Zar?czyny , dawniej tak?e zr?kowiny ( łac.   sponsalia ) ? uroczysta umowa zawarta mi?dzy dwiema osobami, na mocy ktorej przyrzekaj? sobie wzajemnie zawarcie mał?e?stwa , staj?c si? narzeczonymi; wyst?puj?ca w ro?nych kulturach, religiach i systemach prawnych . W niektorych okresach historycznych i społeczno?ciach funkcjonowały zar?czyny jednostronne, podczas ktorych przyrzeczenie składała jedna osoba ^[1] . Zar?czyny s? w pewnych kulturach poł?czone z ofiarowaniem kobiecie przez m??czyzn? pier?cionka zar?czynowego , ktory w niektorych religiach powinien zosta? wcze?niej pobłogosławiony przez kapłana lub rodzicow ^[2] .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Najstarsze wzmianki o zar?czynach pochodz? ze Starego Testamentu . Formalne zasady dotycz?ce zar?czyn wypracowano w prawie rzymskim ^[1] . Zgodnie z ukształtowanymi w staro?ytno?ci pogl?dami, formalne przyrzeczenie mał?e?stwa zobowi?zuje narzeczonych do wzajemnej lojalno?ci i wyklucza kontakty seksualne z innymi osobami ^[3] , chocia? nie upowa?nia do uprawnie? przysługuj?cym tylko mał?onkom. W okresie narzecze?stwa powinno tak?e doj?? ? je?eli wyst?puje taka potrzeba ? do uzgodnienia umowy mał?e?skiej , zawieraj?cej m.in. kwestie finansowe oraz zagadnienia zwi?zane z wychowywaniem dzieci ^[2] .

W III wieku w Cesarstwie Rzymskim zacz?to uto?samia? zar?czyny z mał?e?stwem, nie wymagaj?c od narzeczonych za?lubin . Zwyczajowi temu przeciwstawiało si? chrze?cija?stwo. Na kilku synodach staro?ytnych uchwalono zasady, ktore wyra?nie rozro?niały narzecze?stwo od mał?e?stwa oraz zabraniały nieuzasadnionego zrywania zar?czyn ^[1] .

W po?nym Cesarstwie Rzymskim rozpowszechniła si? praktyka umacniania przyrzeczenia zar?czynowego ze strony narzeczonego przez zadatek zar?czynowy ( arra sponsalicia ). Zadatek przepadał na rzecz kobiety, je?eli narzeczony nie spełnił obietnicy, je?li za? nie dochowała jej narzeczona ? musiała zwroci? zadatek w pocz?tkowo w poczwornej, a od 472 r. w podwojnej wysoko?ci ^[4] .

Prawa i obyczaje wi?kszo?ci ludow germa?skich akcentowały znaczenie zar?czyn, nie wymagaj?c od narzeczonych za?lubin. Akceptowano wspoł?ycie płciowe m??czyzny i kobiety po zar?czynach uwa?aj?c je za akt ?skonsumowania mał?e?stwa”, w zwi?zku z czym za niepotrzebny uwa?ano dodatkowy akt woli. Zwyczaj ten wpłyn?ł na ?redniowieczne prawo ko?cielne . W wi?kszo?ci krajow uto?samiono wowczas zar?czyny, po ktorych nast?puje akt płciowy, z za?lubinami. W ?redniowiecznych dokumentach termin sponsalia oznacza? mo?e zarowno zar?czyny, jak i ?lub, lub te? oba naraz ^[1] .

Wyra?ne rozro?nienie zar?czyn od za?lubin wprowadził w Ko?ciele rzymskokatolickim sobor trydencki , ktory w jednej z uchwał nakazał sporz?dzanie umowy zar?czynowej w formie pisemnej ? z podpisami narzeczonych, ksi?dza i dwoch ?wiadkow ? jako formalnego przyrzeczenia mał?e?stwa. Sobor zakazał te? zawierania zar?czyn tajnych oraz zrywania ich ?bez słusznej przyczyny”. Uchwały soborowe wpłyn?ły na ustawodawstwo wielu krajow europejskich, zwłaszcza w tych fragmentach, w ktorych stwierdza si?, ?e z zerwania zar?czyn nie wynika prawo do domagania si? na drodze s?dowej zawarcia mał?e?stwa, a jedynie wypłaty odszkodowania za straty, ktore jedna ze stron poniosła na skutek zerwania ^[1] .

Wspołcze?nie [ edytuj | edytuj kod ]

We wspołczesnej Polsce narzecze?stwo jest instytucj? obyczajow?, niewymienion? w Kodeksie rodzinnym i opieku?czym . W Kodeksie prawa kanonicznego Ko?cioła rzymskokatolickiego z 1981 roku zostały wykre?lone zapisy dotycz?ce zar?czyn. Konferencja Episkopatu Polski w dokumencie z 1986 roku zaleciła osobom, chc?cym zawrze? zwi?zek mał?e?ski, aby przynajmniej sze?? miesi?cy przed planowanym ?lubem ogłosiły najbli?szym, ?e odt?d b?d? si? uwa?a? za narzeczonych i zamierzaj? si? pobra? ^[1] .

W wielu religiach wyst?puje obrz?d błogosławie?stwa narzeczonych. W Ko?ciele rzymskokatolickim porz?dek tego obrz?du przewiduje czytanie Pisma ?wi?tego , modlitw? za narzeczonych, ewentualne podpisanie dokumentu, przekazanie pier?cionka zar?czynowego oraz błogosławie?stwo. Obrz?d mo?e prowadzi? duchowny lub ktore? z rodzicow narzeczonych ^[2] .

?wiadkowie Jehowy zar?czyny traktuj? jako powa?ne zobowi?zanie, ktorego nast?pstwem ma by? zawarcie mał?e?stwa ? zwi?zku kobiety i m??czyzny ^[5] .

W ro?nych dyscyplinach naukowych analizuje si? narzecze?stwo jako okres wzajemnego poznawania przez narzeczonych swoich cech fizycznych i psychicznych, wad, zalet, umiej?tno?ci, a tak?e obci??e? dziedzicznych , ukrywanych nałogow , historii ?ycia narzeczonego i jego rodziny, ustalenia aspektow przyszłego ?ycia wspolnego (miejsca zamieszkania, podziału obowi?zkow, kwestii finansowych, wspoł?ycia seksualnego czy sposobu wychowywania przyszłych dzieci) ? przed podj?ciem ostatecznej decyzji o zawarciu mał?e?stwa ^[2] .

Zobacz hasło zar?czyny w Wikisłowniku

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Mał?e?stwo
• Mał?e?stwo w katolicyzmie
• Sakrament mał?e?stwa
• sponsalia de futuro

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Wojciech Goralski : Zar?czyny. W: Encyklopedia katolicka . T. 20. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2014, s. 1256. ISBN  978-83-7306-654-0 .
• Tadeusz Syczewski : Narzecze?stwo. W: Encyklopedia katolicka . T. 13. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2009, s. 769. ISBN  978-83-7306-443-0 .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Zr?kowiny ? dawna forma zar?czyn