한국   대만   중국   일본 
Биилик ? Бикипиэдьийэ И?инээ?итигэр к?с

Биилик

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт

Биилик диэн дьону дьа?айар , хонтуруоллуур , бас бэриннэрэр дьулуур дьайыытын кыа?а. Биилик с?р?н т?р?ттэрэ - к??с, куттаа?ын, баай, билии.

Макс Вебер бы?аарарынан, биилик диэн биир ки?и бэйэтин дьулууругар атын дьону бэриннэрэр к??эйэр кыа?а, кинилэр ба?а санааларын, кэрэхсэбиллэрин, утарсыыларын ?рд?нэн, кэ?эн да туран.

Макс Вебер биилик т?р?ттэрэ:

  • К????лээ?ин - к??с ба?ыйыыта, сэрии сэбэ, тэрээ?иннээх б?л?х, куттаа?ын.
  • Аптарытыат - дьиэ кэргэн уонна аймах ситимнэрэ, харизма, ?й, итэ?эл.
  • Т?р?н - дьа?ах, компетенция, баай (ресурс) хонтуруола, ?гэс, норма.

Макс Вебер ?с идеаллаах политика басханнаа?ынын (лидердаа?ынын) тииптэрин бэлиэтиир:

  • Харизмалаах биилик хаан-аймах уонна итэ?эл институттарыгар оло?урар биилик тиибэ.
  • ?гэстээх биилик патриархат уонна феодализм дьа?алталаах т?мэттэргэ баар биилик тиибэ.
  • Рационал-легал биилик аныгы иллэргэ ба?ыйар биилик тиибэ, бюрократия биилигэ.

Фридрих Ницше бы?аарарынан, ≪ Бииликкэ дьулуур ≫ ( ниэм. Der Wille zur Macht ) диэн ки?и оло?ун хамсатар с?р?н к???э буолар. Бииликкэ дьулуур диэн атын дьону к????нэн баттаа?ын эрэ буолбатах. Ки?и к?ннээ?и оло?ор ордук буолан тупса сатыыра, сайдыыта, са?аны билиитэ, ?рд?к? чыпчаалга дабайыыта бу барыта бииликкэ дьулуур буолар. Ницше санаатынан, бииликкэ дьулуур, бииликкэ тала?ыы ки?и айыл?атыгар т?р?к? баар. Ки?и т?? былыргыттан тула эйгэтин бэйэтин ту?атыгар уларытарын курдук баар.

Мишель Фуко санаатынан, к??стээх дьулуурдаах, дьону к????нэн баттыыр биилик Эуропа Са?а кэм са?анаа?ы кииннээ?иннээх монархия иллэригэр баара. Аныгы иллэргэ биир биилик киинэ суох. Биилик т?мэт устун тар?анан элбэх кииннэрдээх уонна т?р?ттэрдээх. Ил институттара эрэ буолбакка, дьон биирдиилээн, дьиэ кэргэн, б?л?хт?р, тэрилтэлэр, экономика агеннара бэйэ бэйэлэрин кытта араас та?ымнаах сы?ыаннарыгар к????лээ?ин, баттал, к??эйии баар. Бу барыта биилик буолар.

Марксист суруйааччыта Антонио Грамши бы?аарарынан, култуура уонна билии к????лээ?ини уонна баайы кытта тэ? суолталаах биилик т?р?ттэрэ буолаллар. Грамши култуура гегемонията национал ил идеологиятыгар с?д? оруоллаа?ын бэлиэтиир. Национал илгэ буржуазия кылаа?а к????лээ?ининэн уонна култуура гегемониятынан капитализм биилигин олохтуур, пролетариаты хам баттыыр.