?piew ? czynno?? polegaj?ca na artystycznym operowaniu głosem podczas wykonywania utworu muzycznego ; rodzaj działalno?ci artystycznej człowieka, najstarszy typ wykonawstwa muzycznego ^{[1] [2]} .

Dyscyplina naukowo-artystyczna zajmuj?ca si? nauczaniem ?piewu i szkoleniem głosu nosi nazw? ? wokalistyka.

W programie nauczania wy?szych uczelni artystycznych, a tak?e ?rednich szkoł muzycznych istniej? specjalno?ci takie jak: ^[3]

• wokalistyka klasyczna (?piew operowy solowy i zespołowy) ^[4]
• wokalistyka jazzowa (?piew rozrywkowy solowy i zespołowy) ^{[5] [6] [7] [8]}

Rodzaje ?piewu [ edytuj | edytuj kod ]

Wyro?nia si? ?piew utworow muzycznych z tekstem ? ?piew sylabiczny , melizmatyczny ? oraz pozbawiony cech mowy ? wokaliza ^[9] . Natomiast ?piew z zamkni?tymi ustami to mormorando (murmurando) ^[10] .

?piew mo?e by? nieformalny i wykonywany dla przyjemno?ci, a tak?e formalny, taki jak profesjonalny ?piew na przedstawieniu, koncercie b?d? w studiu nagraniowym .

?piew mo?e by? wykonywany w grupie, takiej jak chor , przy akompaniamencie instrumentow muzycznych , pełnej orkiestry lub zespołu . ?piewanie bez akompaniamentu muzycznego nazywamy ?piewem a cappella .

Klasyfikacja głosow [ edytuj | edytuj kod ]

?piewakow solowych klasyfikuje si? na podstawie cech takich jak skala , barwa i siła głosu (tzw. wolumen) oraz dzieli na okre?lone rodzaje głosow. ?piewaka choralnego klasyfikuje si? na podstawie tych samych zasad, cho? dominuj?cym kryterium po??danym jest odpowiednia skala oraz stało?? barwy.

Na najwy?szym profesjonalnym poziomie niezb?dne jest, by ?piewak stale ?wiczył, gdy? w przeciwnym wypadku skala jego głosu mo?e ulec zaw??eniu, za? siła jego głosu, ulec zmniejszeniu. Z uwagi na fakt, i? ?piew jest bardzo naturaln? czynno?ci?, taki typ ci?głych ?wicze? poza obszarem muzyki powa?nej zwykle nie jest konieczny dla połprofesjonalnych wokalistow.

Rejestry głosu [ edytuj | edytuj kod ]

Wyro?niamy kilka rejestrow głosu , w tym głowne: rejestr piersiowy , rejestr głowowy i rejestr gwizdkowy . ?piew na niedomkni?tych strunach głosowych to falset . Głos ?le ustawiony, produkuj?cy d?wi?ki o bł?dnej cz?stotliwo?ci (wysoko?ci) jest głosem fałszywym. Zobacz d?wi?k fałszywy .

Techniki ?piewu [ edytuj | edytuj kod ]

Istnieje wiele rozmaitych metod ?piewu. Niektore z nich to:

• bel canto ;
• Speech Level Singing (wywodz?cy si? bezpo?rednio z bel canto);
• belting (technika stosowana we wspołczesnym musicalu; polega na sztucznym podwy?szeniu granicy rejestru piersiowego, by nada? wy?szym d?wi?kom skali głosowej charakterystyczn? barw?).

?piewanie na wysokim amatorskim b?d? profesjonalnym poziomie wymaga wielu regularnych ?wicze? i zawsze nauczyciela, ktory obiektywnie ocenia zarowno głos, jak i wskazuje bł?dy techniczne i brzmieniowe, ktorych ?piewaj?cy nie jest w stanie obiektywnie oceni?. ?piewaj?cy subiektywnie mo?e bł?dnie oceni? barw? , brzmienie, sposob emisji , co wynika z czysto fizycznej i akustycznej kwestii słyszenia samego siebie, podobnej np. do efektu Dopplera (d?wi?k oddalony/odbity wydaje si? ni?szy lub wy?szy). ?piewak ze słuchem absolutnym jest w stanie ?piewa? pod d?wi?kiem lub nad d?wi?kiem (nieczysto) z powodu bł?dnego punktu odniesienia, jakim jest blisko?? aparatu słuchowego i emisyjnego strun głosowych. Dopiero ustawienie, czyli impostacja głosu ? techniczna, mechaniczna korekcja odruchow i wpojenie sobie techniki daje efekt czystego d?wi?ku o prawidłowej wysoko?ci słyszalnego u odbiorcy oddalonego kilkana?cie metrow od ?piewaka. To wła?nie ta fala d?wi?kowa wybrzmiewaj?ca w oddali jest zagłuszana przez bezpo?redni? słyszalno?? d?wi?ku emitowanego w nagło?ni ?piewaka. Technika ?piewu polega wi?c na stosowaniu reguł emisji dostosowanych indywidualnie do ka?dego głosu. Dlatego te? wysokiej klasy ?piewacy maj? instruktora ?piewu, b?d?cego zawsze pierwszym słuchaczem i odbiorc? i trenuj? pod jego uchem przez cały czas trwania ich kariery. St?d te? ogromnie wa?ne jest utrzymanie stałej wagi ciała (ka?da zmiana powoduje nagromadzenie si? tkanki tłuszczowej rownie? wokoł strun głosowych i zmiana jałowego napi?cia mi??niowego), poziomu wilgotno?ci strun, wyuczenia optymalnego sposobu emisji. Wraz z naturaln? zmian? warunkow fizjologicznych potrzebna jest nowa korekta techniki w konkretnym okresie. Jest to podstawa utrzymania tzw. ?postawionego” głosu w dobrej, niezmiennej formie.

W ka?dej kulturze czy historycznym europejskim o?rodku operowym istniały ro?ne szkoły ?piewu, tj. metodyka nauki prawidłowej techniki i szczegołowe nakre?lenie jak powinien brzmie? głos. Np. włoska szkoła ?piewu kładzie nacisk na legato, sotto voce i utrzymanie wysoko?ci d?wi?ku z jak najmniejszym odchyleniem cz?stotliwo?ci wybrzmiewania w trakcie jego emisji. Zupełnie odmienn? jest szkoła niemiecka, ktora zdominowana dziełami operowymi cho?by Wagnera, kładzie nacisk na naturalizm wykonawczy (weryzm), dramatyzm i prymat słowa nad melodi?, ni? na bel canto. W obecnym czasie mo?na uzna?, ?e szkoły te w sposob naturalny zmieszały swoje najlepsze cechy i wytworzył si? standard tzw. szkoły europejskiej techniki ?piewu.

Jak w ka?dej dziedzinie, tak i w ?piewie na przestrzeni dziesi?cioleci zmieniały si? standardy techniki wokalnej uznawane za prawidłowe. I tak np. w czasach tenorow Mario Lanzy czy np. Caruso lub Di Stefano (na ktorym wzorował si? po?niej Pavarotti) byli oni wzorami, dzisiaj ?piewanie w ten sam sposob uchodzi za nieprawidłowe.

Walery Wysocki jest uwa?any za wybitnego propagatora prawidłowej techniki ?piewu ^[11]   . Jego zasady sprowadzaj?ce si? do tezy, ?e ?piew jest przedłu?on? mow?, za? mowa skroconym ?piewem, mo?na uzna? za podwaliny wspołczesnej szkoły techniki wokalnej. To czym jest technika ?piewu według Wysockiego opisuje ?artobliwy wierszyk jego autorstwa: Kto chce ?piewa? prawidłowo, niech wymawia ka?de słowo, mi?dzy j?zykiem a z?bami, wyra?nymi sylabami. Niechaj gardła nie forsuje, a głos w ustach konserwuje. Niech udaje, ?e wci?? ziewa, a ustami mowi...?piewa! ^[12]

Na technik? ?piewu składa si? wi?c zarowno dykcja, prawidłowa emisja, prawidłowe oddychanie (tzw. podparcie oddechowe), warstwa muzyczna wykonywanego utworu oraz indywidualne cechy ka?dego artysty daj?ce ostateczny efekt prawidłowego wykonawstwa.

Higiena głosu [ edytuj | edytuj kod ]

Ka?dy profesjonalny ?piewak, piosenkarz, chorzysta musi dba? o swoj głos i traktowa? go dokładnie tak samo jak ka?dy instrument muzyczny. Wiedza ta obejmuj?ca zarowno kwestie techniki ?piewu, jak i ?ci?le medyczne aspekty zwi?zane z mi??niami (a takimi s? struny głosowe) nazywana jest higien? głosu. Nieumiej?tne ?piewanie, z efektem zaci?ni?tych mi??ni około-krtaniowych mo?e prowadzi? do powstania tzw. guzkow ?piewaczych. Zbyt napi?te struny, gwałtowne wprowadzanie w wibracje, długotrwały brak stosowania techniki ?piewu prowadzi do mikrourazow, otar?, ran oraz małych zbliznowace?, guzkow. Tak u?ywany głos mo?e prowadzi? do utraty jakiejkolwiek umiej?tno?ci wydobywania d?wi?ku w sensie muzycznym, lub te? nawet do utraty głosu w cało?ci. Wysoka urazowo?? strun mo?e prowadzi? do powstania raka.

Najcz?stsz? dolegliwo?ci? u osob pracuj?cych zawodowo głosem w sposob pozbawiony prawidłowej techniki jest tzw. niedomykalno?? strun głosowych objawiaj?ca si? bez-d?wi?kiem w mowie i ?piewie podobnym do chrapliwego szeptu, przekrwienie i obrz?k strun spowodowany przeci??eniem, alkoholem, chorob? układu oddechowego ? objawem jest niemoc osi?gni?cia wysokich d?wi?kow bez wysiłku, wysuszenie strun spowodowane złym nawadnianiem organizmu lub nikotyn? ? objawem jest gwałtowne zrywanie d?wi?ku i przeskok z domkni?tych strun na niedomkni?te co daje efekt radykalnej zmiany wysoko?ci d?wi?ku na znacznie wy?szy, kompletnie niekontrolowany, tzw. skrzek, ?kogut” lub cracked voice . Cz?stym ratunkiem w powy?szych sytuacjach przed koncertem s? inhalacje na bazie sterydow, hamuj?cych efekt immunologiczny na urazy strun głosowych lub nawet zastrzyki wprost do strun głosowych. Długotrwałe stosowanie kortykosterydow przez wokalistow prowadzi tak czy inaczej do całkowitego zniszczenia strun głosowych mimo krotkotrwałego ?supergłosu” zaraz po u?yciu sterydow. Maj? te? katastrofalny wpływ na cały organizm, ł?cznie z obni?eniem odporno?ci, ktore mo?e prowadzi? do powstania raka. Zjawisko to (podobne do dopingu w sporcie) ma pewnego rodzaju przyzwolenie (z powodu małej wiedzy na ten temat) i rodzi w?tpliwo?ci natury etycznej co do uczciwej konkurencji artystycznej w danym gatunku muzycznym. Przykładem jest Mick Jagger, ktory nawet w filmie dokumentalnym o samym sobie szczyci si? pobieraniem zastrzykow wprost do strun głosowych. Nie dziwi znawcow problemu fakt cz?stego odwoływania koncertow przez tego artyst? z powodu coraz cz?stszych problemow z domykalno?ci? strun ^[13] . Przesadnie podchodz?cym do higieny głosu był natomiast Michael Jackson, ktory w obawie o nawet minimaln? infekcj?, zwykł nosi? mask? lub chust? zakrywaj?c? usta ^[14] .

O ile w muzyce rozrywkowej pewna nieczysto?? barwy jest dopuszczalna, a niekiedy staje si? znakiem rozpoznawczym wokalisty, o tyle w muzyce powa?nej oznacza koniec kariery. ?piewacy solowi ucz? si? zagadnie? zwi?zanych z fizjologi? i patologi? głosu na uczelniach artystycznych. W trakcie kariery zalecane s? okresowe kontrole u foniatrow , otolaryngologow wyspecjalizowanych w medycznych kwestiach wydobywania d?wi?ku strunami głosowymi oraz schorzeniami zwi?zanymi z nagło?ni?, aparatem ?piewu i fonacj?. Foniatrzy dobieraj? indywidualn? higien? głosu dla cech danego ?piewaka, ktora mo?e si? znacznie ro?ni? nawet w obr?bie tego samego rodzaju głosu.

Stosowanie zalece? higieny głosu mo?e nie tylko chroni? głos, ale cz?sto i ?ycie, o czym z pełn? powag? głosz? foniatrzy czy pedagodzy akademiccy ^[15] .

Generowanie głosu u ludzi [ edytuj | edytuj kod ]

Głos ludzki powstaje przy wspołudziale szeregu narz?dow anatomicznych:

• krta? z umieszczonymi w niej strunami głosowymi
• oskrzela , tchawica i płuca wraz z mi??niami brzucha , mi??niami dna miednicy i przepon?
• jama gardłowa i jama nosowa wspolnie zwane nasad?
• j?zyk , z?by , wargi , podniebienie

Podparcie oddechowe [ edytuj | edytuj kod ]

Wbrew powszechnemu przekonaniu strumie? powietrza nie jest wypychany przez przepon? podczas ?piewania. Powietrze jest wdychane przy pomocy przepony i wydychane przy pomocy mi??ni brzucha i mi??ni dna miednicy , jak przy normalnym oddychaniu. Ruchy przepony s? niezale?ne od woli człowieka. Przepona oddziela klatk? piersiow? od jamy brzusznej, a jej ruchy mo?liwe s? dzi?ki mi??niom brzucha, mi??niom mi?dzy?ebrowym i mi??niom grzbietu. Wysoko?? d?wi?ku jest kontrolowana przez napi?cie strun głosowych. Podparcie oddechowe (wł. appoggio) to opanowana technika nabierania odpowiedniej ilo?ci powietrza, zblokowanie jej w jak najbardziej przybli?onym momencie rozpocz?cia emisji oraz kontrolowane dozowanie zgromadzonym powietrzem w trakcie emisji tak aby swobodnie za?piewa? znaczny odcinek nut, np. fraz? muzyczn?. Inaczej wspieranie ?piewu prawidłow? technik? oddychania. Podparcie oddechowe jest jednym z najwa?niejszych elementow prawidłowego ?piewu ^[16] . Nieprawidłowe podparcie oddechowe mo?e prowadzi? z jednej strony do hiperwentylacji podczas ?piewu i naturalnych zawrotow głowy podczas wykonania (gdy powietrza jest zbyt du?o, ?piewak blednie i wykazuje nerwowo?? w trakcie ?piewu) lub do niedotlenienia i najzwyklejszego podduszania si? w trakcie ?piewu (w przypadku zbyt małej ilo?ci powietrza lub pojemno?ci płuc, np. w wyniku palenia tytoniu ?piewak czerwienieje w momentach utraty tchu i wyciska ko?cowki fraz muzycznych z obni?eniem emisji).

W utworach muzycznych, kompozytorzy cz?sto nanosili znaczniki oddechu w postaci przecinka lub apostrofu, i pami?taj?c o ludzkich ograniczeniach odpowiednio prowadzili fraz? muzyczn? w trakcie komponowania dzieła. Mimo tego, najwi?ksi ?piewacy cz?sto popisuj? si? szar?uj?c mo?liwo?ciami podparcia oddechowego, wy?piewuj?c po dwie, a nawet trzy frazy na jednym oddechu, lub te? przesuwaj? (ukrywaj?) oczekiwane naturalne momenty oddechu na miejsca, w ktorych słuchacz si? ich nie spodziewa. Daje to efekt jakby ?braku oddychania” i pełnej płynno?ci w ?piewie. Technika podparcia oddechowego jest jedn? z najtrudniejszych i wymaga wielu lat, aby j? opanowa?. Wielu ?piewakow z tego powodu poszukuje wiedzy i praktykuje w takich dziedzinach jak joga lub uprawianie czynnego pływania, ktore najlepiej trenuje gospodark? powietrzem.

Podział wokalistow [ edytuj | edytuj kod ]

Wokalistow (osoby ?piewaj?ce) mo?na podzieli? na:

• ?piewak ? osoba ?piewaj?ca muzyk? powa?n?
• piosenkarz ? osoba ?piewaj?ca muzyk? rozrywkow?

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz hasła ?piew , ?piewak , ?piewanie , wokal i  wokalista w Wikisłowniku

Zobacz kolekcj? cytatow zwi?zanych ze ?piewem w Wikicytatach

• growl
• gwizd
• jodłowanie
• vocoder
• wokaliza

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Encyklopedia muzyki . Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN  83-01-11390-1 . ( pol. ) .
• Jerzy Habela: Słowniczek muzyczny . Warszawa: PWM, 1968. ISBN  83-01-11390-1 . ( pol. ) .
• Anne A.   Peckham   Anne A. , The Contemporary Singer , Boston, MA: Berklee Press, 2000, ISBN  0-634-00797-1 , OCLC   45503375   . brak strony (ksi??ka)
• Janusz Krassowski: Oddychanie w ?piewie i w grze na instrumentach d?tych . Gda?sk: PWSM, 1980. brak strony w ksi??ce
• Jozef Władysław Reiss: Polscy ?piewacy i polskie ?piewaczki . Łod?: Czytelnik, 1948, seria: Wiedza Powszechna. Z Cyklu: Muzyka i muzycy polscy; z. 16.