Zaburzenia mowy ? grupa zaburze? obejmuj?ca ro?ne rodzaje trudno?ci w zakresie mowy. Obejmuj? trudno?ci w wysławianiu si?, wady mowy , u?ywanie niewła?ciwych słow, a wi?c zwi?zane s? z artykulacj?, fonacj?, tonem głosu, płynno?ci? itd. Utrudnia to zrozumienie przekazu mowionego. Zaburzenia mowy zwi?zane mog? by? tak?e z ogolniejszymi zaburzeniami funkcji j?zykowych.

Zaburzeniami mowy zajmuje si? nie tylko medycyna , ale te? psychologia , logopedia i lingwistyka .

Podział zaburze? mowy [ edytuj | edytuj kod ]

Klasyfikacja przyczynowa (etiologiczna) zaburze? mowy według Ireny Styczek obejmuje:

• zaburzenia mowy zewn?trzpochodne (egzogenne, ?rodowiskowe), w ktorych nie stwierdza si? defektow anatomicznych, ktore mo?na by uzna? za przyczyn? zaburze? mowy;
• zaburzenia mowy wewn?trzpochodne (endogenne), w tym:         
  • dysglosja  ? zniekształcenie d?wi?kow mowy lub niemo?no?? ich wytwarzania na skutek nieprawidłowej budowy narz?dow mowy lub obni?enia słyszalno?ci;
  • dyzartria  (anartria) ? zniekształcenie d?wi?kow mowy lub niemo?no?? ich wytwarzania na skutek uszkodzenia o?rodkow i drog unerwiaj?cych narz?dy mowne;
  • dyslalia  (alalia) ? opo?nienie w przyswajaniu sobie j?zyka na skutek opo?nionego wykształcenia si? funkcji pewnych struktur mozgowych;
  • afazja  ? utrata cz??ciowa lub całkowita znajomo?ci j?zyka na skutek uszkodzenia pewnych struktur mozgowych;
  • j?kanie  ? zaburzenie płynno?ci mowy (rytmu i tempa);
  • nerwice mowy (logoneurozy) ? mutyzm, afonia, j?kanie, zaburzenia tempa mowy, modulacji siły i wysoko?ci głosu u osob cierpi?cych na nerwice;
  • oligofazja  ? niedokształcenie mowy spowodowane upo?ledzeniem umysłowym;
  • schizofazja  ? mowa u osob chorych psychicznie

uszkodzenie struktur kory mozgowej ? alalia, dyslalia, afazja

·         uszkodzenie o?rodkow podkorowych ? anartria, dysartria

·         upo?ledzenie umysłowe ? dylogia

·         nieprawidłowa budowa anatomiczna narz?dow mowy ? dysglosje

·         zaburzenia emocjonalne ? desphemie

·         zaburzenia osobowo?ci ? dysphrazje

·       Zaburzenia obwodowe ? ich przyczyna le?y na obwodzie, tj.: w obr?bie analizatora słuchowego, w narz?dach, ktore wykonuj? ruchy mowne i odbieraj? czucie tych ruchow (nieprawidłowa budowa aparatu artykulacyjnego : wadliwy zgryz, rozległe ubytki w uz?bieniu, rozszczep podniebienia lub wargi, niedro?no?? nosa), powstałe niezale?nie od przyczyn mozgowych.

·       zaburzenia mowy pochodzenia o?rodkowego ? ich przyczyna tkwi w nieprawidłowej strukturze i funkcji o?rodkowego układu nerwowego, to jest w o?rodkach mowy w mozgu: odbiorczych (czuciowych), nadawczych (ruchowych). Nieprawidłowa budowa lub dysfunkcja OUN mo?e prowadzi? do zaburze? analizy i syntezy zarowno w sferze odbioru (percepcji mowy), jak i jej wytwarzania (aktu mowy). Mog? by? rownie? utrudnione: ro?nicowanie d?wi?kow mowy i kinestetyczne ro?nicowanie wykonywanych ruchow artykulacyjnych.

Symptomatologiczne:

• zaburzenia artykulacji lub percepcji głosek
• w wymowie sylab
• wyrazow
• w posługiwaniu si? formami gramatycznymi lub mowy ci?głej
• zaburzenia rytmu, melodii, akcentu,
• zaburzenia głosu

Klasyfikacja objawowa (symptomatologiczna) zaburze? mowy według Leona Kaczmarka:

W ka?dej wypowiedzi mo?na wyro?ni? ? według L. Kaczmarka ? trzy cz??ci składowe:  tre?? (to, co mowimy),  form? j?zykow?  (to, jak mowimy) oraz  substancj? foniczn?  (to, za pomoc? czego mowimy). Poł?czenie tre?ci i formy umo?liwia przekazywanie my?li. Substancja foniczna jest natomiast no?nikiem, ?medium” dla my?li. Wszystkie trzy cz??ci składowe wypowiedzi determinuj? trzy rodzaje zaburze? mowy:

1.    zaburzenia tre?ci ? powstaj? w wyniku chorob umysłowych, psychicznych-- schizofrenii, psychopatii. Objawiaj? si? m.in. brakiem logiki w budowanych tekstach, zakłoceniami w procesie uogolniania i abstrakcji, niespojno?ci? wyst?puj?c? w zbudowanych tekstach;

2.    zaburzenia j?zykowe (zaburzenia formy j?zykowej) ? s? skutkiem ogniskowych uszkodze? mozgu, a objawiaj? si? niedokształceniem mowy lub jej brakiem, np.: alalia , afazja , agramatyzm , niemota , przej?zyczenie ;

3.    zaburzenia substancji fonicznej: w płaszczy?nie:

? suprasegmentalnej ? j?kanie , rynolalia , bełkot , bradylalia , tachylalia , itp.;

? segmentalnej (spowodowane np.: upo?ledzeniem słuchu, uszkodzeniem obwodowych narz?dow mowy i obwodowych narz?dow nerwowych, wpływami ?rodowiska, itp.) ? dyslalia ;

? suprasegmentalnej i segmentalnej ? palatolalia , mutyzm .

Zaburzenia ? według Kaczmarka ? polegaj? na braku kompetencji j?zykowej lub na niedostatecznie wykształconej sprawno?ci w realizowaniu tekstu. Zniekształcenia wypowiedzi s? za? usterkami tekstu.

Zaburzenia tre?ci:

1.       Zaburzenia procesu uogolniania i abstrakcji

2.       Brak logiki w zbudowanych tekstach

3.       Zaburzenia ukierunkowania my?lenia

Zaburzenia j?zyka:

? niemota, … (analfabetyzm specyficzny)

? afazja, dysfazje … ruchowe, sensoryczne

? niedokształcenie mowy (konstytucjonalne, dziedziczne…)

? agramatyzm, dysgramatyzm…

? przej?zyczenie (lapsus lingua, lapsus calami)… transmutacja, metateza, elizja, epenteza, antycypacja wyrazow, perseweracja wyrazow, kontaminacja)

Zaburzenia substancji ? płaszczyzna suprasegmentalna:

1.       J?kanie (balbuties, dysfemia, spazmofemia, lalo neuroza)

2.       Rhinolalia

3.       Głos i wymowa bezkrtaniowcow (głos przełykowy)

4.       Utrata lub zaburzenia zdolno?ci postrzegania i odtwarzania układow rytmicznych

5.       Zaburzenia głosowe: afonia… spastica, hysterica, dysforie: hiper i hipokinetyczne

6.       Fonastenia ? zaburzenia siły głosu na skutek pracy mi??ni oddechowych, głosowych (razestenia, klezastenia)

7.       Giełkot (Polten, bredouillement, cluttering, tumulus, sermonis, paraphrasia, praeceps, bataryzm, paplanie)

8.       Bradylalia ? zwolnienie tempa mowienia. Uszkodzenie układu pozapiramidowego i striparidalnego = zwolniona artykulacja

9.       Tachylalia ? przyspiesznie tempa mowienia

Zaburzenia substancji ? płaszczyzna segmentalna:

1.       Dyslalia: audiogenna, mechaniczna, funkcjonalna, uszkodzenia obwodowe

2.       Paralalie

3.       Moglilalie

4.       Dysortofonie

Płaszczyzna suprasegmentalna i segmentalna:

1.       Palatolalia

2.       Mutyzm:

? całkowity

? wybiorczy

Typologia według WHO [ edytuj | edytuj kod ]

• opo?nienie rozwoju mowy (w kontek?cie opo?nienia mowy czynnej)
• Zaburzenia rozwoju mowy wynikaj?ce z:
  • zaburze? słuchu ? obwodowe i centralne
  • uszkodze? centralnych o?rodkow mowy ? czuciowego i ruchowego na wielu pi?trach OUN
  • upo?ledzenia umysłowego, towarzysz?ce MPDz
  • stanow emocjonalnych i zaburze? zachowania
  • dziedziczenia, inne nieklasyfikowane, kombinacje kilku przyczyn

Postacie zaburze? mowy ^[1] [ edytuj | edytuj kod ]

• rozwojowe zaburzenia mowy na podło?u neurologicznym
• zaburzenia mowy spotykane u dzieci , takie jak seplenienie , lelanie , reranie , j?kanie itp.
• alalia , dyslalia ? zaburzenia mowy nabyte powstałe w wyniku uszkodzenia aparatu mowy lub, według innych definicji, zaburzenia rozwojowe ^{[ potrzebny przypis ]}
• afonia , dysfonia ? upo?ledzenie fonacji, bezgłos i chrypka wywołane uszkodzeniami krtani, b?d? czynnikami psychogennymi
• afazja , anartria , dyzartria ? zaburzenia mowy nabyte w wyniku uszkodzenia układu nerwowego
• parafazja

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]