X-SAMPA ( ang.   Extended Speech Assessment Methods Phonetic Alphabet ) ? alfabet fonetyczny stworzony w 1995 roku przez londy?skiego profesora Johna C. Wellsa  (inne j?zyki) . W przeciwie?stwie do IPA jest on całkowicie kompatybilny z ASCII , co ułatwia pisanie na typowej klawiaturze komputera osobistego.

Prekursorem X-SAMPA była SAMPA  (inne j?zyki) , w ktorej symbole miały ro?ne znaczenie w zale?no?ci od j?zyka.

Symbole [ edytuj | edytuj kod ]

Małe litery [ edytuj | edytuj kod ]

X-SAMPA	IPA	Opis	Przykłady
a		samogłoska otwarta przednia niezaokr?glona	polskie d a m a [ "dama ], hiszpa?skie p a dre [ "paD4e ]
b		społgłoska zwarta dwuwargowa d?wi?czna	polskie b rat [ brat ], francuskie b on [ bO~ ]
b_<		społgłoska iniektywna dwuwargowa d?wi?czna	sindhi ?ar? [ b_<arU ]
c		społgłoska zwarta podniebienna bezd?wi?czna	w?gierskie la ty ak [ "lAcAk ]
d		społgłoska zwarta dzi?słowa d?wi?czna	polskie d om [ dOm ], francuskie d oigt [ dwa ]
d`		społgłoska zwarta z retrofleksj? d?wi?czna	szwedzkie ho rd [ hu:d` ]
d_<		społgłoska iniektywna dzi?słowa d?wi?czna	sindhi ?ar? [ d_<arU ]
e		samogłoska połprzymkni?ta przednia niezaokr?glona	polskie wi e ? [ v_jes\ ]
f		społgłoska szczelinowa wargowo-z?bowa bezd?wi?czna	angielskie f ive [ faIv ], polskie f an [ fan ]
g		społgłoska zwarta mi?kkopodniebienna d?wi?czna	polskie g rob [ grup ], francuskie lon gu e [ lO~g ]
g_<		społgłoska iniektywna mi?kkopodniebienna d?wi?czna	sindhi ??ro [ g_<@ro ]
h		społgłoska szczelinowa krtaniowa bezd?wi?czna	angielskie h ouse [ haUs ]
h\		społgłoska szczelinowa krtaniowa d?wi?czna	czeskie h rad [ h\rat ]
i		samogłoska przymkni?ta przednia niezaokr?glona	polskie w i no [ vinO ], hiszpa?skie s i [ si ]
j		społgłoska połotwarta podniebienna	angielskie y es [ jEs ], polskie j a [ ja ]
j\		społgłoska szczelinowa podniebienna d?wi?czna	nowogreckie γ ει? [ j\a ]
k		społgłoska zwarta mi?kkopodniebienna bezd?wi?czna	polskie k ot [ "kOt ], hiszpa?skie c arro [ "kar:o ]
l		społgłoska boczna dzi?słowa	angielskie l ay [ leI ], polskie l od [ lut ]
l`		społgłoska boczna połotwarta z retrofleksj?	szwedzkie so rl [ so:l` ]
l\		społgłoska boczna uderzeniowa dzi?słowa	japo?skie r amen [ l\ameN ]
m		społgłoska nosowa dwuwargowa	polskie m ysz [ m1S ]
n		społgłoska nosowa dzi?słowa	polskie n os [ nOs ]
n`		społgłoska nosowa z retrofleksj?	szwedzkie ho rn [ h2:n` ]
o		samogłoska połprzymkni?ta tylna zaokr?glona	francuskie gr o s [ gRo ]
p		społgłoska zwarta dwuwargowa bezd?wi?czna	polskie p an [ "pan ]
p\		społgłoska szczelinowa dwuwargowa bezd?wi?czna	japo?skie f uku [ p\M_0kM ]
q		społgłoska zwarta j?zyczkowa bezd?wi?czna	arabskie q asbah [ "qAs_?ba ]
r		społgłoska dr??ca dzi?słowa	polskie r ower [ "rOvEr ], hiszpa?skie r ey [ rej ]
r`		społgłoska uderzeniowa z retrofleksj?	hindi ba ? ? [ b@r`A: ]
r\		społgłoska połotwarta dzi?słowa	angielskie ( brytyjskie ) r ed [ r\Ed ]
r\`		społgłoska połotwarta z retrofleksj?	angielskie ( ameryka?skie ) r ed [ r\`Ed ]
s		społgłoska szczelinowa dzi?słowa bezd?wi?czna	angielskie s eem [ si:m ], polskie s e s ja [ "sEsja ]
s`		społgłoska szczelinowa z retrofleksj? bezd?wi?czna	szwedzkie ma rs [ mas` ]
s\		społgłoska szczelinowa dzi?słowo-podniebienna bezd?wi?czna	polskie ? wierszcz [ s\v'erStS ]
t		społgłoska zwarta dzi?słowa bezd?wi?czna	angielskie s t ew [ stu: ], polskie t uja [ "tuja ]
t`		społgłoska zwarta z retrofleksj? bezd?wi?czna	szwedzkie mo rt [ m2t` ]
u		samogłoska przymkni?ta tylna zaokr?glona	polskie s u ka [ "suka ]
v		społgłoska szczelinowa wargowo-z?bowa d?wi?czna	polskie w alka [ "valka ],
v\ (lub P )		społgłoska połotwarta wargowo-z?bowa	niderlandzkie w est [ v\Est ]/[ PEst ]
w		społgłoska połotwarta wargowo-mi?kkopodniebienna	angielskie w est [ wEst ], polskie a u to [ "awtO ]
x		społgłoska szczelinowa mi?kkopodniebienna bezd?wi?czna	polskie lo ch [ lOx ]
x\		społgłoska szczelinowa zadzi?słowo-mi?kkopodniebienna bezd?wi?czna	szwedzkie sj al [ x\A:l ]
y		samogłoska przymkni?ta przednia zaokr?glona	francuskie t u [ ty ] niemieckie u ber [ "y:b6 ]
z		społgłoska szczelinowa dzi?słowa d?wi?czna	polskie z oo [ zO: ], francuskie a z ote [ a"zOt ]
z`		społgłoska szczelinowa z retrofleksj? d?wi?czna	mandary?skie r ang [ z`aN ]
z\		społgłoska szczelinowa dzi?słowo-podniebienna d?wi?czna	polskie ? rebak [ "z\rEbak ]

Wielkie litery [ edytuj | edytuj kod ]

X-SAMPA	IPA	Opis	Przykłady
A		samogłoska otwarta tylna niezaokr?glona	angielskie f a ther [ "fA:D@ ( r\ )]
B		społgłoska szczelinowa dwuwargowa d?wi?czna	hiszpa?skie la v ar [ la"Ba4 ]
B\		społgłoska dr??ca dwuwargowa
C		społgłoska szczelinowa podniebienna bezd?wi?czna	niemieckie i ch [ IC ], polskie [ CistOrja ]
D		społgłoska szczelinowa mi?dzyz?bowa d?wi?czna	angielskie th en [ DEn ]
E		samogłoska połotwarta przednia niezaokr?glona	polskie s e n [ sEn ], angielskie m e t [ mEt ]
F		społgłoska nosowa wargowo-z?bowa	angielskie e m phasis [ "EFf@sIs ]
G		społgłoska szczelinowa mi?kkopodniebienna d?wi?czna	nowogreckie γ ων?α [ Go"nia ], polskie nie ch by [ JEGb1 ]
G\		społgłoska zwarta j?zyczkowa d?wi?czna	eskimoskie ni r ivvik [ niG\ivvik ]
G\_<		społgłoska iniektywna j?zyczkowa d?wi?czna	mam ?a [ G\_<a ]
H		społgłoska połotwarta wargowo-podniebienna	francuskie h u it [ Hi ]
H\		społgłoska szczelinowa nagło?niowa bezd?wi?czna
I		samogłoska prawie przymkni?ta przednia scentralizowana niezaokr?glona	angielskie k i t [ kIt ]
I\		samogłoska prawie przymkni?ta centralna niezaokr?glona	walijskie ysgrifenidd [ @sgri"venI\D ]
J		społgłoska nosowa podniebienna	hiszpa?skie a n o [ "aJo ], polskie ko ? [ kOJ ]
J\		społgłoska zwarta podniebienna d?wi?czna	w?gierskie e gy [ EJ\ ]
J\_<		społgłoska iniektywna podniebienna d?wi?czna	sindhi ? a r o [ J\_<aro ]
K		społgłoska boczna szczelinowa dzi?słowa bezd?wi?czna	walijskie ll aw [ KaU ]
K\		społgłoska boczna szczelinowa dzi?słowa bezd?wi?czna	mongolskie до л оо [ tOK\O: ]
L		społgłoska boczna połotwarta podniebienna	włoskie fami gli a [ fa"miLa ], hiszpa?skie (kastylijskie) ll amar [ La"mar ],
L\		społgłoska boczna połotwarta mi?kkopodniebienna
M		samogłoska przymkni?ta tylna niezaokr?glona	tureckie k ı rk [ kM4k ]
M\		społgłoska połotwarta mi?kkopodniebienna	hiszpa?skie fue g o [ "fweM\o ]
N		społgłoska nosowa mi?kkopodniebienna	angielskie thi ng [ TIN ], polskie r?ka [ rENka ]
N\		społgłoska nosowa j?zyczkowa	japo?skie sa n [ saN\ ]
O		samogłoska połotwarta tylna zaokr?glona	polskie n o c [ nOts ]
O\		mlask dwuwargowy
P (lub v\ )		społgłoska połotwarta wargowo-z?bowa	niderlandzkie w est [ PEst ] / [ v\Est ],
Q		samogłoska otwarta tylna zaokr?glona	angielskie (brytyjskie) l o t [ lQt ]
R		społgłoska szczelinowa j?zyczkowa d?wi?czna	francuskie r oi [ Rwa ]
R\		społgłoska dr??ca j?zyczkowa	? arystokratyczne ” lub ? paryskie ” r
S		społgłoska szczelinowa zadzi?słowa bezd?wi?czna	polskie sz op [ SOp ]
T		społgłoska szczelinowa mi?dzyz?bowa bezd?wi?czna	angielskie th in [ TIn ]
U		samogłoska prawie przymkni?ta tylna scentralizowana zaokr?glona	angielskie f oo t [ fUt ]
U\		samogłoska prawie przymkni?ta centralna zaokr?glona
V		samogłoska połotwarta tylna niezaokr?glona	angielskie str u t [ str\Vt ]
W		społgłoska szczelinowa wargowo-mi?kkopodniebienna bezd?wi?czna	angielskie ( szkockie ) wh en [ WEn ]
X		społgłoska szczelinowa j?zyczkowa bezd?wi?czna	nuxalk kaxims [ kaXims ]
X\		społgłoska szczelinowa gardłowa bezd?wi?czna	arabskie <?> h a’ [ X\A: ]
Y		samogłoska prawie przymkni?ta przednia scentralizowana zaokr?glona	niemieckie h u bsch [ hYpS ]
Z		społgłoska szczelinowa zadzi?słowa d?wi?czna	polskie ? aba [ "Zaba ]

Inne symbole [ edytuj | edytuj kod ]

X-SAMPA	IPA	Opis	Przykłady
.		granica sylaby
"		akcent
%		akcent poboczny
' (lub _j )		palatalizacja
:		samogłoska długa
:\		samogłoska połdługa	w j?zyku esto?skim kontrastuje zarowno z krotk? jak i dług?
-		separator
@		szwa	angielskie a ren a [ @"r\i:n@ ]
@\		samogłoska połprzymkni?ta centralna niezaokr?glona	paic? k ?? ? ?? [ k@\_M4@\_M ]
{		samogłoska prawie otwarta przednia niezaokr?glona	angielskie tr a p [ tr\{p ]
}		samogłoska przymkni?ta centralna zaokr?glona	szwedzkie sj u [ x\}: ]; angielskie ( Estuary English i australijskie ) b oo t [ b}:t ]
1		samogłoska przymkni?ta centralna niezaokr?glona	polskie ryba [ ”r1ba ]
2		samogłoska połprzymkni?ta przednia zaokr?glona	francuskie d eu x [ d2 ]
3		samogłoska połotwarta centralna niezaokr?glona	angielskie (brytyjskie) n ur se [ n3:s ]
3\		samogłoska połotwarta centralna zaokr?glona	irlandzkie t omha il [ t3\:l_j ]
4		społgłoska uderzeniowa dzi?słowa	hiszpa?skie pe r o [ "pe4o ], angielskie (ameryka?skie) be tt er [ "bE4@` ]
5		społgłoska połotwarta boczna z?bowa welaryzowana	polskie (sceniczne) ł apa [ "5apa ]
6		samogłoska prawie otwarta centralna	niemieckie bess er [ "bEs6 ], angielskie (australijskie) m u d [ m6d ]
7		samogłoska połprzymkni?ta tylna niezaokr?glona	esto?skie k o ik [ k7ik ]
8		samogłoska połprzymkni?ta centralna zaokr?glona	szwedzkie b u ss [ b8s ]
9		samogłoska połotwarta przednia zaokr?glona	francuskie n eu f [ n9f ], du?skie dr ø mme [ dR9m@ ]
&		samogłoska otwarta przednia zaokr?glona
?		zwarcie krtaniowe	angielskie ( cockney ) bo tt le [ "bQ?l ]
?\		społgłoska szczelinowa gardłowa d?wi?czna	arabskie ? (`ayn) [ ?\Ajn ]
*		ł?cznik
/		nieokre?lona samogłoska
<\		społgłoska szczelinowa nagło?niowa d?wi?czna
<...>	& n b s p ;	notacja niesegmentalna
>\		społgłoska zwarta nagło?niowa
^		upstep
!		downstep
!\		mlask zadzi?słowy
|		poboczna grupa intonacyjna
|\		mlask z?bowy
||		głowna grupa intonacyjna
|\|\		mlask boczny dzi?słowy
=\		mlask podniebienny
-\		znak ł?cz?cy

Znaki diakrytyczne [ edytuj | edytuj kod ]

X-SAMPA	IPA	Opis
_"		centralizacja
_+		przesuni?cie j?zyka do przodu
_-		przesuni?cie j?zyka do tyłu
_/		ton wznosz?cy
_0		bezd?wi?czno??
_<		społgłoska iniektywna
= (lub _= )		społgłoska zgłoskotworcza
_>		społgłoska ejektywna
_?\		faryngalizacja
_\		ton opadaj?cy
_^		samogłoska niezgłoskotworcza
_}		społgłoska zwarta bez plozji
`		retrofleksja , na przykład t` = ?  ; po samogłosce ? rotacyzacja
~ (lub _~ )		nazalizacja
_A		uniesiona nasada j?zyka
_a		społgłoska apikalna
_B		szczegolnie niski ton
_B_L		ton niski wznosz?cy
_c		mniejsze zaokr?glenie warg
_d		społgłoska z?bowa
_e		welaryzacja lub faryngalizacja
<F>		opadaj?ca intonacja w zdaniu
_F		ton opadaj?cy
_G		welaryzacja
_H		ton wysoki
_H_T		ton wysoki wznosz?cy
_h		przydech
_j (lub ' )		palatalizacja
_k		creaky voice
_L		ton niski
_l		plozja boczna
_M		ton ?redni
_m		społgłoska laminalna
_N		społgłoska j?zykowo-wargowa
_n		plozja nosowa
_O		wi?ksze zaokr?glenie warg
_o		obni?enie j?zyka
_q		cofni?ta nasada j?zyka
<R>		wznosz?ca intonacja w zdaniu
_R		ton wznosz?cy
_R_F		ton opadaj?co-wznosz?cy
_r		uniesienie j?zyka
_T		szczegolnie wysoki ton
_t		dysz?ca d?wi?czno??
_v		d?wi?czno??
_w		labializacja
_X		szczegolnie krotka samogłoska
_x		zbli?enie do szwy

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Program przekształcaj?cy IPA do X-SAMPA, tabela zawieraj?ca symbole X-SAMPA i ich odpowiedniki w IPA