Richard Milhous Nixon
(9 de ghennarzu de
1913
- 22 de abrile de
1994
) est istadu su de 37 Presidentes de sos
Istados Unidos
. Est abarradu in funtziones dae su
1969
a su
1974
, addaghi fiat istadu su primu, e finas a como unigu, presidente demissionariu de s'istoria. Nixon fiat istadu anteriormente deputadu e senadore repubrigadu de sos
IUA
pro sa
California
, gasi che su de 36 Bitzepresidentes de sos Istados Unidos dae su
1953
a su
1961
.
Nixon fiat naschidu in
Yorba Linda
,
California
. Si fiat indutoratu in su
Whittier College
in su
1934
e in s'Universidade Duke de Deretu in su
1937
, torrende a California pro fagher pratiga de materias legales. Isse e muzere sua,
Pat Nixon
, si fiant tramudados a
Washington
pro traballare pro su gubernu federale in su
1942
. Posteriormente, aiat servidu in sa Marina Istadunidesa in tempus de sa
segunda gherra mundiale
. Nixon fiat istadu eleghidu in California a sa Camara de sos Deputados in
1946
e a su Senadu in su
1950
. Fiat istadu su cumpanzu de currera de
Dwight D. Eisenhower
, su candidadu presidentziale de su
Partidu Repubriganu
in sas eleghiduras de su
1952
. Nixon fiat istadu su bitzepresidente pro otu annos. In sas eleghiduras de su
1960
, si fiat candidatadu a sa presidentzia pro sos repubriganos, perdende pro pagos botos dae
John F. Kennedy
su candidadu democratigu. In su
1962
, si fiat candidatu a sa gubernadoria de sa California, resurtende aguarmente derrotadu. In su
1968
, aiat curtu torra pro sa presidentzia e aiat bintu.
Nixon aiat postu agabu a s'
interventu de s'armada de sos IUA
a su
Bietnamu
in su
1973
. Sa bisita de Nixon a sa
Repubriga Pobulare Tzinesa
in su
1972
aiat abertu sas relassiones dipromatigas intre ambas nassiones, e in su matessi annu isse aiat incaminadu sa distensura e sa sinzadura de su Tratadu Contra a sos Missiles Balistigos cun s'
Unione Sovietiga
. In su terrinu nassionale, s'amministradura sua aiat aprigadu su prus politigas de tramuda de su podere dae Washington a sos Istados cunfederados. In mesu de s'ateru, aiat lantzadu initziativas pro cumbater su cancru e sas drogas illegales, aiat impostu su cuntrollu de sos salarios e de sos prejos, aiat apostivigadu sa desegregadura de sas iscolas in su Suddu, aiat postu a sa pratiga reformas ambientales e aiat introduidu una lezisradura pro reformare s'assistentzia mediga e sotziale. Mancari esseret istadu isse su presidente a sos tempos de sos ses isbarcos a sa luna printzipiados dae
Apollo 11
, aiat sustituidu s'isproradura de s'ispatziu in echipazos umanos cun missiones de timanzeras. Fiat istadu reeleghidu a maremotu in su
1972
.
Su segundu mandadu aiat bidu sa crisis in su
Levante Probianu
, chi nch'aiat zutu in fatu un'embargu petroliferu e su reincaminamentu de su protzessu de paghe, gasi che una filera sighida de reveladuras a pitzos de s'
iscandalu de su Watergate
. S'iscandalu si fiat ismanniadu costende su bonu de s'arrimu politigu a Nixon e, su 9 de austu de
1974
, aiat demissionadu in bista de sa perspetiva de una posta a suta de acusa e unu deponimentu belle seguros. A pustis de sas demissiones suas, fiat istadu grassiadu dae
Gerald Ford
, su sutzedidore suo. In tempus de su zubilamentu suo, su traballu de Nixon comente omine de Istadu ispertu, cun s'iscritura de noe libros e sa realizadura de numerosos biazos a logu istranzu, aiant cuntribuidu a reabilitare s'imazine sua pubriga. Su 18 de abrile de
1994
, aiat sufertu unu corfu debilitadore, e bator dies prus a tardu fiat mortu a sos 81 annos de edade.