni je koristio engleske trgovce kao na?in da razmenjuje pisma sa kraljicom Elizabetom I .

Tokom 14. i 15. vijeka koriste?i raspad Zlatne Horde podru?je Moskovska kne?evine ?e se gotovo neprestano uve?avati. S druge strane na Sredozemnom moru pravoslavni Bizant ?e umirati pod napadima Turaka. Nakon ?to je posljednja bizantska provincija pala u turske ruke njen vladar je prebjegao u Italiju pod za?titu pape gdje ?e prije?i na katoli?ku vjeru. Uvidjev?i priliku poduzetni papa Pavao II. ?e dogovoriti vjen?anje k?eri Tome Paleologa Zoje s vladarom Moskovske dr?ave Ivanom III. To vjen?anje ?e postati pravni temelj budu?eg progla?enja Carstva po?to se sva europska carstva nu?no smatraju nasljednikom Rimskog.

Iako je tim na?inom pravna osnova bila zadovoljena do trenutka progla?enja Carstva dolazi tek kada moskovske snage pobjeđuju u ratu protiv koalicije mongolskih dr?avica 1530-tih godina. Za trenutak krunidbe se izabralo punoljetstvo Ivan-a Groznog 1547. godine. Sam ?in krunisanja je Poljska poku?ala osporiti s diplomatskom notom kojom se pitalo Ivana Groznog ?to ta krunidba zna?i.

Tijekom prvog carskog razdoblja u kojem Europa carsku titulu jo? uvijek postavlja pod znak upitnika Rusko Carstvo ?e pasti u razdoblje anarhije nakon izumre?a vladaju?e loze Rurjikovi?a i građanskog rata koji ?e potom uslijediti. Uzdizanje dinastije Romanov koja dolazi na vlast 1612 godine dovodi do uspostave unutra?nje stabilnosti. Zahvaljuju?i raspadu Poljske polovicom 17 stolje?a Rusko Carstvo ?e anektirati velike dijelove dana?nje Ukrajine i Bjelorusije. S druge strane otkrivanje i osvajanje Sibira ?e biti nastavljeno sve do kineskih granica. Bez obzira na te teritorijalne uspjehe krajem 17. vijeka, Rusko Carstvo je duboko zaostalo u usporedbi s drugim europskim dr?avama.

Dolaskom na vlast najprije Fjodora III. , a potom i Petra Velikog ?elo dr?ave su zauzeli carevi reformatori ?eljni modernizacije dr?ave. Osnova vanjske politike ovog potonjeg postaje stvaranje luke na Baltiku (Petrograd) preko koje ?e se uspostaviti trgovina s europskim zemljama. To ?e dovesti do Velikog sjevernog rata tijekom kojega ?e pobjediv?i ?vedsku Rusija postati priznata europska velesila. Proslavljuju?i pobjedu u ratu Petar Veliki ?e se dati okruniti za imperatora cijele Rusije (do tada je bio car Rusa). Ova titula ?e biti odmah priznata od strane Poljske, Prusije i ?vedske, ali ne i od ostalih tada?njih dr?ava koje ?e to tek kasnije prihvatiti. Dominacija Ruskog Carstva nad isto?no-europskim zemljama ?e postati o?ita svima kada ruske snage nakratko osvajaju Berlin polovicom 18. stolje?a. Zajedno s uspesima protiv Poljske, Turske i ?vedske, Carstvo ?e nastaviti prodirati u Sibir sve do obala Amerike gdje ?e osvojiti Aljasku.

Glavni ?lanak: Istorija Rusije

Uz pomo? boljara Ivan je u prvo vreme svoje vladavine sproveo niz korisnih reformi. Tokom 1550ih napravio je novi zakonik koji je na novi na?in regulisao administrativna i vojna pitanja. Ovom reformom je u?vrstio rusku dr?avu u uslovima stalnih ratova koje je vodio.

I pored unutra?njih neprilika koje su pratile kasnije godine Ivanove vladavine, Rusija je vodila ratove i nastavljala ekspanziju. Ivan Grozni je opseo i 1552 . zauzeo Kazanjski kanat , ?ime je okon?ao dugu istoriju ratova Moskve i Kazanja. Na ovaj na?in Rusiji je bio otvoren put prema Sibiru . Ne?to kasnije carevima je uspelo da zauzmu Astrahanjski kanat u oblasti donje Volge , ?to je Rusiji osiguralo izlaz na Kaspijsko jezero , a time i trgovinsku i kulturnu razmenu sa Persijom i Centralnom Azijom . Ovim pobedama Rusija je razbila okru?enje neprijateljskih tatarskih dr?ava i postala multinacionalna i multikonfesionalna zemlja. Istovremeno su se veoma zao?trili odnosi sa Osmanskim carstvom i Krimskim kanatom . ^[3]

Ohrabren uspehom u prodoru ka Kaspijskom moru, Ivan IV je poku?ao da postigne sli?an uspeh u prodoru ka Baltiku . ?vedska i Livonski vitezovi su kontrolisali trgova?ke puteve koji su povezivali Rusiju sa Evropom. Livonski rat , koji je izbio 1558, po?eo je uspe?no za Rusiju, a careve trupe su zauzele delove obale Baltika i ?iroke oblasti Velike litvanske kne?evine . Kada je posle Lublinske unije stvorena zajedni?ka dr?ava Poljske i Litvanije , Rusija se na?la pred sna?nim protivnikom. Plja?ka?ki upadi Krimskih Tatara, teror cara unutar Rusije i epidemija kuge su dodatno oslabili zemlju. ^[4]

Rusija je 1569. uspela da odbaci osmansko-krimskotatarski napad na Astrahanj i odbrani pristup Kaspijskom moru. Ipak, Krimskim Tatarima je 1571 . uspelo da u iznenadnom napadu zauzmu i gotovo potpuno spale Moskvu. Godinu dana kasnije krimski kan i turski sultan su poslali ogromnu vojsku u nameri da potpuno uni?te Rusiju. Jo? brojnije ruske trupe su uspele da ih poraze u bici kod Molodija . Time je otklonjena opasnost sa juga, ali su na zapadu protivnici Rusije krenuli u napad. Rusija je izgubila sve ?to je osvojila na Baltiku i morala je da brani sopstvenu teritoriju prilikom opsade Pskova . Po zavr?etku rata, i posle sklapanja mirovnog sporazuma sa Poljskom i ?vedskom, Rusija je bila potpuno osuje?ena u svojim planovima. ^[4]

Turskotatarski Sibirski kanat se u ratu Rusije i Krimskih Tatara politi?ki stavio na stranu Krimskog kanata. Napadali su ruske tvrđave na Uralu koje su pripadale uticajnoj trgova?koj porodici Stroganov. Stoga je ova porodica dobila od cara pravo da po?alje vojsku koja bi ?titila njihove posede i i?la u pohode protiv sibirskih Tatara. Za ovaj zadatak Stroganovi su anga?ovali Kozake koji su ?iveli u stepama između Volge i Dona . Pod svojim vođom Jermakom Timofejevi?em , sa 1.000 ljudi naoru?anih vatrenim oru?jem krenuli su u pohod protiv Sibirskog kanata. Koriste?i nezadovoljstvo manjih ugarskih naroda vladavinom kana, lako su napredovali do njegove prestonice Ka?lika , i zauzeli je na juri?. Iako su sibirski Tatari celu zimu dr?ali Kozake u opsadi, i najzad ih uni?tili, nisu vi?e mogli da obnove svoju dr?avu koja se raspala. Regularne carske trupe su nekoliko godina kasnije ugu?ile poslednje oblike otpora, dok su Kozaci i trgovci krznima nove prostore koristili za lov ili naseljavanje. Tako su nastala trgova?ka i vojna utvrđenja: Verhoturje , Toboljsk , Mangaseja , Jenisejsk , Bratsk i druga. ^[5]

Glavni ?lanak: Smutno vreme

Posle smrti Ivana IV Groznog, usledio je period u kome je formalno na vlasti bio njegov bolesni sin Fjodor I , a zemljom u stvari upravljao boljar Boris Godunov . Sa smr?u cara Fjodora 1598. izumrla je preko 700 godina stara dinastija Rjurika . Godunov je krunisan za cara, ali su zemljom vladale glasine o tome da je mladi carevi? Dimitrije ?udom jo? uvek ?iv. Uz to se nadovezala lo?a ?etva koja je bacila zemlju u ozbiljnu ekonomsku i socijalnu krizu. Kada je umro Boris Godunov, Poljska i Litvanija su videle zgodan trenutak za sebe, pa su zauzele Moskvu i na tron postavile dobrodu?nu marionetu, odnosno ?oveka koji se predstavljao kao Dimitrije. On ?e u istoriji ostati zabele?en kao La?ni Dimitrije . NJegova vladavina nije dugo trajala, jer je ubrzo ubijen u pobuni. Ni novi car, Vasilij IV ?ujski nije dugo vladao po?to se Poljska ponovo ume?ala u Rusku politiku postavljaju?i na vlast La?nog Dimitrija II , pa kasnije i svog vladara Vladislava IV Vasu . NJihova intervencija je dovela do velikog terora protiv pravoslavnog stanovni?tva. Poljaci su vladali u Moskvi, dok se u Ni?nem Novgorodu formirala narodna vojska pod vođstvom Kuzme Minjina i vojvode Dmitrija Po?arskog . Ova vojska je 1612 . opsela Poljake u Moskovskom Kremlju i prinudila ih na kapitulaciju. Novi vladar, Mihail I , bio je za?etnik dinastije Romanov , koja ?e vladati Rusijom do 1917 . godine. ^[6]

Rusija i Poljsko-litvanska unija su ostali neprijatelji. Od 1630ih poja?avao se u Ukrajini pritisak poljskih feudalaca i katoli?ke crkve na lokalno pravoslavno selja?tvo. Ova politika je izazvala brojne ustanke ukrajinskih Kozaka, od kojih je ustanak Hmeljnickog bio najve?i i najuspe?niji. Poljske kraljevske trupe su pretrpele mnogobrojne poraze u Ukrajini, ali su i Ukrajinci bili iscrpljeni ratom i sporadi?nim napadima krimskog kana koji je menjaju?i strane tra?io korist za sebe. Kozaci Bohdana Hmeljnickog su se obratili ruskom caru za pomo?. Na Perejaslavskoj radi (skup?tini) najve?i deo elite ukrajinskih Kozaka je pristao da postanu odani podanici ruskog cara. Zauzvrat je Hetmanat dobio ?iroku autonomiju. Godine 1654. izbio je Rusko-poljski rat , ?ija je posledica bila da su delovi Ukrajine isto?no od Dnjepra , kao i grad Kijev , postali deo Rusije. ^[7]

U periodu 1654 ? 1655 . patrijarh Nikon je sproveo crkvene reforme koje je narod do?ekao sa velikim otporom. Rezultat ovog otpora bio je crkveni raskol, gde su se od zvani?ne crkve odvojili takozvani staroverci . Sve do vremena Petra Velikog dr?ava je progonila staroverce, zbog ?ega su se oni selili u severnu Rusiju, Sibir , balti?ke zemlje ili u deltu Dunava .

Za istoriju od po?etka vladavine Petra Velikog do 1917. vidi: Ruska Imperija

• Historija Rusije
• Popis ruskih vladara

• Russia