Diegu Are

Dae Wikipedia, s'entziclopedia libera.
Custu articulu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna . Abbaida sas ateras bariedades graficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Diegu Are ( Santu Lussurzu , 2 de ghennargiu de su 1914 ? Santu Lussurzu , 24 de triulas de su 2000) est istadu unu filosofu, iscritore e mastru sardu .


Biografia [ modifica | modifica su codighe de origine ]

In sos primos annos '30, Diegu Are s'impinnat in s'atividade de apostuladu catolicu laicu otenende carrigas de importu in sa diotzesi de Bosa-S'Alighera in intro de sa GIAC (Gioventude Italiana de Atzione Catolica). Est de custa epoca sa collaboratzione e s'amighentzia cun don Enea Selis , figura de riferimentu pro unos cantos giovanos universitarios sardos aderentes a sa FUCI .

Otenta sa laurea in Filosofia in s' Universidade de Casteddu in 1938 cun una tesi de Antoni Rosmini , at insinnadu istoria e filosofia in su “Litzeu Reale” Classicu G. M. Dettori de Tempiu finas a cando, in su 1941, est istadu richiamadu a sas armas e imbiadu in Kosovo . A pustis de unu tempus curtzu de permanentzia in Italia, l'ant imbiadu comente sutatenente in Gretzia e in s' Isula de Rodi , in ue, a pustis de sa firma de s' Armistitziu de s'8 de cabudanni de su 1943 , est abarradu comente presoneri.

Essende·si refudadu de aderire a sa Republica de Salo , l'ant deportadu a sos lager tedescos de Wesuwe, de Sandbostel , Wietzendorf e Dedelstorf . In una barraca Diegu organizat atopos de arresonos pro mantennere biu s'isperu e pro non permitere chi sa dinnidade e sa personalidade umana siat umiliada e annullada dae sos argutzinos. In sa presonia intrat in cuntatu cun “ don Giovanni Rossi ”, fundadore de sa Pro Civitate Christiana . Cun isse Diegu at a tennere unu raportu de collaboratzione fecundu e de amistade chi at a durare finas a sa morte de su preide. Fiat cumpangiu de presonia de Giovannino Guareschi ; Enzo Paci , filosofu e diretore della rivista “Aut Aut”; Giuseppe Lazzati , deputadu de s'Assemblea Costituente chi at dadu vida a sa Costitutzione italiana de su 1948 e Retore de s' Universidade Catolica de su Sacru Coro de Milano ; Raffaello Brignetti .

Est in s'oscuridade de sas dies de sa presonia chi est pastinadu su semene de s'utopia chi at a chircare de realizare cando at a torrare: su mundu tenet bisongiu de amore, de fraternidade; e s'atzione depet essere direta a chie est a tretu de collire su messagiu, sos giovanos. Est sa prima idea de su "Movimentu Giovanile de Unione e Fraternidade" chi in su 1947 at a tennere s'imprimatur de Pantaleo Carabellese cun su discursu “Sos giovanos e sa politica” publicadu in su 1948 comente primu cartulariu de orientamentu pro contu de su Movimentu.

Cando est torradu dae sos campos de presonia, at contadu su chi l'est capitadu in unu libru-memoriale Nebbia e girasoli. Un sardo nei campi nazisti .

Cun sa professione sua de professore girat s'Italia: Roma, La Spezia, Reggio Emilia, Aristanis, ma su prus chi l'impinnat est, francu s'insinnamentu, s'apostuladu laicu e sas cunferentzias, s'impinnu suo in sa gestione de sas domos pro sos giovanos, abertas in Roma e in Terracina , in ue tenet galu un'atera sede de insinnamentu e in ue creat totu una serie de atividades pro sos giovanos e pro sos piscadores de su logu, organizende·los in cooperativa.

In s'interi, intrat in cuntatu cun su Movimentu Comunidade de Adriano Olivetti e si nde faghet promotore e collaboradore pro tempus meda.

In custa epoca collaborat puru cun su cunterraneu Antoni Cossu . Paris cun issu at a cumpartzire s'impinnu siat de “Comunita” e siat pro sa renaschida de sa terra sua e de Santu Lussurgiu, in ue fundat cun isse unu grupu comunitariu de su Montiferru de ispiratzione olivetiana. Fiat de sos protagonistas de su dibatidu pro sa Renaschida e dae su 1960 a su 1962 at fatu parte de sa redatzione de “ Il Bogino Archiviadu su 4 martzu 2016 in s' Internet Archive .”. In su mese de santandria de su 1960 est eletu sindigu de Santu Lussurgiu e, cun cussa carriga, s'est impinnadu meda pro faghere a manera chi sas abbas mentovadas de Santu Lenardu de Siete Fuentes , fratzione de sa bidda, esserent abbarradas publicas e no esserent devennidas propiedade de sos privados. De custos fatos est testimonia literaria su romanzu de Antoni Cossu “Il sogno svanito”.

Cando si nch'est ritiradu in sa bidda sua de naschida, in su 1976 at cambiadu iscola superiore de in antis, naschida dae una lassa de privados , in su Litzeu Linguisticu privadu "Carta Meloni", chi at sighidu su Tecnicu commertziale pro su Turismu e s'Istitutu Musicale chi at cuncruidu s'atividade sua in su 2003, pagos annos a pustis de sa morte sua.

Operas printzipales [ modifica | modifica su codighe de origine ]

Diegu Are, Nebbie e girasoli : un sardo nei campi nazisti , Nuoro, Edizioni Insula, 1998 (ed. orig.: Nebbia e Girasoli. Un sardo nei campi nazisti. Settembre 1943 - Settembre 1945. Roma, "Cor Unum",1973)

Antoni G. Carta, "Sa felitzidade de sa Sardigna , po contu de Diegu Are, Edizioni della Torre, 1999

Bibliografia [ modifica | modifica su codighe de origine ]

  • Rif. 1 Luigi Roselli, Diegu Are e sos allievos suos : Santu Lussurgiu, Aristanis, E.P.D'O., 2009
Controllu de autoridade VIAF ( EN 52544338  · ISNI ( EN 0000 0000 7862 9678  · BNF ( FR cb13759324t (data)  · GND ( DE 121391949  · SBN ( IT IEIV035113  · WorldCat Identities ( EN 52544338