Dae Wikipedia, s'entziclopedia libera.
Articulu in
LSC
Rapresentazione de s'assitiu de Antiochia durante sa prima crutzada
Is
crutzadas
de s'
Edade Media
sunt istados pellengrinagios armados, promovidos dae su paba, autoridade ispirituale de s'
otzidente cristianu
.
Inghitzadas cun s'intentu de torrare a aberrere su caminu a is logos de pellegrinagiu cristianos in
Terra Santa
, chi fiant istados autorizados dae is
arabos Abbassidos
, ma controidos dae is
turcos selgiuchidos
in su 1071, a fatu de aere conchistadu
Gerusalemme
dae is
arabos
. Sa prima crutzada fiat comintzada in su
1095
, in resposta a sa pedida de s'imperadore
bizantinu
, apensamentadu dae s'atitudine de is
turcos
. Is bizantinos faeddaiant
gregu
e fiant
cristianos
, mancari in perrica cun
Roma
dae su 1054 (essende issos
ortodossos
). Is conchistas territoriales fatas peri is crutzadas non fiant istadas de durada longa, sende chi si nde fiat disinteressados una borta chi
Saladinu
aiat torradu a istabilire su passagiu a is pilligrinagios, foras pro is chi si fiant istabilidos in ie. Cheret fintzas naradu ca is crutzadas, prus chi non agiudare is
bizantinos
aiant tentu resurtu de ddos indebilitare.
Bias de is crutzadas
Mapa de is
istados crutzados
in su 1135
Segundu sa definitzione traditzionale, su periodu de is crosadas tirat dae su 1095 a su 1291, chi di cunsiderant isceti is ispeditziones a manu de
Terra Santa
. Segundu una bisura prus ampra, si podet arribbare fintzas a sa
batalla de Lepanto
, in su 1571, includende sa
Reconquista
ispagnola
e totu is gherras contra infideles e ereticos promovidas dae su paba, fatas cun sa promissa de cumpensos ispirituales e de
indulgentzias
.
Sa prima crutzada fiat fata in su 1096 pro torrare a ocupare una parte de is terras perdidas a fatu de s'
ispainadura araba
de su de su
seculu IX
e torrare a aberrere a is pilligrinos su passagiu a manu de
Gerusalemme
. Aiant batidu a sa fundadura de is
Istados crutzados
, sa defensa de is cales aiat giustificadu is ateras sete crutzadas printzipales, dae su 1147 a su 1291, annu de sa perdida de is urtimos territorios. A partire dae sa de bator crutzadas, fiant organizadas ispeditziones fintzas contra de is oponidores cristianos de su paba (
Albigesos
,
Hohenstaufen
,
Aragona
e
Hussitas
), o contra paganos (
baltos
), perdende duncas su mantenimentu de
Gerusalemme
che obietivu.