Wolna tre??

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Logotyp wolnych dobr kultury

Wolna tre?? , wolne informacje ? dowolnego rodzaju dzieło tworcze spełniaj?ce cechy wolnego dobra kultury .

Definicja [ edytuj | edytuj kod ]

Wolnym dobrem kultury (woln? tre?ci?) jest, zgodnie z definicj? wolnych dobr kultury , dzieło, nieobj?te istotnymi ograniczeniami prawnymi wobec wolno?ci:

  • wykorzystywania utworu i czerpania korzy?ci z jego u?ywania
  • poznawania utworu i stosowania nabytej w ten sposob wiedzy
  • tworzenia i rozpowszechniania kopii informacji lub utworu
  • wprowadzania zmian i poprawek, i rozpowszechniania utworow pochodnych [1] [2] .

Chocia? w codziennym u?ytkowaniu istnieje wiele definicji, wolne tre?ci pod wzgl?dem prawnym s? bardzo podobne, je?li nie identyczne, do otwartych tre?ci . Analogicznie alternatywne poj?cia wolnego i otwartego oprogramowania ro?ni? si? kwestiami raczej filozoficznymi ni? prawnymi [3] [4] [5] .

Na przykład Open Knowledge Foundation w Open Definition opisuje ?otwarto??” jako synonim ?wolno?ci” u?ywanej w nazwie ?wolnych dobr kultury” (jak w przypadku definicji otwartego ?rodła i definicji wolnego oprogramowania ) [6] . Dla wolnych lub otwartych tre?ci oba ruchy polecaj? te same trzy licencje Creative Commons , w CC BY, CC BY-SA i СС0 [7] [8] [9] .

Kwestie prawne [ edytuj | edytuj kod ]

Symbole graficzne
Copyright
Symbol stosowany w projektach Wikimedia Foundation oznaczaj?cy materiały dost?pne w domenie publicznej
Copyleft

Copyright [ edytuj | edytuj kod ]

Copyright (por. wszelkie prawa zastrze?one ) to prawna koncepcja, ktora daje autorowi mo?liwo?? kontroli korzystania z jego dzieła. W wielu krajach kontrola ta jest ograniczona czasowo, a po upływie okre?lonego terminu utwor wchodzi do domeny publicznej . W czasie obowi?zywania pełni praw autorskich korzystanie z utworu mo?e mie? miejsce jedynie za zgod? autora, chyba ?e mie?ci si? w granicach dozwolonego u?ytku . Tradycyjna kontrola autorska ogranicza korzystanie z utworu do tych, ktorzy albo płac? autorowi za korzystanie z tre?ci, albo działaj? w granicach dozwolonego u?ytku. Po drugie, system ten ogranicza korzystanie z tre?ci, ktorych autora trudno odnale?? [10] . Po trzecie, buduje ona bariery mi?dzy autorami, ograniczaj?c tworczo?? pochodn?, mi?dzy innymi mash-upy i wspołtworczo?? [11] .

Domena publiczna [ edytuj | edytuj kod ]

Domena publiczna to zbior prac tworczych, ktorych maj?tkowe prawa autorskie wygasły lub nie istniały; a tak?e zbior tworow, ktore nie s? przedmiotem prawa autorskiego. Ka?dy mo?e modyfikowa?, rozpowszechnia? lub w inny sposob korzysta? z utworow, bez maj?tkowych skutkow autorskoprawnych. Utwor znajduj?cy si? w domenie publicznej lub b?d?cy przedmiotem wolnej licencji mo?e by? okre?lany jako copycenter [12] .

Copyleft [ edytuj | edytuj kod ]

Copyleft to gra słowna, nazwa praktyki stosowania norm prawa autorskiego w celu usuni?cia ogranicze? rozpowszechniania kopii i zmodyfikowanych wersji dzieła [13] . W przeciwie?stwie do dzieł w domenie publicznej, autor zachowuje prawa autorskie do utworu, jednak udziela ka?demu niewył?cznej licencji na rozpowszechnianie i cz?sto tak?e modyfikowanie utworu. Licencje copyleft wymagaj?, aby wszelkie utwory pochodne były rozpowszechniane na tych samych warunkach, co utwor pierwotny. Symbol powszechnie powi?zany z copyleftem to odwrocony znak ochrony praw autorskich . W odro?nieniu od symbolu copyright, symbol copyleft nie jest okre?lony przez prawo [14] .

Wykorzystanie [ edytuj | edytuj kod ]

Logotypy inicjatyw z wymienionych dziedzin
Creative Commons
Open Source Initiative
Free Software Foundation
Open Hardware
Otwarty dost?p

Media [ edytuj | edytuj kod ]

W mediach, do ktorych zalicza si? teksty, przekaz audio i wideo, wolne licencje, w tym niektore licencje Creative Commons , dozwalaj? na rozprzestrzenianie utworow pod pewnymi jasno okre?lonymi warunkami. Nie wszystkie licencje Creative Commons s? wolne: ro?ni? si? znacznie pod wzgl?dem dozwolonego zakresu eksploatacji. W lutym 2008 wolne licencje CC zostały zatwierdzone jako ?odpowiednie dla wolnych dobr kultury” [15] . Istniej? repozytoria , ktore zbieraj? wył?cznie wolne tre?ci (zdj?cia, cliparty , muzyk?) [16] i literatur? [17] .

Oprogramowanie [ edytuj | edytuj kod ]

Modele rozwoju otwartego oprogramowania zawieraj? procesy eksperckiej recenzji i daj? korzy?ci wynikaj?ce ze wspołpracy, podobnie jak w przypadku klasycznych modeli prowadzenia bada? naukowych. Maj? tak?e struktury społeczne, w ktorych, w wyniku tego modelu motywacyjnego, zmniejszaj? si? koszty produkcji [18] .

Je?eli zainteresowanie składnikiem oprogramowania jest wystarczaj?co du?e, wykorzystywanie technologii peer-to-peer mo?e zmniejszy? koszty dystrybucji oprogramowania, zdejmuj?c ci??ar utrzymania infrastruktury z deweloperow. Poniewa? oprogramowanie jest jednocze?nie dostarczane przez konsumentow, modele dystrybucji s? mierzalne, to znaczy metoda da si? zastosowa? niezale?nie od liczby konsumentow. W niektorych przypadkach dostawcy wolnego oprogramowania mog? u?ywa? technologii peer-to-peer jako sposobu dystrybucji [19] .

In?ynieria i technologia [ edytuj | edytuj kod ]

Zasady wolnej tre?ci zostały wdro?one na przykład w in?ynierii, gdzie wiedza mo?e by? łatwo rozpowszechniana w celu zmniejszenia kosztow zwi?zanych z rozwojem projektow. Zasady otwartego designu mog? by? stosowane w, mi?dzy innymi, telefonii mobilnej, r?kodziele, przemy?le motoryzacyjnym [20] , a nawet rolnictwa [21] .

Nauka [ edytuj | edytuj kod ]

Wi?kszo?? prac naukowych nie jest darmowa, cho? odsetek prac otwarcie dost?pnych gwałtownie ro?nie. Autorzy mog? traktowa? otwarty dost?p do publikacji jako sposob na poszerzenie publiczno?ci w celu zwi?kszenia wpływu publikacji, mog? te? wspiera? otwarty dost?p z pobudek ideologicznych [22] [23] [24] . Wydawcy otwartego dost?pu, mi?dzy innymi Public Library of Science i Biomed Central, zapewniaj? infrastruktur? recenzji i publikowania otwartych tekstow naukowych. Otwarte modele publikacji s? bardziej popularne w dziedzinie nauk ?cisłych ni? humanistycznych. Niektore uniwersytety, na przykład Massachusetts Institute of Technology , wprowadziły polityk? wspierania otwartego dost?pu poprzez wprowadzenie otwartych mandatow [25] . W tradycyjnych czasopismach bywaj? stosowane alternatywne metody, do ktorych nale?y opo?nienie publikacji na otwartych zasadach lub obci??anie badaczy kosztami publikowania prac w otwartym dost?pie [26] [27] . Niektore instytucje finansowe, przykładowo National Institutes of Health , stawiaj? wymog grantowy, by prace naukowe były publikowane w domenie publicznej [28] [29] . Korzystanie z otwartej tre?ci jest metod? redukcji kosztow zbierania informacji, jako ?e szkoły wy?sze zwykle płac? za dost?p do tradycyjnych publikacji [30] [31] .

Prenumerata czasopism o nie-wolnej tre?ci mo?e by? kosztowna dla uczelni, podczas gdy tworzenie publikacji i recenzja nie odbywa si? na koszt wydawcow. To doprowadziło do sporow mi?dzy wydawcami i niektorymi uniwersytetami o koszty prenumeraty, np. University of California vs. the Nature Publishing Group [32] [33] .

Niektore uniwersytety, na przykład MIT, dostarczaj? na potrzeby dydaktyczne wolno dost?pne materiały edukacyjne (skrypty, nagrania, przewodniki). Taka tre?? za pomoc? Internetu jest udost?pniana szerokiej publiczno?ci. Jej publikacja mo?e odbywa? si? na podstawie decyzji obowi?zuj?cej na całej uczelni [34] albo podejmowanej przez pojedyncze jednostki organizacyjne czy naukowcow.

Instytucje publiczne [ edytuj | edytuj kod ]

  Ta sekcja jest niekompletna. Je?li mo?esz, rozbuduj j? .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

  Wykaz literatury uzupełniaj?cej: Wolna tre?? .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Definition of Free Cultural Works [online], freedomdefined.org [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  2. ↑ Dlaczego wolne oprogramowanie potrzebuje wolnej dokumentacji [online], gnu.org [dost?p 2016-06-09] .
  3. ↑ Dlaczego otwartemu oprogramowaniu umyka idea Wolnego Oprogramowania [online], gnu.org [dost?p 2016-06-09] .
  4. ↑ Christopher M.   Kelly , Two Bits. The Cultural Significance of Free Software [online], 2008 ( ang. ) .
  5. ↑ Goodbye, "free software"; hello, "open source" [online], catb.org [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  6. ↑ Open Definition 2.1 na opendefinition.org: ?Okre?lona powy?ej istota Definicji Otwartej Wiedzy odpowiada definicji ≪otwarto?ci≫ przyj?tej przez Open Source Definition oraz tego, co ≪wolne≫ wedle Definition of Free Cultural Works. Pierwotnie Open Definition została wywiedziona z Open Source Definition, ktora z kolei została wywiedziona z ≪Debian Free Software Guidelines≫”.
  7. ↑ Open Knowledge Open Definition Group, Definicja Otwartej Wiedzy - Open Definition - Defining Open in Open Data, Open Content and Open Knowledge [online], opendefinition.org [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  8. ↑ Creative Commons 4.0 BY and BY-SA licenses approved conformant with the Open Definition [online], blog.creativecommons.org, 27 grudnia 2013 [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  9. ↑ Open Definition 2.0 released [online], blog.creativecommons.org, 7 pa?dziernika 2014 [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  10. ↑ Orphan Works [online], copyright.gov [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  11. ↑ Ben   Depoorter , Francesco   Parisi , Fair use and copyright protection: a price theory explanation , ?International Review of Law and Economics”, 4, 17th Annual Conference of the European Association of Law & Economics, Ghent, Belgium, September 2000, 2002 , s. 453?473, DOI :  10.1016/S0144-8188(01)00071-0 [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  12. ↑ copycenter [online], catb.org [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  13. ↑ S   Dusollier , Open source and copyleft. Authorship reconsidered? , ?Columbia journal of Law and the Arts”, 26 (296), 2003 ( ang. ) .
  14. ↑ Brent   Hall , Michael G.   Leahy , Open Source Approaches in Spatial Data Handling , Springer Science & Business Media, 27 wrze?nia 2008, ISBN  978-3-540-74831-1 [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  15. ↑ Approved for Free Cultural Works [online], blog.creativecommons.org, 21 lutego 2008 [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  16. ↑ iRate Radio - Home [online], sourceforge.net [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  17. ↑ No Cost or Freedom? [online], gutenberg.org [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  18. ↑ Mikko   Mustonen , Copyleft ? the economics of Linux and other open source software [online], valt.helsinki.fi [dost?p 2009-03-22] [zarchiwizowane z adresu 2009-03-24] ( ang. ) .
  19. ↑ Michel   Pawlak , Ciaran   Bryce , Stephane   Lauriere , The Practice of Free and Open Source Software Processes , ?Rapport de recherche”, 6519, hal.inria.fr, 28 maja 2008 , ISSN 0249-6399 [dost?p 2009-03-22] ( ang. ) .
  20. ↑ Das offenste aller Autos [online], heise.de [dost?p 2016-06-09] ( niem. ) .
  21. ↑ Stewart , Jr. , C.   Neal , Open-source Agriculture [online], isb.vt.edu, 2005 [dost?p 2009-03-22] ( ang. ) .
  22. ↑ Alma   Swan , Sheridan   Brown , Open access self-archiving: An author study [online], 2005 ( ang. ) .
  23. ↑ Theo   Andrew , Trends in Self-Posting of Research Material Online by Academic Staff , 30 pa?dziernika 2003 , ISSN 1361-3200 [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  24. ↑ Key   Perspectives , JISC/OSI Journal Authors Survey Report [online], jisc.ac.uk [dost?p 2009-03-22] [zarchiwizowane z adresu 2009-03-24] ( ang. ) .
  25. ↑ MIT faculty open access to their scholarly articles [online], news.mit.edu, 20 marca 2009 [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  26. ↑ "Policy of the Society for General Microbiology towards author self-archiving on PubMed Central and institutional and other repositories" . mic.sgmjournals.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-26)]. .
  27. ↑ OnlineOpen Without a Creative Commons License [online], olabout.wiley.com [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  28. ↑ Maryanne   Haslam , NHMRC Partnership Projects Funding Policy [online], nhmrc.gov.au [dost?p 2016-06-09] [zarchiwizowane z adresu 2009-03-17] ( ang. ) .
  29. ↑ Policy on Enhancing Public Access to Archived Publications Resulting from NIH-Funded Research [online], grants.nih.gov, 3 lutego 2005 [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  30. ↑ Susan   Mayor , Libraries face higher costs for academic journals , ?BMJ : British Medical Journal”, 7394, 2003 , s. 840 , ISSN 0959-8138 , PMID :  null , PMCID :  PMC1125769 [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  31. ↑ Journal Price Survey (1994-2014) [online], ams.org [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .
  32. ↑ Response from the University of California to the Public statement from Nature Publishing Group regarding subscription renewals at the California Digital Library [online], osc.universityofcalifornia.edu, 10 czerwca 2010 [dost?p 2016-06-09] [zarchiwizowane z adresu 2010-06-26] ( ang. ) .
  33. ↑ Nigel   Hawkes , Boycott 'greedy' journal publishers, say scientists [online], timesonline.co.uk, 29 kwietnia 2011 [dost?p 2016-06-09] [zarchiwizowane z adresu 2011-04-29] ( ang. ) .
  34. ↑ About OCW [online], ocw.mit.edu [dost?p 2016-06-09] ( ang. ) .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Aktywizm w obszarze dobr niematerialnych
Licencje
poj?cia
wzorce licencji
Ekonomia
Koncepcje
Organizacje
Ludzie
Utwory
dokumenty i manifesty
dzieła kultury
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wolna_tre??&oldid=70811278 ”