Давид Гильберт ( К?нинсберг , ^[1] Пруссия , 1862 Тохсунньу 23? Г?тти?ен , Германия , 1943 сыл олунньу 14) ниэмэс матемаатига. Кини бириэмэтигэр биир ордук сабыдыаллаах матемаатик учуонай этэ.

Гильберт араас уобаластарга киэ? идеялары чинчийбитэ. Инвариант теориятын чинчийбитэ, ^[2] геометрия?а аксиомалары киллэрбитэ, уонна Гильберт пространствотатын бы?аарбыта. Ол функциональнай анаализ т?р?тэ буолбута. Квантовай механика уонна относительнай теория элбэх боппуруостарын математика ?тт?н Гильберт уонна кини устудьуоннара бы?аарбыттара. Кини бастаан математиканы метаматематикаттан араарбыта онон Кантон теорияларын уонна трансфинитнай сыыппаралары хаххалаабыта.

Г?тти?ен оскуолата [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

1895 сыллаахха Г?тти?ен университетыгар математика декана буолбута, ол бириэмэ?э аан дойдуга математиканы дири?ник ??рэтэр киинэ этэ. Оло?о б?т??р дылы деканынан сылдьыбыта. Биллэр ??рэнээччилэрэ: Герман Вейл, шахмат чемпиона Эмануэль Ласкер, Эрнст Зернело уонна Карл Густав Хемпель. Г?тти?берг университетыгар ?лэлии сырытта?ына чулуу математиктары кытта билсэ сылдьыбыта, ол быы?ыгар Эмми Н?тэр уонна Алонзо Черч.

Аксиомалар уонна проблемалар [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

Гильберт аксиомалара [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

Grundlagen der Geometrie ( Геометрия т?р?тэ ) диэн ?лэтэ 1899 сыллаахха бэчээттэммитэ. Эклид аксиомаларын буолбакка Гильберт бэйэтин аксиомаларын наборун киллэрбитэ. Евклид ?лэтигэр баар боппуростары бы?аарбыттар.

Гильберт программата [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

1920 сыллаахха математика?а чинчийии проегын киллэрбитэ. Математика формулалара биир буолбут курдук уонна барыта толору логика т?р?ттээх буолуохтаах диэн итэ?эйэрэ.

Ону бы?аарарга:

1. Математика барыта биир набор аксиомалары билиниэхтээх; уонна
2. Ол аксиомалар системалара дакаастабыллаах буолуохтаах

диэн саныыра.

Киниэхэ техника уонна философия ?тт?ттэн киллэриини биэрэр биричиинэлэрдээх курдук этэ.

Прикладной математика [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

1912 сыл кэнниттэн Гильберт бол?омтотун прикладной математика?а уурбута, ол курдук аа?ыыны уонна физика математика?а. Ол ?лэлэрэ эмиэ улахан суолталаахтар.

Бы?аарыылар [ уларыт | биики-тиэки?и уларытыы ]

• Ewald, William B. (ed) 1996. From Kant to Hilbert: a source book in the Foundations of Mathematics . 2 vols, Oxford.
• Jean van Heijenoort, 1967. From Frege to Godel: a source book in Mathematical Logic, 1879?1931 . Harvard Univ. Press.
• David Hilbert; Cohn-Vossen S. 1999. Geometry and Imagination . American Mathematical Society. ISBN 0-8218-1998-4 . An accessible set of lectures originally for the citizens of Gottingen.
• [David Hilbert] Michael Hallett and Ulrich Majer. eds. 2004. David Hilbert's Lectures on the foundations of Mathematics and Physics, 1891?1933 . Springer-Verlag Berlin Heidelberg. ISBN 3-540-64373-7 .
• Rowe, David; Gray, Jeremy J 2000. The Hilbert challenge . Oxford University Press. ISBN 0-19-850651-1 .