Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
ВИЧ виру?а клеткаттан тахсыыта
СПИД
(
Синдром приобретенного иммунодефицита
) диэн
ВИЧ
виру?ун дьайыытыттан ки?иэхэ ??ск??р ыарыы.
- Синдром
диэн биир т?р?ттээх араас симптомнар эбэтэр кы?ал?алар холбоммуттара.
Иммуннай система
?лэтин кыайбат буолуутун т?м?гэр бу ыарыы ки?иэхэ киирэр к?р??э, тас к?ст??тэ араас буолар.
- Приобретеннай
- бу тиэрмин иммун систиэмэ бэйэтин итэ?э?иттэн (ки?и т?р????ттэн-??ск????ттэн) буолбакка, тас т?р??ттэн эмсэ?элээбитин к?рд?р?р.
- Иммунодефицит
диэн тиэрмин иммунитет итэ?эстээ?ин к?рд?р?р. Иммуннай система араас ыарыылары кытта охсу?ар дьо?ура намтыыр эбэтэр с?тэр.
Ыарыылаахтар ахсааннара 1979 сыллаахтан 1995 сылга дылы
2004 сыллаахха 3 000 000 ки?и кэри?э дьон СПИД-ы кытта сы?ыаннаах ыарыылартан ?лб?тэ. Онтон 500 ты?ыынчата о?олор этэ. Билигин аан дойдуга 40 м?л ки?и ВИЧ-ыары?ах.
Ыалдьыбыт дьон ба?ыйар ?тт?
Африка?а
олорор, о?олорго СПИД-тан ?л?? улахан а?ара эмиэ Африка?а тахсар.
Сыстыбыт ки?и ыарыытын ту?унан билбэккэ у?уннук сылдьыан с?п, ол и?ин ыары?ах чопчу ахсаанын этэр сатаммат.
Учуонайдар этэллэринэн ыарыы бастаан Африка?а са?аламмыта. Бастаан
шимпанзе
эбисийээнэлэргэ ??скээбит, онтон дьо??о бэриллибит диэн саба?алаа?ын (гипотеза) баар.
ВИЧ вирустаах ки?и СПИД ыары?ах буолумуон с?п. Хас да сыл туга да биллибэккэ олоруохтарын с?п. СПИД диэн бы?аарыллыбыт ки?и ханнык эрэ ыарыы баара биллэр буолар. Билигин ВИЧ/СПИД-ы суох о?орор эмп суох эрээри синдрому кыччатар эмптэр бааллар.
Ким эмит ВИЧтаах буолла?ына
ВИЧ-положительнай
диэн аа?ыллар.
Ки?и СПИД-ы бы?аарар ыарыылаах диэн бы?аарыллыбыт буолла?ына ураты ыарыылардаах буолаллар, то?о диэн доруобай ки?и имуннай системата оннук ыарыылары кытта сити?иилээхтик охсу?ар.
Оннук СПИД-ы бы?аарар ыарыылар:
- Капоши саркомата
- рак уратыта, ки?и
тириитин
ба?аарар, соро?ор атын органнарга эмиэ тиийиэн с?п.
- Цитамегаловируснай ринит
- ки?и
хара?ын
кэннигэр ??ск??р вирус ыарыыта.
- Пневмоцистнай пневмония -
пневмония
араа?а, бу ыарыы ордук тар?аммыт.
- Токсоплазмоз - ки?и
мэйиитигэр
уонна атын органнарыгар тиийэр паразит
- ^
"Survey shows intervention crucial to halt HIV in youth." AIDS Policy Law. 2005 Mar 11;20(5):4.
- ^
"Sexual possibility situations and sexual behaviors among young adolescents: the moderating role of protective factors." J Adolesc Health. 2004 Dec;35(6):528.e11-20.
- ^
"Update: syringe exchange programs--United States, 2002." Morb Mortal Wkly Rep. 2005 Jul 15;54(27):673-6. MMWR is published by the Centers for Disease Control.
