Aba Kowner
z partyzantami ZOP w Wilnie, 14 lipca 1944
Zjednoczona Organizacja Partyzancka
(
jid.
????????????? ????????????????????????????
,
Farejnikte Partizaner-Organizacje
, FPO) ? konspiracyjna organizacja zbrojnego oporu
?ydow
uwi?zionych w
getcie wile?skim
w czasie
Holocaustu
. Organizacja miała charakter paramilitarny, a po wyj?ciu jej członkow z getta do lasu przerodziła si? w oddziały partyzanckie. Przez niektorych publicystow, jak Tomasz J. Kazimierski, wymieniana jest jako pierwsza konspiracyjna organizacja ?ydowska na terenach
okupowanej Polski
. Powstała
23 stycznia
1942
, a jej charakter został zatwierdzony ostatecznie na posiedzeniu w lutym.
Powstała na skutek mi?dzypartyjnego porozumienia przedstawicieli
Ha-Szomer Ha-Cair
, Ha-noar Ha-cijoni,
Betaru
,
Bundu
oraz komunistow. Jednym z jej tworcow i pierwszym przywodc? był
Icchak Wittenberg
.
W pocz?tkowym okresie organizacja zajmowała si? przede wszystkim propagand?, wydawaniem biuletynow, podrabianiem dokumentow, sabota?em i zdobywaniem broni, ktor? ?ydzi wykradali lub zdobywali od
Litwinow
, jak Julian Jankauskas, oraz członkow
polskiego podziemia
.
W styczniu 1942 zatrudnieni przy katalogowaniu zrabowanych dzieł sztuki i ksi?gozbiorow pochodz?cych z ?ydowskich i polskich muzeow, bibliotek, bo?nic, mieszka? prywatnych oraz
YIVO
na zlecenie Einsatzstab-Reichsleitera Rosenberga, przyszli członkowie FPO podj?li si? organizacji schowkow i zdeponowania w nich najcenniejszych ze zrabowanych dzieł, ktorym groziło zniszczenie, w tym około dwoch tysi?cy ksi?g z biblioteki Straszuna, rze?b z Muzeum An-skiego, oryginału niewydanego dot?d słownika dra
Alfreda Landaua
, listow
Szolema Alejchema
, r?kopisow
Chajima Nachmana Bialika
,
Maksyma Gorkiego
i
Dawida Bergelsona
.
FPO wysłało rownie? emisariuszy do innych gett w tym
warszawskiego
i
białostockiego
, probuj?c bezskutecznie nawi?za? kontakt z tamtejszym podziemiem.
Organizacja pozostała w getcie do momentu, kiedy rozpocz?ła si? likwidacja getta, wtedy jego członkowie ukryli si? w piwnicach i kanałach lub wyszli z getta i zorganizowali oddziały partyzanckie. Dowodc? oddziałow partyzanckich był
Aba Kowner
.
W?rod członkow organizacji byli poeci
Hirsz Glik
, autor słynnej pie?ni partyzanckiej ?Nie mow nigdy”,
Szmerke Kaczergi?ski
oraz
Abraham Suckewer
.