Hiroshima

Dae Wikipedia, s'entziclopedia libera.
Custu articulu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna . Abbaida sas ateras bariedades graficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu


Hiroshima ?島市
Numene ufitziale: ?島市 (Hiroshima-shi)
Istadu : Giapone
Regione : Ch?goku
Provintzia : ?島? (Hiroshima-ken)
Ladiore: 34°23′06.9″ Nord
Longhiore: 132°27′19.1″ Est
Tirada: 906,68 km²
Populatzione: 1.185.926 (1/09/2023)
1.308 biv./ km²
Giassu web: Giassu Istitutzionale

Hiroshima (in giaponesu ?島市, Hiroshima-shi "Tzitade de Hiroshima") est una tzitade portuale giaponesa e biddamanna de sa prefetura omonima, chi s'agatat in s'ovest de s'isula printzipale de Honsh?, girada cara a su mare internu, in su Giapone sud-otzidentale.

Est ammentada pro essere sa prima tzitade in s'istoria a essere atacada cun armas atomicas, a opera de is Istados Unidos de America in s'agabbu de sa segunda gherra mundiale , su 6 austu 1945 .

Geografia [ modifica | modifica su codighe de origine ]

Su territoriu est fatu a montigros, mentras su tzentru urbanu s'agatat in sa baia portuale omonima, cara a su mare internu de Aki-nada. Dae sa costa si bident unas cantu isuleddas. Is prus de importu sunt Itsukushima, Ninoshima e Etajima-Nomi. In su territoriu internu ddoe at is montes Gosasou e Shiraki. Dae in cue calat su riu Ota, chi si intrat a delta in su mare .

Istoria [ modifica | modifica su codighe de origine ]

Sa tzitade est istada fundada in su periodu feudale Sengoku in su 1589 , a opera de su daimy? giaponesu M?ri Terumoto, chi nd'at fatu sa capitale de su feu suo, e nch'at fatu faghere unu casteddu in su 1593. Cun sa perdida de sa batalla de Sekigahara (21 de su mese de ledamene 1600 ) pro is possedimentos territoriales, Terumoto at depidu tzedere Hiroshima (e ateros feos suos) a su binchidore Tokugawa Ieyasu, chi dd'at fata amministrare dae su fidele suo daimy? Fukushima Masanori, chi est mortu in su 1624. Sa tzitade est colada insandus a sa dinastia Asano (?野), chi dd'at guvernada finas a sa metade de su de XIX seculos (periodu de sa Restauratzione Meiji).

In su 1871 , sa tzitade est essida capitale de sa prefetura omonima, e in su 1880 , cun su fraigu de su portu de Ujina , est essida unu tzentru cummertziale e navale giaponesu de importu. In su 1894, est istada fata sa ferrovia militare Sany? (山陽), in ocasione de sa prima gherra tzinu-giaponesa, cando su guvernu imperiale de Meiji nd'at fatu sa capitale de su Giapone pro fache a un'annu, finas a su 1895.

Hiroshima a pustis de su bombardamentu atomicu

A pustis, in s'agabbu de su de XIX seculos, Hiroshima at tentu un'industrializadura prus manna, chi at tentu su puntu suo prus artu cun is istabilimentos bellicos pesados in ocasione de sa gherra russu-giaponesa de su 1904 . Dae su 1920 , est essida fintzas sa sede printzipale de sa Mazda, domo automobilistica giaponesa famada. Sa tzitade at tentu su propiu importu istrategicu-militare in su 1938 , in ocasione de sa segunda gherra tzinu-giaponesa, chi est istada parte de s'iscenariu bellicu de sa segunda gherra mundiale . Hiroshima est istada risparmiada dae sos bombardamentos istadunidensos pro totu sa durada de sa gherra finas a su 6 austu 1945 , a is 8:16 e 8 segundos (ora locale), cando Little Boy , su nomine de sa prima bomba atomica impreada in una faina militare comente resurtadu de su Progetu Manhattan , est esplodida a un'artaria de 576 metros, cun una potentzia pari a 12 500 tonnelladas de tritolu. S'esplosione nucleare at provocadu luego agiumai 60 175 mortos, arribados a 100 000 me is meses imbenientes, pro neghe de sa ruta radioativa . Ateras persones si sunt ammalaidadas e/o sunt mortas pro disacatos dae espositzione radioativa a curtzu-mediu termine, ma su numeru issoro no faghet a dd'istimare in manera pretzisa, ca belle 180 000 bividores ant lassadu sa tzitade me is chidas a pustis de s'atacu.

Fintzas cun un'atividade radioativa residua, Hiroshima est istada torrada a fraigare giai a incumentzare dae su 1949 , torrende a essere unu tzentru industriale de importu. Sunt istados fatos unos cantos istudios sientificos de is maladias dae espositzione radioativa a mediu-longu termine. In su 1955 , a foras de tzitade est istadu istituidu su tzentru medicu Hijiyama , in ue collire, istudiare e curare is malaidos. Me is annos setanta est istada istituida sa "Atomic Bomb Casualty Commission", chi previdiat, in prus chi is istatisticas de is malaidos, fintzas analisis de su terrenu e de s'aera, istimende a su ribassu sa pertzentuale de radioatividade residua in s'ambiente (de pagos milliSievert pro annu). [1] [2] In prus, segundu is datos ufitziales collidos in is annos, su numeru de sos hibakusha (is chi sunt subravividos a s'esplosione ma si sunt ammalaidados me is annos imbenientes pro neghe de sa radioatividade ), mancari fessint colados 57 annos, fiant in s'ordine de 285 000. [3]

Giassos Printzipales [ modifica | modifica su codighe de origine ]

  • Parcu de sa Paghe de Hiroshima
  • Museu de sa Paghe de Hiroshima
  • Monumentu de sa Paghe de Hiroshima " Genbaku Domu"
  • Casteddu de Hiroshima
  • Tempiu "Hiroshima Gokoku"
  • Tempiu "Mitaki-dera"
  • Giardinu traditzionale "Shukkei-en"

Riferimentos [ modifica | modifica su codighe de origine ]

  1. Long-term Radiation-Related Health Effects in a Unique Human Population , in ncbi.nlm.nih.gov .
  2. Are Nagasaki And Hiroshima Still Radioactive? , in zidbits.com , 13 novembre 2013. URL consultadu su 31 santugaine 2021 (archiviadu dae s' url originale su 4 santandria 2021) .
  3. Michael Greshko, Hiroshima’s radiation ( PDF ), in insidescience.org .