한국   대만   중국   일본 
Baltasar Gracian - Wikipedia Jump to content

Baltasar Gracian

Dae Wikipedia, s'entziclopedia libera.


Articulu in logudoresu

Baltasar Gracian.

Baltasar Gracian y Morales ( Belmonte de Gracian , 8 de Ghennargiu 1601 ? Tarazona , 6 de Nadale 1658 ) est istau unu gesuita , iscritore e filosofu ispagnolu .

Tzennos biograficos [ modifica | modifica su codighe de origine ]

S'obera intelletuale de Baltasar Gracian, chi si est dedicau a sa prosa didatica e filosofica, si isvilupat in su gai narau Siglo de Oro . Intra sas oberas suas, importante Agudesa y Arte de Ingenio (1647), importante in sa Literadura Ispagnola, e de importu mannu est El Criticon - allegoria de sa vida de s'omine - una de sas oberas prus importantes de totu sa Literatura Ispagnola cumparabile a su Don Quijote de la Mancha de Miguel Cervantes o La Celestina de Fernando de Rojas . Sa produtzione literaria de Gracian si podet cunsiderare parte de sa currente literaria de su concetismu . Isse at criau unu istile basau a pitzu de frases curtzas, personale e prenu, cuntzentrau e polisemicu, in su cale faghet de mere su giogu de faeddos e s'assotziatzione ingegnosa intra faeddos e ideas. Su resultau est unu limbagiu prenu de aforismas e capatzu de esprimere medas significaos.

Su pensamentu de Gracian est pessimista, sentidu fitianu de su barocu ispagnolu. su mundu est malu pro s'omine e ingannadore ue sas trampas binchent a sas virtudes e a sa beridade. S'omine est debile, interessosu e malu. Parte de sas oberas de Gracian chircant de agiudare su letore a binchere is tapolas de sa vida. Est netzessariu ischire comente tocat a faghere pro balere, essere prudente e disfrutare is esperientzias.

Totu custu at fatu biere a Gracian a sos ogros de sos posteros comente su precursore de s' esistentzialismu e adderetura de su postmodernismu . At tentu pesu in sos pensamentos de pensadores comente Francois de La Rochefoucauld e Arthur Schopenhauer . Chentza duda su pensamentu sou no si potet istazare dae una Ispagna decadente, fatu chi si cumprendet bene in unu aforisma sou chi narat: ≪Est froriu in su seculu de oru sa semplitzidade, in custa de ferru sa malvagidade≫ .

Istudios e ordenatzione satzerdotale [ modifica | modifica su codighe de origine ]

Naschiu a presu de Calatayud in su 1601 , no si ischit meda subra sa pitzinnia sua. S'ischit ca aiat cumentzau is istudos de literadura a deghe o doighi annos in sa tzitade sua, forsis in su collegiu gesuita. Dae su 1617 casi seguramente bivet pro unu o duos annos in Toledo , cun su tziu Antonio Gracian, para in sa cresia de San Juan de los Reyes, cun su cale at a istudiare logica e at a amegiorare sa connoschentzia de su latinu .

In su 1619 cumentzat su novitziatu in su collegiu provintziale de sos gesuitas in Aragona , in sa tzitade de Tarragona . Gratzias a sa profundidade de sos istudios umanisticos suos pretzedentes, Gracian fiat istau esentau dae sighire sos primos duos annos de letziones. In su 1621 torrat a Calatayud, in ue at a sighire pro duos annos is cursos de filosofia . In cust'epuca si pensat chi cumentzit a s'interessare a s' etica , fatu chi at a influire subra totu sa produtzione literaria sua. Ateros batoro cursos sighios in sa tzitade de Saragotza ant a cumplire sa formatzione religiosa de Gracian.

Gracian est istau nomenau pride in si 1627 e sos primos tempos insignat materias umanisticas in su collegiu de Calatayud. Custu at a essere un'epuca positiva pro isse, ma pagos annos a pustis Gracian at a aere problemas cun sos gesuitas de Valencia , a ue at a essere trasferiu in su 1630 .

Dae Valencia at a andare a Lerida in su 1631 , incarrigau de insignare teologia morale. In su 1633 at a moere a Gandia , in ue at a insignare filosofia in su collegiu gesuita de sa tzitade e ant a torrare sos problemas e sas disamistades cun sos de Valencia .

Su tempus colau in Huesca e Madrid e sa maturidade literaria [ modifica | modifica su codighe de origine ]

In s'istiu de su 1636 at a torrare a Aragona, a Huesca , a faghere su confessore e preigadore. Su tempus colau inoghe at a aere importantzia nanna, pro ite ca cun s'agiudu de su mecenate Vincencio Juan de Lastanosa at a podere pubricare su primu libru suu: El Heroe (s'eroe) in su 1637 . Lastanosa reuniat in sa domo-museu sua medas artistas e literarios. Su palatziu de Lastanosa, fines Felipe IV de Ispagna dd'at a bisitare, fiat famosu pro is giardinos ermosos, pro s'armeria ispantigosa, pro una colletzione de medaglias e pro una biblioteca meda manna cun unos setemiza libros, roba de ispantu pro tando. In custu ambiente favorevole Gracian at a bennere in cuntatu cun su mundu intelletuale aragonesu, connoschende peri su poeta Manuel de Salinas e s'istoricu Juan Francisco Andres de Uztarroz .

Oberas [ modifica | modifica su codighe de origine ]

  • El Heroe , 1637.
  • El Politico don Fernando el Catholico , 1640.
  • El Discreto , 1646.
  • Oraculo manual y arte de prudencia , 1647.
  • Agudeza y arte de ingenio , 1648.
  • El Comulgatorio , 1655.
  • El Criticon (3 voll.), 1651-1657.
Controllu de autoridade VIAF ( EN 76310334  · ISNI ( EN 0000 0001 0815 0650  · BIBSYS ( EN 90103072  · BNE ( ES XX950223 (data)  · BNF ( FR cb11886462f (data)  · BAV ( IT ) ADV10052345  · CANTIC ( CA a10482015  · CERL ( IT cnp01468421  · CiNii ( JA EN DA02385562  · Europeana agent/base/71687  · GND ( DE 118696874  · KulturNav dec52362-37ff-4b74-855c-ebcf50333cb3  · LCCN ( EN n50047296  · LNB ( LV EN 000038458  · NDL ( EN JA 00467413  · NKC ( EN CS jn19990210252  · NLA ( EN 36536500  · NLG ( EN 158463  · NLI ( EN HE 000055787  · NLK ( KO KAC199610573  · NLP ( PL https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/a0000001184420  · NSK ( HR 000106419  · NTA ( EN 069036128  · OL OL80420A  · RERO 02-A000073723  · SBN ( IT CFIV029930  · SELIBR ( SE 56888  · SNAC ( EN w6j11tcc  · SUDOC ( FR 027381870  · Trove ( EN 1279048  · WorldCat Identities ( EN n50-047296