한국   대만   중국   일본 
Wolfgang Amadeus Mozart ? Wikipedia Zum Inhalt springen

Wolfgang Amadeus Mozart

Ord Wikipedia
W.A. Mozart, detagl d’in maletg da Johann Nepomuk della Croce (ca. 1780)
Suttascripziun da Wolfgang Amadeus Mozart
Suttascripziun da Wolfgang Amadeus Mozart

Wolfgang Amadeus Mozart , cun num da batten cumplet Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart (* 27 da schaner 1756 a Salzburg , prinzi-archuvestgieu Salzburg; † 5 da december 1791 a Vienna ), e sta in cumponist da la classica viennaisa. Si’ovra voluminusa e ordvart populara en tut il mund e vala sco in dals repertoris ils pli impurtants da la musica classica. El sez sa numnava per ordinari Wolfgang Amade Mozart.

Vita [ modifitgar | modifitgar il code ]

L’uffant schenial (1756?1766) [ modifitgar | modifitgar il code ]

La famiglia Mozart sin turnea: Leopold, Wolfgang e Nannerl (Louis Carrogis Carmontelle, ca. 1763)

Wolfgang Amadeus Mozart e naschi a Salzburg a la Getreidegasse 9 (Hagenauerhaus). El era gia il settavel uffant da ses geniturs, ma pir il segund ch’ha survivi. La sora gronda Maria Anna Walburga Ignatia , numnada ?Nannerl?, era naschida il 1751. Lur geniturs eran Leopold Mozart dad Augsburg ( Baviera ) ed Anna Maria Pertl da Sankt Gilgen (Salzburg). Leopold era engascha tar il prinzi-uvestg da Salzburg sco musicist da chombra, a partir dal 1757 sco cumponist da la curt ed a partir dal 1763 sco vicedirigent.

Gia en la vegliadetgna da quatter onns ha Mozart survegni ensemen cun sia sora l’emprima instrucziun musicala. Il bab als ha instrui da sunar il clavazin e la gia ed als ha introduci en l’art da cumponer. Il 1761 ha Leopold nuda in andante, dus allegros ed in menuet sco ≪des Wolfgangerl Compositiones≫. En pli e bainprest sa mussa il talent da Mozart da sunar il clavazin e la gia, uschia ch’el e sa preschenta a partir dal 1762 en la publicitad.

Emprims viadis da concerts han mana Wolfgang e sia sora Nannerl cun ils geniturs a Minca (entschatta 1762) e da Passau a Vienna (atun 1762). Ils fragliuns schenials en sa preschentads cun grond success avant la noblezza, uschia che la famiglia ha lantscha la stad 1763 ina vasta turnea tras la Germania e l’entira Europa dal Vest che dueva durar trais onns e mez (fin al return a Salzburg il november 1766).

Las singulas staziuns da viadi en stadas Minca , Augsburg , Ludwigsburg , Schwetzingen , Heidelberg , Mainz , Francfurt , Koblenz , Cologna , Aachen , Brussel , Paris , Versailles , Londra , Dover , Belgia , Den Haag , Amsterdam , Utrecht , Mechelen , puspe Paris , Dijon , Lyon , Genevra , Losanna , Berna , Turitg , Donaueschingen , Ulm e Minca ; ils uffants sa preschentavan mintgamai a la curt u en academias publicas. Durant quests viadis ha Mozart cumponi las emprimas sonatas per clavazin e violina sco er l’emprima sinfonia en Es-dur (KV 16). Las quatter sonatas per clavazin e violina KV 6 fin 9 en cumparidas il 1764 sco emprimas cumposiziuns stampadas da Mozart.

A Londra e Mozart vegni en contact cun la sinfonia e l’opera taliana. La ha el en pli fatg l’enconuschientscha da Johann Christian Bach che dueva daventar ses emprim idol.

Emprimas cumposiziuns a Vienna e viadi en l’Italia (1766?1771) [ modifitgar | modifitgar il code ]

Suenter il return en suandadas primaudiziuns a Salzburg, tranter auter da l’opera da scola ?Die Schuldigkeit des ersten Gebots? che Mozart cun ses endisch onns aveva cumponi ensemen cun ils musicists da la curt bundant pli vegls Anton Cajetan Adlgasser e Michael Haydn .

Il settember e suanda in segund viadi da la famiglia a Vienna. Per guntgir la virola che furiava en la regiun, en els viagiads a Brunn ed Olmutz . Ma er qua ha la malsogna cuntanschi ils uffants e duai avair lascha enavos nodas restantas en la fatscha da Wolfgang. Suenter il return a Vienna vers mez schaner 1768 ha Mozart termina il gieu cun chant ?Bastien und Bastienne? (KV 50), la ?Waisenhausmesse? (KV 139) e l’opera buffa ?La finta semplice? (KV 51). Cumbain che l’ultima ovra era vegnida empustada da l’imperatur Franz I , n’ha quella betg pudi vegnir preschentada; il motiv en stadas intrigas da l’uschenumnada ?partida taliana? enturn l’intendant da la curt Giuseppe Affligio .

Tranter il 1767 ed il 1769 e Mozart sa trategni repetidamain en la claustra benedictina Seeon . Anc il 1771 ha el represchenta la offertoris. Dus offertoris ha Mozart scrit aposta per la claustra Seeon: ?Scande coeli limina? (KV 34; 1769) ed ?Inter natos mulierum? (KV 72; 1771). L’uschenumna ruver da Mozart, sut il qual el duai esser sesi gugent, crescha fin oz al Lai da Seeon .

Suenter 15 mais a Vienna e Mozart returna il schaner 1769 cun sia famiglia a Salzburg. Qua ha ?La finta semplice? finalmain pudi vegnir represchentada. E l’atun dal medem onn e Mozart vegni elegi sco terz maister d’orchester da la chapella da la curt.

Emprim viadi en l’Italia (nair: ruta da viadi Salzburg ? Napoli, blau: viadi da return)

Il december 1769 e Mozart parti cun ses bab per l’ Italia . Cun interrupziuns dal mars fin l’avust 1771 e dal december 1771 fin l’october 1772 ha quest viadi dura bunamain trais onns e mez. Igl e sta l’emprim da trais viadis en l’Italia che duevan tuts daventar gronds success.

Il viadi ha mana a Verona , Milaun , Bologna , Firenza , Roma , Napoli , Turin , Venezia , Padua , Vicenza , Verona e sur Innsbruck enavos a Salzburg . A Roma al ha papa Clemens XIV numna il 1770 chavalier dal sparun dad aur, ma cuntrari a Gluck n’ha Mozart mai fatg diever dal privilegi da sa numnar ?chavalier?. A Roma al esi er reussi, suenter avair udi be ina u duas giadas il miserere a nov vuschs da Gregorio Allegri , da nudar a memoria e senza sbagls la structura da basa da questa partitura ch’il Vatican tegneva strictamain secreta.

A Bologna ha Mozart studegia cuntrapunct tar Padre Giovanni Battista Martini . Suenter ina clausura e el vegni recepi a l’Accademia Filarmonica di Bologna. La ha el fatg l’enconuschientscha da musicists da renum sco Giovanni Battista Sammartini , Niccolo Piccinni , Pietro Nardini e Giovanni Paisiello . Ils 26 da december ha gi lieu a Milaun la primaudiziun da si’opera seria ?Mitridate, re di Ponto? (KV 87). Il public e sta talmain intganta ch’igl en suandadas duas ulteriuras incumbensas: la serenata teatrale ?Ascanio in Alba? (KV 111, primaudiziun a Milaun ils 17 d’october 1771) ed il dramma per musica ?Lucio Silla? (KV 135), primaudiziun a Milaun durant la stagiun 1772/73. Ils 15 da december 1771 en bab e figl returnads a Salzburg, suenter che speranzas da pudair chattar in engaschament stabel en l’Italia n’eran betg s’accumplidas.

Maister d’orchester a Salzburg (1772?1777) [ modifitgar | modifitgar il code ]

Domicil da la famiglia Mozart a Salzburg a partir dal 1773

Suenter la mort da Sigismund Christoph Graf von Schrattenbach e Hieronymus Franz Josef von Colloredo vegni elegi il 1772 prinzi-archuvestg da Salzburg. Il nov prinzi ha nomina Mozart sco maister d’orchester da la chapella da la curt. Tuttina n’ha quest’elecziun betg munta la fin dals blers viadis che Mozart fascheva cun ses bab. Mozart empruvava er vinavant da mitschar dal reglament rigid da ses servetsch a Salzburg: L’october 1772 fin il mars 1773 e suanda il terz viadi en l’Italia per la primaudiziun da ?Lucio Silla?. Durant quest viadi ha Mozart plinavant cumponi l’?Exsultate, jubilate?. E dal fanadur fin il settember 1773 e Mozart viagia per la terza giada a Vienna. Il medem onn ha Mozart scrit ses emprim concert per clavazin. A partir da l’october 1773 ha la famiglia Mozart abita a Salzburg en la chasa da l’anteriur maister da saut curtais Franz Gottlieb Spockner (ca. 1705?1767).

Suenter ina pausa pli lunga, e suanda il december 1774 in viadi a Minca a chaschun da la primaudiziun da l’opera buffa ?La finta giardiniera? (KV 196). Alura e Mozart returna a Salzburg ed ha danovamain empruva da s’etablir qua sco artist. El ha per exempel lascha preschentar l’avrigl 1774 il drama per musica ?Il re pastore?, il qual n’ha dentant betg chatta buna accoglientscha da vart dal public. Suenter pliras dumondas invanas da pudair prender congedi, ha Mozart la finala inoltra il 1777 al prinzi-archuvestg si’abdicaziun.

En tschertga da lavur e danovamain a Salzburg (1777?1781) [ modifitgar | modifitgar il code ]

Libera da tut ils servetschs dal prinzi, e Mozart sa mess il settember 1777 en viadi accumpagna da sia mamma. En pliras citads ha el empruva da survegnir in nov engaschament sut meglras cundiziuns. L’emprim e el sa preschenta adumbatten a la curt da l’electurat bavarais a Minca. Ed er ad Augsburg ed a la curt dal prinzi electur da Mannheim , Karl Theodor , n’ha el survegni ni ina plazza ni incumbensas musicalas. Persuenter ha el emprendi d’enconuscher qua il maister d’orchester Christian Cannabich che dueva daventar pli tard ses ami. Medemamain ha el fatg l’enconuschientscha da la famiglia Weber e da lur figlia Aloisia, ina giuvna chantadura e pli tard primadonna a Minca, en la quala el e s’inamura.

Suenter tschintg mais han Mozart e sia mamma banduna Mannheim ? sut insistenza dal bab ? ed en viagiads vinavant a Paris . Arrivads la il mars 1778 ha Mozart almain pudi represchentar sia musica da ballet ?Les petits riens?, ma ultra da quai n’ha el chatta nagins engaschaments. Ils 3 da fanadur dal medem onn e morta sia mamma. Il giuven Mozart ha sinaquai anc vivi intgins mais en in’abitaziun dal baron Melchior Grimm , nua ch’era Bologne , chevalier de Saint-Georges, viveva gia dapi intgins onns. [1]

Il settember e Mozart sa mess cunter veglia en viadi en direcziun da Salzburg per surpigliar la la plazza vacanta da l’organist da la curt. L’emprim ha el dentant fatg staziun a Strassburg , Mannheim , Kaisersheim e Minca , nua ch’el ha anc ina giada entupa la famiglia Weber. Pir mez schaner 1779 e Mozart arriva a Salzburg ed e entra en ses nov servetsch. Qua ha el cumponi l’enconuschenta ovra che dueva survegnir pli tard il num ?Kronungsmesse? (KV 317).

Questa nov’emprova da fitgar musicalmain pe en sia patria ha funcziuna detg bain, e quai durant radund 20 mais. La relaziun tar l’archuvestg e dentant restada tendida, damai che quel al aveva scumanda da sa participar a concerts lucrativs a Vienna. A chaschun d’in segiurn a Minca ch’ha dura dal november 1780 fin il schaner 1781 ha Mozart percunter pudi realisar cun grond success la primaudiziun da si’opera sera ?Idomeneo? (KV 366). Silsuenter ha Mozart prendi part a Vienna per incumbensa da l’archuvestg d’academias dals musicists da la curt da Salzburg. Suenter tarmentas dispitas cun l’archuvestg esi la finala vegni definitivamain a la ruptura. Il zercladur 1781 ha Mozart desditg sia plazza a Salzburg, e sa chasa a Vienna ed ha gudagna ils proxims onns la vita cun dar concerts en academias privatas e publicas.

Cumponist liber a Vienna (1781?1791) [ modifitgar | modifitgar il code ]

Purtret incumplet da Mozart (Joseph Lange, 1782)

Libera dals ?latschs? salzburgais ha il cumponist independent e scolast da musica realisa a Vienna grondas operas ed in grond dumber da concerts da clavazin, ils quals el preschentava per ordinari sez:

  • Ils 16 da fanadur 1782 ha gi lieu a Vienna la primaudiziun dal Singspiel (tudestg!) ?Die Entfuhrung aus dem Serail? (KV 384) che l’imperatur Joseph II aveva empusta. Alura en suandads onns ch’en stads emplenids cun la cumposiziun e represchentaziun da concerts da clavazin. Finanzialmain sa chattava Mozart uss en ina situaziun fitg confortabla.
  • Il prim da matg 1786 ha gi lieu a Vienna la primaudiziun da l’opera buffa ?Le nozze di Figaro? (KV 492).
  • Ils 29 d’october 1787 e vegni represchenta a Prag il dramma giocoso ?Don Giovanni? (KV 527).
  • Ils 26 da schaner 1790 e suandada a Vienna la primaudiziun da l’opera buffa ?Cosi fan tutte? (KV 588).
  • Ils 6 da settember 1791 e vegnida dada a Prag l’opera seria ?La clemenza di Tito? (KV 621).
  • Cun la primaudiziun da la gronda opera ?Die Zauberflote? (KV 620) ils 30 da settember 1791 e Mozart returna a la lingua tudestga. Quest’ovra e vegnida represchentada en il Theater im Freihaus, situa da quel temp en l’aglomeraziun da Vienna. Il manader da quest teater, Emanuel Schikaneder, aveva furni l’istorgia ed elavura il text da la ?Zauberflote?.

En questa fasa ordvart creativa ha Mozart er cumponi la Messa gronda en c-mol (KV 427) (1783) ed impurtantas ovras instrumentalas: ils sis quartets d’instruments ad artg deditgads a Joseph Haydn (KV 387, 421, 428, 458, 464, 465) (1785), la ?Sinfonia da Linz? (KV 425), la ?Sinfonia da Prag? (KV 504) (1786), la serenada ?Eine kleine Nachtmusik? (KV 525) (1787) sco er las trais sinfonias en Es-dur (KV 543, nr. 39), g-mol (KV 550, nr. 40) e C-dur, numnada ?Sinfonia da Jupiter? (KV 551, nr. 41).

A Vienna ha Mozart fatg il 1782/83 l’enconuschientscha da Gottfried van Swieten , prefect da la biblioteca imperiala ed amatur da la musica. Quel ha fatg enconuschent Mozart cun ils manuscrits da Johann Sebastian Bach e Georg Friedrich Handel ch’el aveva rimna a Berlin. L’inscunter cun quests cumponists dal baroc ha impressiuna Mozart ed ha immediat gi ina grond’influenza sin sias cumposiziuns. [2]

Constanze Mozart (Joseph Lange, 1782)

Ils 4 d’avust 1782 ha Mozart marida Constanze Weber , ina sora pli giuvna d’Aloisia. Mozart aveva fatg l’enconuschientscha da sia dunna avant trais onns a Mannheim. Ils proxims onns en naschids sis uffants, dals quels dentant be dus han survivi ils emprims onns d’uffanza: Karl Thomas (* 1784) e Franz Xaver Wolfgang (* 1791).

Il bab Leopold Mozart, il qual Wolfgang ha anc visita il 1783 [3] e ch’e sta il 1785 en visita a Vienna, e mort il matg 1787.

Tras si’amicizia cun Otto Heinrich von Gemmingen-Hornberg e Mozart daventa il december 1784 commember da la loscha da framassuns Zur Wohltatigkeit. Plinavant ha Mozart fatg part d’ina segunda loscha, Zur wahren Eintracht, ensemen cun ses ami Joseph Haydn . Sin iniziativa da Mozart e er ses bab Leopold daventa framassun. [4]

A questas commembranzas esi d’attribuir che Mozart ha cumenza ad integrar critica sociala en sias ovras (en spezial en las operas ?Die Zauberflote? e ?Le nozze di Figaro?). Surtut ?Le nozze di Figaro? ha surdumanda il public viennais, uschia che quel e sa retratg pli e pli da l’operar da Mozart. Bain aveva Joseph II da liber quest’ovra ? malgra la critica da sistem immanenta ? e nomina Mozart il december 1787 musicus da chombra da la curt imperiala ed il matg 1791 adjunct dal dirigent dal Dom da s. Steffan . Ma la situaziun finanziala e pegiurada marcantamain durant quests onns e success musical aveva el quasi be pli a Prag.

Las ovras da ses ultims onns ha Mozart crea davent da la publicitad viennaisa. Cun ulteriurs viadis ha el empruva adumbatten da retegnair ses declin economic. Sper ses viadis a Prag a chaschun da las primaudiziuns il 1787 ed il 1791 e el viagia il 1789 sur Prag , Dresden e Lipsia a Potsdam e Berlin tar il retg prussian Friedrich Wilhelm II . L’atun 1790 e el sta preschent a Francfurt a la curunaziun da l’imperatur Leopold II ch’e suanda Joseph II .

Ma ils viadis a Berlin il 1789 e Francfurt il 1790 n’han betg mana natiers nova bainstanza. A Berlin ha el ni chatta novas entradas ni ina nova plazza. L’opera ?Cosi fan tutte? ch’era vegnida empustada da l’imperatur ha chatta be ina resonanza mediocra, il medem vala per sia preschentaziun a Francfurt e per la primaudiziun da ?La clemenza di Tito? a Prag. Pir il grond applaus per la ?Zauberflote? ha mess en vista in meglierament da la situaziun finanziala; lezza giada n’ha el dentant betg chatta resun da vart da l’aristocrazia, mabain da la burgaisia.

Davosas ovras e mort prematura [ modifitgar | modifitgar il code ]

Primaudiziun da la ?Zauberflote? ils 30 da settember 1791

Suenter la primaudiziun da ?La clemenza di Tito? a Prag era Mozart returna mez settember 1791 a Vienna ed era s’approfunda en las preparativas per la primaudiziun da la ?Zauberflote? (KV 620). Quella dueva avair lieu duas emnas pli tard e finalmain puspe mana natiers il success giavischa.

A medem temp aveva el elavura la motetta ?Ave verum corpus? (KV 618) e cumenza a nudar il ?Requiem? (KV 626). Quest’ultima lavur n’e el betg vegni da finir; Franz Xaver Sussmayr , tenor Constanze Mozart in anteriur scolar da Mozart, la dueva terminar.

Paucas emnas suenter la primaudiziun da la ?Zauberflote? ils 30 da settember 1791 e Mozart vegni malsaun ed ha stui restar en letg. Ils 5 da december e el mort en la vegliadetgna da strusch 36 onns; il di suenter e el vegni sepuli.

Dapi lura esi vegni specula bler davart la raschun da sia mort (ch’era vegnida nudada da ses temp en l’attest da mort cun ≪fevra chalirada colliada cun eczems≫). La medischina moderna suppona in’infecziun cun streptococcas; ils anticorpuls drizzads cunter quellas hajan la finala er attatga l’atgna circulaziun dal sang e mana ad in’insuffizienza dal cor. [5]

Mozart sez era persvas d’esser vegni tissienta ? uschia e el s’exprimi envers Constanze paucas emnas avant sia mort. Talas legendas cursavan er gia curt temp suenter la mort da Mozart. La pli enconuschenta da quellas accusescha ses collega Antonio Salieri e fa valair scuidanza sco motiv. Per cumprovar la tesa d’in assassinat cun tissi na datti dentant nagins indizis documentads.

Sepuli e il grond cumponist vegni en ina fossa communabla al santeri da s. Marx. Sia vaiva ha visita il lieu da sepultura pir suenter 17 onns. Il 1855 e la fossa vegnida localisada usche bain sco pussaivel ed il 1859 e vegni erigi la in monument da fossa. Pli tard e quel vegni transferi tras la citad da Vienna en la gruppa da las fossas d’onur dals musicists al Zentralfriedhof (32 A-55). Al lieu oriund ha il guardiasanteri erigi or d’atgna iniziativa ina tavla commemorativa; quella e sa sviluppada en il decurs dal temp ad in agen monument da fossa e furma oz in’attracziun che vegn visitada stediamain.

Relaziuns finanzialas e relasch [ modifitgar | modifitgar il code ]

La tesa davart il ≪scheni poverisa Mozart≫ deriva da la romantica. Mintga biograf empruvava da laschar cumparair Mozart anc pli pover. En la vasta publicitad e quest clische sa mantegni fin oz, entant ch’el vegn refusa da la scienza. Mozart n’era segiramain betg fitg ritg en cumparegliaziun cun in cont u prinzi, ma tuttavia en congual cun in member da la classa dals burgais. [6]

Tenor criteris odierns gudagnava Mozart fitg bain, ma pervi da ses stil da viver era el tuttina savens en miserias finanzialas. Per in engaschament sco pianist gudagnava el, tenor atgnas indicaziuns, ≪almain 1000 rentschs≫ (per cumparegliar: a sia fantschella pajava el 1 rentsch per mais). Sch’ins quinta vitiers las lecziuns da clavazin, per las qualas el quintava dus rentschs, e las entradas dals concerts pon ins presumar entradas annualas da radund 10 000 rentschs, quai che correspunda oz ad ina capacitad da cumpra da radund 160 000 francs. Tuttina na tanschevan questas entradas betg per cuvrir ses stil da viver expansiv, uschia ch’el dumandava savens auters per daners (per exempel ses ami da loscha Johann Michael Puchberg ). El viveva en grondas abitaziuns [7] ed aveva engascha bler persunal, plinavant ? uschia vegn almain supponi ? duai el avair gi in’affinitad per il bigliard e gieus per daners ed avair pers grondas summas. Entaifer l’inventari d’ierta na furmavan betg ses numerus cudeschs u ses instruments da musica la posiziun la pli custaivla, mabain sia vestgadira. Mozart n’e betg mort en povradad, mabain aveva da quel temp tuttavia credit. Er sia maisa da bigliard, che valeva da quel temp sco simbol da luxus, dat perditga da relaziuns finanzialas ch’eran l’onn da sia mort tut auter che desastrusas.

Sepultura da Mozart ? fatgs e speculaziuns [ modifitgar | modifitgar il code ]

Monument da Mozart sin il santeri da s. Marx a Vienna

Ils fatgs [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • Wolfgang Amadeus Mozart e mort ils 5 da december 1791 vers l’ina da la damaun en sia chasa a Vienna.
  • El e vegni mess en bara il medem di a chasa ed e vegni transferi ils 6 da december en la chapella dal crucifix al Dom da s. Steffan. Il funeral e vegni celebra tranter amis e parents.
  • La saira dals 6 da december u la damaun dals 7 da december e il vasche vegni mana al santeri da s. Marx e sepuli en ina ≪simpla fossa communabla≫.

Las speculaziuns [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • Mozart e mort depauperisa ed e vegni sepuli en ina fossa da povers : I na constat betg ch’el fiss mort senza avair possedi a la fin meds finanzials. Medemamain n’e el betg vegni sepuli en ina fossa da povers, mabain en ina ≪simpla fossa communabla≫, quai che correspunda da quel temp tuttavia a la posiziun sociala d’in musicist. [8] Da l’autra vart esi er da dir che la vaiva da Mozart ha be pudi pajar tut ils daivets e garantir a mesa vista l’existenza da la famiglia cun agid d’ina pensiun consegnada da l’imperatur Leopold II sco er grazia al gudogn or d’in concert da benefizi.
  • Nagin n’ha accumpagna il til da bara da Mozart fin a sia fossa : Igl e correct ch’ils amis e parents n’al han betg accumpagna fin a la fossa. Quai n’e dentant betg succedi perquai ch’i fiss sta malaura, mabain correspundeva a l’isanza usitada da quel temp a Vienna. [9] Cun il funeral a S. Steffan era la ceremonia terminada [10] ; il lieu da sepultura sa chattava 4 kilometers davent dal Dom.
  • La bara da Mozart e vegnida messa en in’autra fossa : Pir 17 onns suenter la mort da Mozart ha sia dunna Constanze empruva da chattar la fossa da ses um. Damai ch’i n’eran dentant avant maun naginas cruschs u designaziuns da las fossas, stuevan ins sa fidar da la memoria dal persunal dal santeri. I n’e pia betg sta pussaivel d’eruir exactamain nua che Mozart era vegni sepuli.
  • La vaira chavazza da Mozart sa chatta en la fundaziun internaziunala Mozarteum a Salzburg : Analisas da DNA pli novas e cumparegliaziuns cun skelets or da la fossa da famiglia dals Mozarts a Salzburg han purta a la glisch nagins indizis che cumprovassan ch’i sa tractia da la vaira chavazza.

Speculaziuns medicinalas [ modifitgar | modifitgar il code ]

Il neurolog danais e psichiater Rasmus Fog ha intercuri il 1985 schebain Mozart eri malsaun dal sindrom da Tourette. [11] Il 2005 ha il professer irlandais per psichiatria d’uffants e giuvenils Michael Fitzgerald tracta en sia publicaziun ?The Genesis of Artistic Creativity? la dumonda, schebain i sa mussia en il material biografic ina connexiun tranter Mozart ed il sindrom d’Asperger. Fitzgerald vegn a la conclusiun che quai pudessi tuttavia esser il cas; l’iperactivitad ed impulsivitad da Mozart pudessan dentant er renviar al sindrom da deficit da l’attenziun cun iperactivitad. [12]

Ils prenums da Mozart [ modifitgar | modifitgar il code ]

W.A. Mozart en la vegliadetgna da 21 onns cun la medaglia da l’Urden dal sparun dad aur

Ils 28 da schaner 1756 ? in di suenter sia naschientscha ? e Mozart vegni battegia sin ils nums Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus. L’emprim ed il davos da quests nums renvieschan al padrin da batten Joannes Theophilus Pergmayr, Senator et Mercator Civicus , entant ch’il prenum Wolfgang renviescha al tat da Mozart, Wolfgang Nicolaus Pertl . La furma greca Theophilus (versiun tudestga: Gottlieb) ha Mozart transponi pli tard en la versiun correspundenta franzosa Amade resp. (darar) en la versiun latinisanta Amadeus.

Durant ses temp da vita e il num usita adina sta Wolfgang. Durant ils viadis en l’Italia numnava el sasez savens er Wolfgango Amadeo Mozart. Sco creschi suttascriveva el per ordinari cun Wolfgang Amade Mozart ubain be sco Wolfgang Mozart. Amadeus e el be sa numna per spass en trais da sias numerusas brevs. Uffizialmain e la furma Wolfgang Amadeus documentada be ina giada durant ses temp da vita, numnadamain en in scriver da la sedia dal guvernatur da l’Austria Bassa. [13]

L’emprima menziun uffiziala postuma cun il num latinisant e quella da l’attest da mort en il protocol dal magistrat da Vienna dals 5 da december 1791. Popularisa il num ?Amadeus? ha alura il scriptur E.T.A. Hoffmann ch’era in grond admiratur da Mozart e ch’e perquai sa numna Ernst Theodor Amadeus Hoffmann. En il decurs dal 20avel tschientaner e il num ?Wolfgang Amadeus? vegni en diever en tut il mund grazia al radio e las firmas da plattas.

Las brevs da Mozart [ modifitgar | modifitgar il code ]

Cumenzond gia en giuvens onns ha Mozart scrit durant sia vita numerusas brevs ch’en sa mantegnidas fin oz. Il pli impurtant partenari da correspundenza era ses bab Leopold Mozart. La collecziun da brevs dat invista tant en aspects da la persunalitad sco er en dumondas musicalas ed en la moda da lavurar da Mozart e furma uschia in’impurtanta basa da perscrutaziun davart sia vita ed ovra.

Ils viadis da Mozart [ modifitgar | modifitgar il code ]

Mozart e sta en tut varga diesch onns en viadi, pia bunamain in terz da ses temp da vita. Quests viadis al han mana en diesch pajais da l’Europa odierna. Pervi da las vias ch’eran per part en in nausch stan era il viagiar en charrotscha ina sfida fisica; e be il viadi da Salzburg a Vienna durava radund sis dis. En numerusas brevs fa Mozart menziun da las stentas dal viagiar da quel temp. [14]

La naziunalitad da Mozart [ modifitgar | modifitgar il code ]

La dumonda suenter la naziunalitad e vegnida respundida a moda differenta en il decurs da l’istorgia da recepziun da la vita ed ovra da Mozart. Dapi il 14avel tschientaner furmava Salzburg la chapitala d’in prinzi-archuvestgieu ch’era suttamess en dumondas ecclesiasticas directamain a la sedia papala a Roma ed en dumondas profanas a l’imperatur dal Sontg Imperi roman (ma betg a la monarchia habsburgaisa ?austriaca?). Mozart e naschi sco subdit dals prinzis-archuvestgs ed e resta quai si’entira vita. Da questa naziunalitad ?salzburgaisa? da Mozart na vegn per ordinari dentant betg fatg diever en sias biografias. Ina gasetta a Londra rapporta il 1791 da la mort da Mozart ed al designescha sco ≪the celebrated German composer≫. [15] Er en blers lexicons da musica ed ulteriuras ovras da standard e la designaziun ?Germania? stada derasada fin lunsch viaden en il 20avel tschientaner, pia anc ditg suenter che Salzburg era vegni attribui a l’ Austria (l’emprima giada il 1803 e definitivamain a partir dal 1816). Oz percunter vegn per ordinari discurri en connex cun Mozart d’in cumponist austriac.

Descendenza [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • Raimund Leopold Mozart (* 17 da zercladur 1783 a Vienna; † 19 d’avust 1783)
  • Carl Thomas Mozart (* 21 da settember 1784 a Vienna; † 31 d’october 1858 a Milaun)
  • Johann Thomas Leopold Mozart (* 18 d’october 1786 a Vienna; † 15 da november 1786)
  • Theresia Maria Anna Mozart (* 27 da december 1787 a Vienna; † 29 da zercladur 1788)
  • Anna Maria Mozart (* 16 da november 1789 a Vienna; † 16 da november 1789)
  • Franz Xaver Wolfgang Mozart (* 26 da zercladur 1791 a Vienna; † 19 da fanadur 1844 a Karlsbad)

Commemoraziuns [ modifitgar | modifitgar il code ]

Survista [ modifitgar | modifitgar il code ]

L’occupaziun cun l’ovra da Mozart e la commemoraziun da sia persuna en sa mantegnidas fitg vivas fin en il temp preschent. Da numnar en las numerusas biografias, la perscrutaziun scientifica da sia musica, emissiuns da radio e televisiun, simposis e surtut la represchentaziun da sias cumposiziuns en operas e salas da concert en tut il mund. Gia dapi il 19avel tschientaner vegnan manads tras ? en spezial en l’Austria ed en Germania ? a chaschun da mintga anniversari radund uschenumnads onns da Mozart.

La Republica austriaca ha perpetnisa Mozart diversas giadas sin munaidas e bancnotas (schillings ed euros). Ed er la Germania ha edi repetidamain munaidas spezialas e marcas postalas per commemorar la muntada da Mozart ≪per la cultura ed istorgia tudestga≫. Daspera datti er numerus products da merchandising, per exempel las enconuschentas ?Cullas da Mozart? ch’en vegnidas creadas il 1890 dal conditer salzburgais Paul Furst .

Per blers lieus nua che Mozart ha fatg staziun en sia vita munta ses num in impurtant factur turistic. Quai vala surtut per sia citad natala Salzburg e per Vienna , ses lieu da domicil da pli tard. En segunda lingia er per Augsburg , la citad natala da ses bab Leopold, e per Prag ch’era per Mozart in lieu da preschentaziuns stima. Er en la Walhalla , il lieu commemorativ da las grondas persunalitads da l’istorgia tudestga en vischinanza da Regensburg , e plazza in bist da Mozart.

Salzburg [ modifitgar | modifitgar il code ]

Chasa natala da Mozart a la Getreidegasse 9 a Salzburg

Museums commemorativs sa chattan a Salzburg en la chasa natala a la Getreidegasse ed en la chasa abitada da Mozart pli tard al Makartplatz. Sin la Plazza da Mozart e situa il monument da Mozart ch’e vegni erigi il 1842 cun sustegn finanzial da vart da l’imperatur sco er dals retgs da la Prussia e da la Baviera. [16] La statua da Markus Lupertz ?Mozart ? in omagi? che sa chatta en vischinanza da la Baselgia da Marcus ha provoca il 2005 ina gronda cuntraversa. In’ulteriura statua da Mozart e avant maun sin il Kapuzinerberg.

A Salzburg sa chatta er la sedia da la fundaziun internaziunala Mozarteum . Quella e vegnida fundada il 1880 ed administrescha la pli gronda collecziun da brevs originalas sco er publicaziuns e registraziuns musicalas che stattan en connex cun la vita ed ovra da Mozart. La fundaziun e er en possess da l’edifizi cun duas salas da concert, nua ch’han per part lieu ils Salzburger Festspiele e la Mozartwoche annuala. Medemamain existan a Salzburg ina scola da musica e pliras furmaziuns musicalas ch’en colliadas stretgamain cun l’ovra musicala da Mozart.

Vienna [ modifitgar | modifitgar il code ]

Monument da Mozart a Vienna, enturn il 1900

A Vienna e sa mantegnida ina da las abitaziuns da Mozart, dentant senza il mobigliar (Domgasse 5, gist davos il Dom da s. Steffan). Il 2006 e il museum ch’era vegni endrizza la vegni engrondi marcantamain e reavert sco Mozarthaus Vienna. Qua vegn preschentada als visitaders la vita ed ovra da Mozart en furma multimediala. Numerusas autras chasas nua che Mozart ha vivi u da concerts en munidas cun tavlas commemorativas.

L’enconuschent monument da Mozart e vegni crea il 1896 da l’architect Karl Konig e dal sculptur Viktor Tilgner . Oriundamain sa chattava il monument sin l’Albertinaplatz. Suenter la Segunda Guerra mundiala al han ins dischloca il 1953 en il Burggarten.

A Vienna datti plinavant ina Mozartgasse (dapi il 1862), in Mozartplatz (1899) ed ina funtauna da Mozart (1905).

Augsburg e Mannheim [ modifitgar | modifitgar il code ]

En la chasa natala da Leopold Mozart ad Augsburg e endrizza in lieu commemorativ davart l’istorgia da la famiglia Mozart. Ina tavla a la Mittelgasse 14 regorda plinavant al basat Franz Mozart (1649?1694) ch’ha vivi e lavura qua sco maister miradur. Ad Augsburg ha er la Deutsche Mozart-Gesellschaft sia sedia. [17]

La segunda citad en Germania che commemorescha Mozart e Mannheim. Qua ha Mozart passenta sin numerus viadis 176 dis da sia vita, ha cumponi pliras ovras e dirigi il 1790 ina represchentaziun da ?Le nozze di Figaro?. Plinavant e Mozart s’inamura qua dad Aloisia Weber ed ha emprendi d’enconuscher la sora Constanze, sia dunna da pli tard. La ?Scola da Mannheim? da quel temp era da muntada europeica, ma musicalmain n’ha Mozart betg pudi reussir en quest ravugl. [18]

Prag [ modifitgar | modifitgar il code ]

En il quartier Smichov a Prag e vegni endrizza il 1956 en l’uschenumnada Villa Bertramka in museum da Mozart. Questa chasa era en possess da la famiglia dad Ignatz Anton von Weiser ch’era president da la citad da Salzburg e ch’ha scrit il text tar diversas cumposiziuns da Mozart. Mozart ha abita qua l’october 1787 (conclusiun e primaudiziun da ?Don Giovanni?) e da la fin avust fin l’entschatta settember 1791 (primaudiziun da ?La clemenza di Tito?). ?

Musica [ modifitgar | modifitgar il code ]

Purtret da Mozart malegia postum da Barbara Krafft l’onn 1819 sa basond sin il maletg da famiglia dal 1780/81

Suenter avair udi il 1785 l’emprima giada ils quartets d’instruments dad artg che Mozart al aveva deditga, duai Joseph Haydn avair ditg a Leopold Mozart : ≪Ich sage ihnen vor gott, als ein ehrlicher Mann, ihr Sohn ist der grosste Componist, den ich von Person und den Nahmen nach kenne: er hat geschmack, und uber das die grosste Compositionswissenschaft.≫ [19]

Da sias abilitads extraordinarias era er Mozart sez conscient, quai che resorta d’ina brev scritta ils 7 da favrer 1778 a ses bab: ≪Denn ich kann so ziemlich, wie sie wissen, alle art und styl vom Compostitions annehmen und nachahmen.≫ [20]

I tutga tar las atgnadads cumprovadas da Mozart ch’el ha absorba durant tut sias periodas da cumposiziun musica dals pli differents stils e ch’el ha tratg a niz quels a moda ordvart creativa. [21] En emprima lingia en sias cumposiziuns marcadas d’elements da stil da la Germania dal Sid e da l’ Italia da la segunda mesadad dal 18avel tschientaner.

Las emprimas influenzas derivan da ses bab e da cumponists locals da Salzburg. Quant fitg che Mozart era l’emprim obliga a ses ambient mussa la dispita pervi da las duas sinfonias da Lambach, tar las qualas ins ha specula ditg, tgenina che derivia da Leopold Mozart e tgenina da Wolfgang Amadeus Mozart. [22]

Sin ses viadis en l’Italia ha Mozart alura emprendi d’enconuscher il stil dad opera talian, il qual al ha influenza fermamain. Era a Londra tar Johann Christian Bach ha Mozart gi chaschun d’approfundar sias enconuschientschas da l’opera taliana.

Da grond’influenza ? en spezial per sias ovras tardivas ? e er sta il studi dal cuntrapunct. Questa tecnica da cumposiziun tipica per il baroc e la renaschientscha ha el studegia a moda teoretica tar Padre Martini en l’Italia e pli tard a Vienna a moda pratica s’approfundond tar Gottfried van Swieten en la musica da Johann Sebastian Bach e Georg Friedrich Handel .

Cuverta dal libretto da ?Le Nozze di Figaro?, Prag 1786

Sco elements tipics per l’operar cumpositoric da Mozart pon valair:

  • Al gener musical dal concert da clavazin ha el da qualitad sinfonica ed al ha mana a la perfecziun formala. [23]
  • Mozart ha scrit parts da l’orchester bler pli differenziadas e pretensiusas che ses contemporans; en spezial ils instruments da flad han uschia cuntanschi in’originalitad sco quai ch’ella n’era betg enconuschenta pli baud. [24]
  • Sco gia tar Joseph Haydn maina l’applicaziun da tut questa savida er tar Mozart ad ovras pli vastas e cumplessivas. Quai sa lascha observar oravant tut tar las sinfonias.
  • Applitgond tecnicas da cumposiziun dal cuntrapunct ha Mozart uni ils tratgs caracteristics dal stil classic-omofon e da quel baroc-polifon (cf. per exempel il finale dal quartet d’instruments ad artg KV 387 cun il finale da la ?Sinfonia da Jupiter? KV 551).
  • L’ovra da Mozart e segnada da trais elements che caracteriseschan la classica viennaisa, ils quals el ha sviluppa ensemen cun Joseph Haydn e che Beethoven dueva sviluppar vinavant. Igl en quai l’accumpagnament obligat, il stil prorut e la lavur orientada a motivs e temas.
  • En spezial en las operas tardivas ha Mozart sviluppa ils caracters cun ina psicologia e dramaturgia persvadenta.
  • A Mozart esi reussi da laschar tunar elements ch’en musicalmain grevs e pretensius apparentamain levs ed accessibels.
  • Mozart ha cumponi musica ch’era destinada per differentas classas socialas e ch’ha er cuntanschi quellas. Quai na sa chapiva tuttavia betg da sasez da ses temp.

Tut en tut ha Mozart crea dals stils da musica e da las tecnicas cumpositoricas avant maun e grazia a sias abilitads creativas singularas musica d’ina gronda cumplexitad e d’ina qualitad stilistica extraordinaria. Si’ovra dueva daventar il punct da referiment per Beethoven ed ils cumponists dal 19avel tschientaner.

Ovras [ modifitgar | modifitgar il code ]

Las ovras da Mozart vegnan per ordinari numeradas tenor lur successiun entaifer il Register da Kochel (KV) ch’e vegni edi il 1862 da Ludwig von Kochel (1800?1877). Quest register emprova da suandar la genesa da las singulas ovras en urden cronologic.

Operas [ modifitgar | modifitgar il code ]

Onn Titel KV
1767 Sc Die Schuldigkeit des ersten Gebots 035 KV 35
1767 Apollo et Hyacinthus 038 KV 38
1768 Bastien und Bastienne 050 KV 50
1768 FiS La finta semplice 051 KV 51
1770 Mitridate, re di Ponto 087 KV 87
1771 Ascanio in Alba 111 KV 111
1771 So Il sogno di Scipione 126 KV 126
1772 Lucio Silla 135 KV 135
1775 FiG La finta giardiniera / Die Gartnerin aus Liebe 196 KV 196
1775 Re Il re pastore 208 KV 208
1780 Zaide (fragment) 344 KV 344
1781 Idomeneo 366 KV 366
1782 En Die Entfuhrung aus dem Serail 384 KV 384
1783 Oc L’oca del Cairo (fragment) 422 KV 422
1783 Sp Lo sposo deluso ossia La rivalita di tre donne per un solo amante (fragment) 430 KV 430
1786 Sc Der Schauspieldirektor 486 KV 486
1786 No Le nozze di Figaro 492 KV 492
1787 Do Il dissoluto punito ossia il Don Giovanni 527 KV 527
1790 Cosi fan tutte ossia La scuola degli amanti 588 KV 588
1791 Zau Die Zauberflote 620 KV 620
1791 Cl La clemenza di Tito 621 KV 621

En tut 21 operas.

Musica sacrala [ modifitgar | modifitgar il code ]

18 messas, tranter auter

  • 1768/69 ? Waisenhausmesse (KV 139)
  • 1776 ? Spatzenmesse (KV 220)
  • 1776 ? Missa in C-Dur (KV 257) Credomesse ni Spaur-Messe
  • 1776 ? Missa in C-Dur ( Orgelsolo-Messe ) (KV 259)
  • 1779 ? Kronungsmesse (KV 317)
  • 1782 ? Grosse Messe in c-Moll (KV 427/414a)
Part da la partitura autografa dal requiem (KV 626)
  • 1766/67 ? Oratori Die Schuldigkeit des ersten Gebots (KV 35)
  • 1771 ? Oratori La Betulia Liberata (KV 118)
  • 1791 ? Ave verum corpus (KV 618)
  • 1791 ? Requiem d-Moll (KV 626)
  • Motettas per sopran ed orchester, tranter auter
    • 1773 ? Exsultate, jubilate (KV 165)
  • Cantatas
  • 2 vespras
  • 4 litanias
  • 17 sonatas da baselgia

Ovras d’orchester [ modifitgar | modifitgar il code ]

Sinfonias [ modifitgar | modifitgar il code ]

Las sinfonias da Mozart vegnan numeradas tradiziunalmain da 1 fin 41 (ed er numnadas lasuenter). Facticamain sa laschan documentar radund 60 sinfonias che derivan da ses maun; tar ina buna part da quellas sa tracti pero da fragments.

Concerts da clavazin [ modifitgar | modifitgar il code ]

En tut en sa mantegnids 30 concerts da clavazin da Mozart. Tar KV 37, KV 39, KV 40, KV 41 ed ils trais concerts or da KV 107 sa tracti pero d’elavuraziuns da parts da sonatas d’autras cumposiziuns. Uschia restan 23 concerts originals. Tradiziunalmain esi usita da numerar ils concerts da clavazin da 1 fin 27 (e d’er numnar els lasuenter).

Ovras per instruments ad artg ed orchester [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • 1773 ? Violinkonzert Nr. 1 B-Dur (KV 207)
  • 1774 ? Concertone fur 2 Violinen C-Dur (KV 190/186E)
  • 1775 ? Violinkonzert Nr. 2 D-Dur (KV 211)
  • 1775 ? Violinkonzert Nr. 3 G-Dur (KV 216)
  • 1775 ? Violinkonzert Nr. 4 D-Dur (KV 218)
  • 1775 ? Violinkonzert Nr. 5 A-Dur (KV 219)
  • 1776 ? Adagio E-Dur (KV 261)
  • 1776 ? Rondo concertante fur Violine und Orchester B-Dur (KV 269/261a)
  • 1778 ? Concerto fur Violine und Klavier D-Dur (KV315f)
  • 1779 ? Sinfonia concertante fur Violine und Viola Es-Dur (KV 364/320d)
  • 1779 ? Sinfonia concertante fur Violine, Viola und Cello A-Dur (KV 320e)
  • 1781 ? Rondo C-Dur (KV 373)

En tut 12 ovras.

Ovras per instruments a flad ed orchester [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • 1774 ? Fagottkonzert B-Dur (KV 191/186e)
  • 1777 ? Oboenkonzert C-Dur KV 314
  • 1778 ? Sinfonia concertante fur Flote, Oboe, Horn und Fagott Es-Dur (KV 297B)
  • 1791 ? Klarinettenkonzert A-Dur (KV 622)
Concerts da flauta
  • 1778 ? Flotenkonzert G-Dur (KV 313/KV 285c)
  • 1778 ? Flotenkonzert D-Dur (KV 314/KV 285d)
  • 1778 ? Andante fur Flote und Orchester C-Dur (KV 315/KV 285e)
  • 1778 ? Konzert fur Flote, Harfe und Orchester C-Dur (KV 299/KV 297c)
Concerts da corn
  • 1781 ? Rondo fur Horn und Orchester Es-Dur (KV 371)
  • 1791 ? Hornkonzert D-Dur (KV 412/514/386b)
  • 1783 ? Hornkonzert Es-Dur (KV 417)
  • 1786 ? Hornkonzert Es-Dur (KV 495)
  • 1787 ? Hornkonzert Es-Dur (KV 447)

En tut 13 ovras.

Ulteriuras ovras d’orchester [ modifitgar | modifitgar il code ]

Serenadas
  • 1773 ? Serenade D-Dur (KV 167a) (musica da final)
  • 1774 ? Serenade D-Dur (KV 189b)
  • 1775 ? Serenade D-Dur (KV 213a)
  • 1776 ? Serenade D-Dur ( Serenata notturna ) (KV 239)
  • 1776 ? Serenade D-Dur ( Haffner ) (KV 250 / KV 248b)
  • 1779 ? Serenade D-Dur ( Posthorn ) (KV 320)
  • 1782 ? Serenade B-Dur ( Gran Partita ) (KV 361)
  • 1787 ? Serenade G-Dur ( Eine kleine Nachtmusik ) (KV 525)
Notturni
  • 1778 ? Notturno fur vier Orchester D-Dur (KV 286)
Divertimenti
  • 1772 ? Divertimento D-Dur (KV 131)
  • 1772 ? Divertimento D-Dur (KV 136/125 a) ? ( Salzburg Symphony Nr. 1 )
  • 1772 ? Divertimento B-Dur (KV 137/125 b) ? ( Salzburg Symphony Nr. 2 )
  • 1772 ? Divertimento F-Dur (KV 138/125 c) ? ( Salzburg Symphony Nr. 3 )
  • 1783?85 ? Divertimenti nr. 1 fin 5 B-dur (KV 229/439b)
Marschs
  • 1769 ? Marsch D-Dur (KV 62)
  • 1773 ? Marsch D-Dur (KV 167b)
  • 1774 ? Marsch D-Dur (KV 189c)
  • 1775 ? Marsch D-Dur (KV 213b)
  • 1776 ? Marsch D-Dur (KV 249)
  • 1779 ? Marsch D-Dur (KV 320a Nr. 1)
  • 1779 ? Marsch D-Dur (KV 320a Nr. 2)
Cassaziuns
  • 1769 ? Kassation B-Dur (KV 62a)
  • 1769 ? Kassation G-Dur (KV 63) (musica da final)

En tut 23 ovras.

Musica da chombra [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • Ovras da musica da chombra senza clavazin
    • Duos e trios d’artgists
    • Quartets d’artgists
    • Quintets d’artgists
    • Quartets da corns
    • Quintets cun corns
    • 1787 ? sextett Ein musikalischer Spass (KV 522)
  • Ovras da musica da chombra cun clavazin
    • 35 sonatas per violina e clavazin
    • Trios da clavazin
    • 2 quartets da clavazin
    • 1784 ? Klavierquintett Es-Dur (KV 452)

En tut 10 ovras.

Musica da clavazin [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • 18 sonatas da clavazin
  • Variaziuns sur divers temas
  • Diversas singulas chanzuns: fantasias, rondos etc.

Chanzuns [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • An die Freude , Johann Peter Uz, KV 53 (KV 43b)
  • Die grossmutige Gelassenheit *, Johann Christian Gunther, KV 149 (KV 125d), * cump. da Leopold Mozart
  • Geheime Liebe *, Johann Christian Gunther, KV 150 (KV 125e), * cump. da Leopold Mozart
  • Die Zufriedenheit im niedrigen Stande *, Friedrich Rudolph Ludwig von Canitz, KV 151 (KV 125f), * cump. da Leopold Mozart
  • Wie unglucklich bin ich nit , KV 147 (KV 125g)
  • Auf die feierliche Johannisloge , Ludwig Friedrich Lenz, KV 148 (KV 125h)
  • Ah! spiegarti, oh Dio , KV 178 (125i/417e)
  • Ridente la calma , KV 152 (KV 210a)
  • Oiseux, si tous les ans , Antoine Ferrand, KV 307 (KV 284d)
  • Dans un bolitaire, Antoine Houdart de la Motte , KV 308 (KV 295b)
  • Duas chanzuns da baselgia tudestgas, a) O Gotteslamm , b) Als aus Agypten , KV 343 (336c)
  • An die Bescheidenheit , Johann Andreas Schachtner, KV 336b
  • Verdankt sei es dem Glanz der Grossen , Johann Timotheus Hermes, KV 392 (KV 340a)
  • Sei du mein Trost , Johann Timotheus Hermes, KV 391 (KV 340b)
  • Ich wurd’ auf meinem Pfad , Johann Timotheus Hermes, KV 390 (KV 340c)
  • Die Zufriedenheit , Johann Martin Miller, KV 349 (KV 367a)
  • Komm, liebe Zither, komm , KV 351 (KV 367b)
  • Gibraltar , Johann Nepomuk Cosmas Michael Denis, KV 386d
  • Warnung , KV 416c
  • Lied zur Gesellenreise , Joseph Franz von Ratschky, KV 468
  • Der Zauberer , Christian Felix Weisse, KV 472
  • Die Zufriedenheit , Christian Felix Weisse, KV 473
  • Die betrogene Welt , Christian Felix Weisse, KV 474
  • Das Veilchen , Johann Wolfgang von Goethe, KV 476
  • Zur Eroffnung der Logenversammlung , Augustin Veith Edler von Schittlersberg, KV 483
  • Zum Schluss der Logenversammlung , Augustin Veith Edler von Schittlersberg, KV 484
  • Lied der Freiheit , Aloys Blumauer, KV 506
  • Die Alte , Friedrich von Hagedorn, KV 517
  • Die Verschweigung , Christian Felix Weisse, KV 518
  • Das Lied der Trennung , Klamer Eberhard Karl Schmidt, KV 519
  • Als Luise die Briefe ihres ungetreuen Liebhabers verbrannte , Gabriele von Baumberg, KV 520
  • Abendempfindung an Laura , KV 523
  • An Chloe , Johann Georg Jacobi, KV 524
  • Des kleinen Friedrichs Geburtstag , Johann Eberhard Friedrich Schall, strofa finala Joachim Heinrich Campe, KV 529
  • Das Traumbild , Ludwig Holty, KV 530
  • Die kleine Spinnerin , KV 531
  • Meine Wunsche , Johann Wilhelm Ludwig Gleim, KV 539
  • Lied beim Auszug in das Feld , KV 552
  • Sehnsucht nach dem Fruhlinge , Christian Adolph Overbeck, KV 596
  • Der Fruhling , Christian Christoph Sturm, KV 597
  • Das Kinderspiel , Christian Adolph Overbeck, KV 598
  • Cantata: Die ihr des unermesslichen Weltalls , Franz Heinrich Ziegenhagen, KV 619

En tut 42 ovras.

Canons [ modifitgar | modifitgar il code ]

Divers canons senza text e cun text (da tematica sacrala enfin vulgara).

  1. G. Banat: The Chevalier de Saint-Georges: Virtuoso of the Sword and the Bow. 2006, p. 171.
  2. Gia la part finala da la ?Sinfonia da Jupiter? cuntegna ina fuga, in dals elements centrals dal baroc.
  3. Gunther G. Bauer: Mozart und Constanze 1783 zu Besuch in Salzburg . ( Salzburg Studien, Forschungen zu Geschichte, Kunst und Kultur , tom 12). Salzburg 2012, ISBN 978-3-902582-05-8 .
  4. Eugen Lennhoff, Oskar Posner, Dieter A. Binder: Internationales Freimaurer-Lexikon . 5. ed. Herbig Verlag, ISBN 978-3-7766-2478-6 .
  5. Annette Bolz: Diagnose: Mozarts Tod endgultig geklart? , Spiegel Online, 18 da favrer 2000.
  6. Rudolph Angermuller, Genevieve Geffray (ed.): Florilegium pratense. Mozart, seine Zeit, seine Nachwelt. Ausgewahlte Aufsatze von Rudolph Angermuller anlasslich seines 65. Geburtstages. Im Auftrag der Internationalen Stiftung Mozarteum Salzburg . Konigshausen & Neumann, Wurzburg 2005, ISBN 3-8260-3258-6 , p. 33.
  7. Michael Lorenz: Mozart’s Apartment on the Alsergrund . Zentraler Informatikdienst der Universitat Wien , 8 da zercladur 2009.
  8. Peter Keller, Armin Kircher (ed.): Zwischen Himmel und Erde. Mozart geistliche Musik. Dommuseum zu Salzburg, Salzburg 2006, ISBN 3-7954-1869-0 , p. 225.
  9. Max Becker, Stefan Schickhaus: Chronik Bildbiografie Wolfgang Amadeus Mozart. Chronik-Verlag, Gutersloh 2005, ISBN 3-577-14369-X , p. 125.
  10. Gernot Gruber: Wolfgang Amadeus Mozart. Beck, Minca 2005, ISBN 3-406-50876-6 , p. 135 e Tadeusz Krzeszowiak: Freihaustheater in Wien. 1787?1801. Wirkungsstatte von W.A. Mozart und E. Schikaneder. Bohlau Verlag, Vienna 2009, ISBN 978-3-205-77748-9 , p. 186.
  11. Fog, Rasmus e L. Regeur: Did Mozart suffer from Tourette’s syndrome? En: World congress of psychiatry , Vienna 1985.
  12. Michael Fitzgerald: The Genesis of Artistic Creativity. Londra 2005, p. 157.
  13. Michael Lorenz: Mozarts Haftungserklarung fur Freystadtler. Eine Chronologie . Mozart-Jahrbuch 1998, Barenreiter, Kassel 2000, p. 12.
  14. Rudolph Angermuller: Mozarts Reisen in Europa 1762?1791 . Karl Heinrich Bock, Bad Honnef 2004, ISBN 978-3-87066-913-3 .
  15. Tenor Eisen: Introduction to Niemetschek , 2007.
  16. Gernot Gruber: Mozart und die Nachwelt , Piper, Minca e Turitg, reed. 1987, p. 165.
  17. Die Deutsche Mozart-Gesellschaft ? Ziele.
  18. Gerald Drebes: Die ?Mannheimer Schule? ? ein Zentrum der vorklassischen Musik und Mozart. En: Rhein-Neckar-Dreieck 1992, p. 14?18, online sut https://web.archive.org/web/20141030193857/http://www.gerald-drebes.de/7.html .
  19. Leopold Mozart a sia figlia, Vienna, 16 da favrer 1785; cita tenor Marius Flothuis: Mozarts Streichquartette ? Ein musikalischer Werkfuhrer. C.H. Beck, 1998, p. 39.
  20. Wilhelm A. Bauer, Joseph Heinz Eibl, Otto Erich Deutsch: Wolfgang Amadeus Mozart, Leopold Mozart: Briefe und Aufzeichnungen. Gesamtausgabe: 1777?1779 , Internationale Stiftung Mozarteum, Salzburg 1975, p. 265.
  21. Quai e vegni mussa l’emprima giada a moda cumplessiva en Teodor de Wyzewa e Georges de Saint-Foix: W.-A. Mozart. Sa vie musicale et son oeuvre de l’enfance a la pleine maturite […] Essai de biographie critique suivi d’un nouveau catalogue chronologique de l’oeuvre complete de maitre […]. 5 toms, Paris 1912?46.
  22. Cf. il Bericht uber das Mozart-Symposion zum Gedenken an Wolfgang Plath (1930?1995) Augsburg, 13. bis 16. Juni 2000 , ed. da Marianne Danckwardt e Wolf-Dieter Seiffert, Kassel e.a. 2003, p. 163?176.
  23. Cf. Marius Flothius: Mozarts Klavierkonzerte ? Ein musikalischer Werkfuhrer. C.H. Beck, 2008, p. 108.
  24. Uri Toeplitz: Die Holzblaser in der Musik Mozarts und ihr Verhaltnis zur Tonartwahl. Verlag Valentin Koerner, 1978, p. 52ss.

Recepziun [ modifitgar | modifitgar il code ]

Litteratura [ modifitgar | modifitgar il code ]

Ovras teatralas [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • Alexander Sergejewitsch Puschkin: Mozart und Salieri. Gieu da teater, 1832. Reclam Universal-Bibliothek nr. 8094, ISBN 3-15-008094-0 .
  • Nikolai Rimski-Korsakow: Mozart und Salieri. Opera (tenor il text da Puschkin), 1897.
  • Peter Shaffer: Amadeus. Gieu da teater, 1979. Reclam Universal-Bibliothek nr. 9219, ISBN 3-15-009219-1 .
  • Michael Kunze, Sylvester Levay: Mozart! Musical, 1999.
  • Moritz Eggert: Vom zarten Pol. Eine Collage aus der Musik Mozarts fur Orchester und Sanger , Salzburger Festspiele 2006.

Belletristica [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • Rotraut Hinderks-Kutscher: Donnerblitzbub Wolfgang Amadeus. Stuttgart 1955, ISBN 3-423-07028-5 . (Cudesch d’uffants e giuvenils).
  • Rotraut Hinderks-Kutscher: Unsterblicher Wolfgang Amadeus Mozart. Die Jahre in Wien . Franckh’sche Verlagsbuchhandlung 1959.
  • E.T.A. Hoffmann: Don Juan . En Fantasiestucke in Callot’s Manier. 1814.
  • Jorg G. Kastner: Mozartzauber . Minca 2001, ISBN 3-471-79456-5 .
  • Eduard Morike: Mozart auf der Reise nach Prag. Francfurt a.M. 2005, ISBN 3-458-34827-1 .
  • Wolf Wondratschek: Mozarts Friseur. DTV TB 2004, ISBN 3-423-13186-1 .
  • Eva Baronsky: Herr Mozart wacht auf. Aufbau Verlag 2006, ISBN 3-351-03272-2 .

Films [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • 1940: Eine kleine Nachtmusik ? reschia: Leopold Hainisch.
    ( IMDB ).
  • 1942: Wen die Gotter lieben ? reschia: Karl Hartl.
    ( IMDB ).
  • 1955: Mozart ? Reich mir die Hand, mein Leben ? reschia: Karl Hartl.
    ( IMDB ).
  • 1982: Mozart . (F, I, B, Can, CH) ? reschia: Marcel Bluwal.
    ( IMDB ).
  • 1984: Amadeus ? reschia: Milo? Forman.
    ( IMDB ).
  • 1984: Wir drei ? reschia: Pupi Avati.
  • 1985: Vergesst Mozart ? reschia: Miroslav Luther.
  • 2005: Der Wadenmesser ? reschia: Kurt Palm.
    ( IMDB ).
  • 2006: Mozartkugeln ? reschia: Larry Weinstein.
    ( IMDB ).

Litteratura [ modifitgar | modifitgar il code ]

Funtaunas biograficas [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • Mozart nach den Schilderungen seiner Zeitgenossen , ed. da Ludwig Nohl, Lipsia 1880.
  • Mozarts Personlichkeit. Urteile der Zeitgenossen , ed. dad Albert Leitzmann, Lipsia 1914.
  • Leopold Mozart: Reiseaufzeichnungen 1763?1771 , ed. dad Arthur Schurig, Dresden 1920.
  • Konstanze Mozart: Briefe, Aufzeichnungen, Dokumente , ed. dad Arthur Schurig, Dresden 1922.
  • Mozart. Die Dokumente seines Lebens , ed. dad Otto Erich Deutsch, 2. ediziun. Kassel 1961.
  • Briefe und Aufzeichnungen. Gesamtausgabe , ed. da la Internationale Stiftung Mozarteum Salzburg, Wilhelm A. Bauer ed Otto Erich Deutsch, 7 toms, Kassel e.a. 1962ss.
  • Die Basle-Briefe , ed. da Juliane Vogel, Stuttgart 1993, ISBN 3-15-008925-5 .
  • Briefe und Aufzeichnungen. Gesamtausgabe , ed. dad Ulrich Konrad, 8 toms, Kassel e.a. 2005; DTV: ISBN 3-423-59076-9 .
  • Briefe , ed. da Stefan Kunze, Stuttgart: Reclam 2005, ISBN 3-15-010574-9 .
  • Guten Morgen, liebes Weibchen! Mozarts Briefe an Constanze , ed. da Silke Leopold, Kassel e.a.: Barenreiter 2005, ISBN 3-7618-1814-9 .
  • Paul Ridder, Mythos Mozart. Ein bisher unbekanntes Portrat in seiner Galerie. En: Die Tonkunst , ann. 5 (2011), p. 63?65.
  • Klaus Martin Kopitz, ?Du kanntest Mozart?? Unbekannte und vergessene Erinnerungen von Beethoven, Haydn, Hummel und anderen Zeitgenossen Mozarts. En: Mozart Studien. Tom 20 2011, ISBN 978-3-86296-025-5 , p. 269?309.

Biografias ed interpretaziuns cumplessivas [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • Franz Xaver Niemetschek: Lebensbeschreibung des k.k. Kapellmeisters Wolfgang Amadeus Mozart . 2. ediziun dal 1808.
  • Georg Nikolaus von Nissen, Biographie W.A. Mozarts. Nach Originalbriefen, Sammlungen alles uber ihn Geschriebenen; mit vielen neuen Beylagen, Steindrucken, Musikblattern und einem Facsimile. Lipsia 1828, ISBN 3-487-04548-6 .
  • Georg Nikolaus Nissen: Biographie W.A. Mozarts. Ed. da Rudolph Angermuller. Olms, Hildesheim/Turitg e.a. 2010, ISBN 978-3-487-08493-0 . (Reprint da l’ediziun dal 1828).
  • Otto Jahn, W.A. Mozart. 4 toms, Lipsia 1856ss.
  • Arthur Schurig, Wolfgang Amadeus Mozart, sein Leben und sein Werk auf Grund der vornehmlich durch Nikolaus von Nissen ges. biogr. Quellen u. d. Ergebnisse d. neuesten Forschung. 2 toms, Lipsia 1913.
  • Rudolph Angermuller: Wolfgang Amadeus Mozart, Leben und Werk: Biographien, Briefe und Zeitdokumente auf 36.000 Seiten; mit aktuellem Kochelverzeichnis. DVD-ROM, Directmedia Publishing, Berlin 2007, ISBN 978-3-86640-708-4 .
  • Axel Bruggemann: Wer war Mozart? Jacoby & Stuart, Berlin 2009, ISBN 978-3-941087-52-1 .
  • Alfred Einstein: Mozart, his character, his work. (1945). Ed. tudestga: Mozart ? Sein Charakter, sein Werk (1947). Reediziun Fischer TB, 2005, ISBN 3-596-17058-3 .
  • Norbert Elias: Mozart. Zur Soziologie eines Genies. Suhrkamp TB, 1993, ISBN 3-518-38698-0 .
  • Peter Gay: Wolfgang Amadeus Mozart. Claassen Verlag, 2001, ISBN 3-546-00227-X .
  • Martin Geck: Mozart. Eine Biographie. Rowohlt, Hamburg 2005, ISBN 3-498-02492-2 .
  • Brigitte Hamann: Mozart. Sein Leben und seine Zeit. Ueberreuter, Vienna 2006, ISBN 3-8000-7132-0 .
  • Wolfgang Hildesheimer: Mozart. Reediziun Insel TB, 2005, ISBN 3-458-34826-3 .
  • Thomas Hochradner, Gunther Massenkeil: Mozarts Kirchenmusik, Lieder und Chormusik. Das Handbuch. Laaber-Verlag 2006, ISBN 3-89007-464-2 .
  • Heinrich Eduard Jacob: Mozart. Geist, Musik und Schicksal. Scheffler Verlag, Francfurt a.M. 1956. Reediziun: Heyne Verlag, Minca 1998, ISBN 3-453-13884-8 .
  • Malte Korff: Wolfgang Amadeus Mozart . Suhrkamp, Francfurt a.M. 2005, ISBN 3-518-18210-2 .
  • Konrad Kuster: Mozart. Eine musikalische Biographie. 1990.
  • Silke Leopold (ed.): Mozart-Handbuch. Metzler/Barenreiter, Stuttgart/Kassel 2005, ISBN 3-476-02077-0 .
  • Piero Melograni: Wolfgang Amadeus Mozart. Eine Biographie. Siedler, Minca 2005, ISBN 3-88680-833-5 .
  • Clemens Prokop: Mozart, der Spieler. Geschichte eines schnellen Lebens. Barenreiter, Kassel 2005, ISBN 3-7618-1816-5 .

Monografias [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • Volkmar Braunbehrens: Mozart in Wien. 2006, ISBN 3-492-24605-2 .
  • Wilhelm Otto Deutsch: Mozart und die Religion. 2005.
  • Fritz Hennenberg: Wolfgang Amadeus Mozart. Rowohlt, Hamburg 2005, ISBN 3-499-50683-1 .
  • Hans-Josef Irmen: Mozart als Mitglied geheimer Gesellschaften. Zulpich 1991.
  • Hans-Josef Irmen: Die Protokolle der Wiener Freimaurerloge ?Zur Wahren Eintracht? (1781?1785). Francfurt a.M. 1994.
  • Guy Wagner: Bruder Mozart ? Freimaurerei im Wien des 18. Jahrhunderts . Amalthea, 2006, ISBN 3-85002-502-0 .
  • Manfred Wagner: Wolfgang Amadeus Mozart: Werk und Leben. Steinbauer, Vienna 2005, ISBN 3-902494-09-3 .
  • Christoph Wolff: Vor der Pforte meines Glucks. Mozart im Dienst des Kaisers (1788?1791). Transl. da Matthias Muller. Barenreiter, Kassel 2013, ISBN 978-3-7618-2277-7 .

Cudeschs auditivs [ modifitgar | modifitgar il code ]

  • CD WISSEN Junior ? Michael Schanze erzahlt… Die Kinder- und Jugendjahre von Mozart . audio media verlag, Minca 2009, ISBN 978-3-86804-044-9 .
  • Axel Bruggemann: Wer war Mozart? Auditorium maximum, Darmstadt 2011, ISBN 978-3-654-60223-3 .
  • Corinna Hesse: Mozart ? Leben in der Musik. Das Mozart-Horbuch. Eine klingende Biografie mit Musik . Silberfuchs-Verlag, Kayhude 2006, ISBN 3-9810725-0-2 .
  • Peter Matic, Paul Matic: Dero gehorsamer Sohn ? Mozart Briefe. Briefe von Leopold und Wolfgang Amadeus Mozart. Horbuch Download . Preiser Records, Vienna 2010.