Pisa
e na cita da
Tuscana
di circa 100.000 abbitanti, capulocu di l'
omonima pruvincia
.
Pisa s'attrova a deci chilomitri di lu
mari Tirrenu
, a circa 300 chilomitri a nord di
Roma
e a 80 a ovest di
Firenzi
. Comu pi Firenzi, lu ciumi
Arnu
puru passa pi
Pisa
pi jittarisi nto mari Tirrenu. Lu tirritoriu du cumuni agghica nzinu a
mari
unni s'attrova la frazzioni di
Tirrenia
. Situata nta na chianura, Pisa e circundata di muntagni chi agghicanu a tanticchia cchiossai di 1000 metri. Mte vicinanzi s'attrova lu
Parcu naturali di Migliarinu, San Rossori, Massaciuccoli
.
Funnata di
rumani
, si sviluppau nto
mediuevu
. Di st'ebbica sunnu li monumenta da chiazza du campu, canusciuti nta tuttu lu munnu ancora oi, comu la turri, la cattiddrali, e lu battisteru.
Repubbrica marinara, cu
Venezia
,
Genova
e
Amalfi
agghicau a so massimu di gloria grazzi o cummerciu cu la riva sud du meditirraniu. Nto XI seculu la cita di Pisa appi nu rolu di na certa mpurtanza nta lutta contra la prisenza mussurmana n Italia du sud e du centru. Pisa luttau contra li nsidiamenti mussurmani n Sardegna versu lu 1015 e nto 1064 Pisa tintau senza successu quarchi prima di nurmanni di libbirari Palermu, chi di cchiossai di du' seculi era na cita mussurmana. Duranti lu cummattimentu du 1064, Pisa arrinisciu a turnarasinni che so navi. Ancora oi nu grifuni di bronzu rubbatu a Palermu si po taliari o museu di Pisa.
Nte seculi chi si siqueru, a picca a picca, Pisa canusciu un periudu di dicadenza, causatu di la mpurtanza criscenti a livellu puliticu, geograficu e culturali di la vicina
Firenzi
. Gia
Danti
nto XIV seculu nta so
Divina Cummedia
parra di Pisa comu di na cita n cui li custumu sunnu assai dicadenti.
La putenza da cita avia subbutu nu corpu murtali ca scunfitta navali contra li
Ginuvisi
nto cummattimentu da Miloria du
6 di austu
du
1284
, n cui Pisa persi lu cuntrollu da
Corsica
e di bona parti da
Sardigna
ca quarchi annu cchiu tardu cadiu sutta lu cuntrollu
aragunisi
.
Nto 1406 la storia di Pisa e chidda di nu tirritoriu cuntrullatu di
Firenzi
, nzinu all'unita d'Italia du 1861.
Oi Pisa e na cita di mpurtanza culturali nutevuli. E lu seggiu di la
Scola Normali Supiriuri
, e di l'
Universita di Pisa
, di unni hannu nisciutu littirati e scienziati di fama ntirnazziunali.
Nta storia di Pisa, assai hannu statu li pirsuni famusi chi hannu lu liami cu Pisa. Assai hannu nasciutu a Pisa. Autri hannu studiatu a Pisa, o Pisa era la so' cita d'adozzioni. Ricurdamu pircio:
Leonardu Fibonacci
,
Bonannu Pisanu
,
Nicola Pisanu
,
Galileu Galilei
,
Ulissi Dini
.