Wojna Szwabska
(niem.
Schwabenkrieg
, wojna austriacko-szwajcarska) ?
konflikt zbrojny
, ktory miał miejsce pomi?dzy styczniem a wrze?niem 1499 r. pomi?dzy Szwajcarami a austriackimi Habsburgami i sprzymierzonym z nimi
Zwi?zkiem Szwabskim
. Wojna toczyła si? o panowanie na przygranicznych terenach Szwajcarii i Habsburgow.
Konflikt pomi?dzy Habsburgami a Szwajcarami
[
edytuj
|
edytuj kod
]
W XV w.
Habsburgowie
na skutek licznych konfliktow utracili wszystkie swoje posiadło?ci w
Szwajcarii
(1415
Aargau
z rodowym
zamkiem Habsburg
, 1460
Thurgau
). Po roku 1460 szwajcarskie miasta zawarły sojusze z miastami Rzeszy na połnoc od Renu (
Rottweil
,
Muhlhausen
,
Buchhorn
i
Wangen im Allgau
). Szwajcarskie miasta
Zurych
oraz
Berno
starały si? wł?czy? do zwi?zku tak?e
Konstancj?
, silnie zwi?zan? z tymi miastami. Niektore z miast odrzuciły ofert? przyst?pienia do Zwi?zku. W roku 1468 w wyniku
wojny z Austri?
(tzw.
Waldshuterkrieg
) w południowym
Schwarzwaldzie
Szwajcarzy utracili
Sundgau
. W wojnie burgundzkiej jednak okazali si? lepsi, rozci?gaj?c swoje panowanie nad spornymi terytoriami. Tak?e habsburski regent
Tyrolu
i
Gornej Austrii
, ksi???
Zygmunt Austriacki
w roku 1474 uznał stan posiadania Szwajcarow. Za rz?dow cesarza
Fryderyka III Habsburga
pojawiły si? jednak kolejne zagro?enia restytucji habsburskiej w Aargau i Thurgau.
W II połowie XV w. Habsburgowie nara?eni byli na cz?ste konflikty z s?siadami. Podczas gdy rzymsko-niemiecki cesarz Fryderyk III od roku 1477 uwikłany był w wojn? z krolem w?gierskim
Maciejem Korwinem
, bawarscy ksi???ta z
dynastii Wittelsbachow
odzyskali władz? w południowych Niemczech. Fryderyk III utracił w ko?cu wszystkie swoje sporne posiadło?ci na rzecz krola
W?gier
, po czym schronił si? w jednym z klasztorow. Jego bratanek ksi??? Zygmunt Austriacki przekazał w zastaw ksi???tom bawarskim hrabstwo Tyrolu, a w roku 1487 odsprzedał im ziemie Gornej Austrii z wyj?tkiem
Vorarlbergu
.
W tej sytuacji cesarz Fryderyk III powrocił na scen? polityczn?, oddał Zygmunta pod opiek?, wyp?dzaj?c ze swoich ziem cał? szlacht? zwi?zan? z rodem Wittelsbachow. W?rod niej znajdowało si? wielu władcow popieraj?cych prawa Szwajcarow m.in. hrabia Jerzy von Sargans oraz hrabia Gaudenz von Matsch. W roku 1488 z inicjatywy Habsburgow południowe miasta niemieckie zawi?zały sojusz zwany
Zwi?zkiem Szwabskim
. Ofert? przyst?pienia do zwi?zku odrzucili stanowczo Szwajcarzy. Zwi?zek Szwabski stał si? obok Szwajcarow i ksi?stwa
Bawarii
najpot??niejsz? sił? w południowych Niemczech.
W mi?dzyczasie cesarz Fryderyk III mianował swojego syna
Maksymiliana
I nowym krolem. Poprzez swoje mał?e?stwo z
Mari? Burgundzk?
, cork?
Karola Zuchwałego
, nowy władca znalazł si? w posiadaniu Niderlandow oraz ksi?stwa
Burgundii
. W roku 1487 doszło do rozmow Maksymiliana ze Szwajcarami, w wyniku ktorych krol niemiecki uznał terytorialne posiadło?ci Helwetow. Szwajcarzy nie podpisali jednak z Niemcami ostatecznego dokumentu, oci?gały si? zwłaszcza miasta Zurych, Berno,
Zug
i
Solura
. W roku 1491 pod naciskiem Francji Szwajcarzy zawarli natomiast sojusz z ksi?stwem Bawarii.
Rywalizacja pomi?dzy Szwajcarami a szwabskimi landsknechtami
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Konflikt pomi?dzy
Francj?
a Maksymilianem I o sukcesj? burgundzk? doprowadził do serii wojen we Flandrii i Burgundii. Spor o terytoria burgundzkie toczy? si? miał prawie sto lat. Szwajcaria jako kraj dostarczaj?cy ?ołnierzy obu stronom została mimo woli wł?czona w konflikt habsbursko-francuski. We wszystkich miastach szwajcarskich znajdowali si? zwolennicy zarowno jednej, jak i drugiej strony. Miasta ?rodkowej cz??ci kraju popierały Francj?, natomiast Zurych i Berno trzymały stron? Habsburgow. Proby przekonania zwolennikow Francji nie powiodły si? Maksymilianowi I, ktory zacz?ł werbowa? szwabskich
landsknechtow
. Pomi?dzy Szwajcarami a ?ołnierzami Szwabii powstała rywalizacja, obie strony obrzucały si? szyderstwami i obelgami, wiele było te? dezercji do obozu przeciwnika.
Proby cesarza Fryderyka III maj?ce na celu zwi?kszenie znaczenia Zwi?zku Szwabskiego sprowokowały Szwajcarow, ktorzy południow? cz??? Szwabii uznawali za własn? stref? wpływow. Szlachta ze Szwabii, mieszka?cy miast i wsi nastawieni byli do Szwajcarow wrogo. Wynikało to z faktu, ?e w XV w wyniku licznych kampanii szwajcarskich, ludno?? cywilna ucierpiała najbardziej. Niech?? ta wynikała rownie? z ro?nic pomi?dzy republika?sko-antyarystokratycznymi Szwajcarami a szlacht? szwabsk?. Nowym czynnikiem w ko?cu stała si? konkurencja pomi?dzy Szwajcarami a landsknechtami na rynku militarnym. Powstanie silnego Zwi?zku Szwabskiego było dum? tego regionu i dodało ludno?ci poczucie bezpiecze?stwa. Po obu stronach
Renu
mieszka?cy obu stron obrzucali si? obelgami. Szwajcarow wyzywano od pastuchow i krowiarzy (
Kuhschweizer
), sugeruj?c im zoofili?, a Szwabow od ?winiopasow i brudasow (
Sauschwaben
).
W latach 1489?1491 Habsburgowie ponownie stali si? widoczni na arenie europejskiej. Maksymilianowi przypadła wreszcie sukcesja burgundzka, władca uzyskał tak?e Tyrol i Gorn? Austri?. Nagła ?mier? Macieja Korwina odci??yła Habsburgow na wschodzie, a Fryderyk III odzyskał utracone wcze?niej ziemie. W roku 1493 zmarł Fryderyk III. Maksymilian mogł w tej sytuacji zjednoczy? wszystkie habsburskie terytoria. Silne wsparcie cesarz otrzymał od ?wi?tego Cesarstwa Rzymskiego. W roku 1495 na Reichstagu w
Wormacji
Maksymilian zapocz?tkował reformy kraju, dotycz?ce podatkow oraz armii. Dzi?ki nim cesarz uzyskiwał fundusze na wojn? przeciwko Francji i Turcji. Szwajcarzy, ktorzy mieli zosta? poddani jurysdykcji cesarskiej Izby s?dowej oraz powszechnemu opodatkowaniu, nie zaakceptowali jednak postanowie? z Wormacji i nie wzi?li udziału w posiedzeniach Reichstagu. W wyniku
wojny o St. Gallen
w latach 1489?1490 izba głowna Reichstagu zaj?ła si? problemami St. Gallen oraz Appenzellu. Szwajcarzy wielokrotnie interweniowali u cesarza w Innsbrucku w sprawie mo?liwo?ci handlu z Rzesz?. Nie doszło jednak do porozumienia. Podobne problemy dotyczyły miast Muhlhausen i Rottweil.
Powodem wybuchu konfliktu pomi?dzy Maksymilianem I a Szwajcarami była nierozwi?zana sytuacja prawna na spornych terenach. Na ziemiach, na ktorych pojawiły si? wpływy habsburskie, powstało kilka zwi?zkow reprezentuj?cych ro?ne klasy społeczne. Niektore z nich miały silne zwi?zki ze Szwajcarami, co było nie na r?k? władcom Rzeszy.
W roku 1499 habsburski namiestnik
Tyrolu
nakazał zaj?? zbrojnie Vinschgau oraz Muenstertal. Głownym celem tego zamierzenia było zabezpieczenie w?wozu Umbrail, b?d?cego jedynym bezpo?rednim poł?czeniem pomi?dzy
Innsbruckiem
a
Mediolanem
. Było ono decyduj?cym miejscem dla Habsburgow maj?cych militarne interesy w
Lombardii
. W czasie rokowa? pomi?dzy biskupem Henrykiem von Chur a Maksymilianem, biskup zwrocił si? o pomoc do Szwajcarow. Na pocz?tku lutego 1499 r. Szwajcarzy pojawili si? w okolicy Sargans w dolinie Renu. Pomimo zawarcia porozumienia w Glurns 26 stycznia pomi?dzy biskupem a Tyrolczykami w sprawie wycofania si? wojsk, doszło do potyczek Szwajcarow z landsknechtami w okolicy Balzers. Obie strony prowokowały si? wzajemnie. 6 lutego dowodca szwajcarski Heini Wolleb z Uri na czele małego kontyngentu wojska przekroczył Ren i podpalił kilka domow. Ten napad stał si? dla wojsk szwabskich pretekstem do zaj?cia 7 lutego w?wozu St. Luzisteig oraz Maienfeld.
Obie strony rozpoczynały nowy konflikt bardzo niech?tnie. Maksymilian nie miał ?adnego interesu w nowej wojnie, uwikłany w Burgundii oraz we Włoszech w długotrwały konflikt z Francj?.
Pierwsze starcia nad Renem
[
edytuj
|
edytuj kod
]
W dniach 11?12 lutego 1499 r. Szwajcarzy wyparli szwabskie wojska rz?dowe z St. Luzisteig i Maienfeld, po czym wtargn?li na terytorium dzisiejszego ksi?stwa Liechtensteinu. W potyczce pod Triesen oddział szwabski został pobity, a Szwajcarzy dotarli do Jeziora Bode?skiego. 22 lutego w okolicy Hard starli si? z kolejnym oddziałem szwabskim, ktory został rozbity. W mi?dzyczasie inny oddział szwajcarski wkroczył do Hegau, pustosz?c okoliczne wsie i miasta. Po tym ataku naje?d?cy wycofali si? jednak z powrotem przez granic?. Nieco po?niej, 22 marca, doszło do ataku wojsk Zwi?zku Szwabskiego na Dornau w kantonie Solothurn. W kolejnej potyczce pod Bruderholz Szwajcarzy zadali landsknechtom kl?sk?.
Na pocz?tku kwietnia obie strony rozpocz?ły pl?drowanie i pustoszenie terytoriow przeciwnika wzdłu? Renu. Dochodziło do licznych okrucie?stw na ludno?ci cywilnej. Szwajcarzy zdecydowali si? nie bra? je?cow, wszystkich ?ołnierzy zabijano. Była to wyra?na zmiana post?powania Szwajcarow, ktorzy dot?d brali je?cow dla okupu.
Rozstrzygni?cie na wschodzie: Schwaderloh, Frastanz i Calven
[
edytuj
|
edytuj kod
]
11 kwietnia 1499 Zwi?zek Szwabski przeprowadził atak na Thurgau. Spl?drowano tak?e kilka wsi poło?onych na południe od Konstancji. Niedługo po?niej szwabscy landsknechci starli si? ze Szwajcarami
pod Schwaderloh
w pobli?u miejscowo?ci Triboltingen i zostali całkowicie rozbici. Poległo około 1300 szwabskich ?ołnierzy, w?rod nich 150 obywateli Konstancji. Szwajcarzy zdobyli cał? artyleri? oraz tabor przeciwnika. 17 kwietnia Szwajcarzy pomaszerowali do Klettgau i do Hegau, pl?druj?c liczne miasta, m.in. Tiengen oraz Stuehlingen. Pierwsza faza wojny charakteryzowała si? niewielkimi najazdami i rabowaniem miast i wsi, przerywanymi wi?kszymi bitwami. 20 kwietnia jedna z takich grup szwajcarskich natkn?ła si? w pobli?u Frastanz na umocnienia wojsk szwabskich, wybudowane w celu zagrodzenia przeciwnikowi drogi do Montafon i Feldkirch.
Bitwa pod Frastanz
zako?czyła si? zwyci?stwem Szwajcarow i była jedn? z decyduj?cych bitew wojny szwabskiej.
Maksymilian I w tym czasie przebywał w Niderlandach, sk?d podj?ł marsz ku Konstancji. Jego apel o wyst?pienie do wojny przeciwko Szwajcarom nie spotkał si? jednak z wi?kszym odzewem, w zwi?zku z czym władca nie był w stanie wystawi? do walki wi?kszych sił. Cesarz zdecydował si? na atak na dolin? Muensteru (
Munstertal
), staraj?c si? wykorzysta? fakt, ?e wojska szwajcarskie przebywały nad Renem.
21 maja Szwajcarzy po raz trzeci napotkali siły szwabskie, tym razem pod Hegau. Z uwagi jednak na przewag? liczebn? wroga, wycofali si? bez walki w okolice Renu. Cesarz zamierzał dotrze? do Glurns, gdzie chciał wzmocni? swoje siły. 22 maja Szwajcarzy przypu?cili kolejny atak na przeciwnika i w
bitwie pod Calven
rozbili jego siły. Nast?pnie dokonali masakry je?cow, oraz spustoszyli okolic?. Tydzie? po?niej siły Maksymiliana w rewan?u spustoszyły Engadin, po czym naciskane przez przeciwnika wycofały si?.
Zwi?zek Szwabski, nie maj?c nadziei na wzmocnienie sił oraz z obawy przed kolejnymi atakami, zdecydował wycofa? swoje wojska w okolice Jeziora Bode?skiego. Dopiero w lipcu armia rz?dowa w sile 2500 rycerstwa oraz 10 000 piechoty dotarła do Konstancji. Armi? reprezentowało wielu ksi???t m.in. ksi??? Jerzy von Baiern-Landshut, Albrecht von Sachsen, margrabia Fryderyk von Brandenburg-Ansbach, hrabia Ludwik von Pfalz. Szwajcarzy tymczasem zebrali swoje siły w okolicy Thurgau, druga grupa wojsk przebywała pod Schwaderloh. Maksymilian pozostał jednak bierny, co jest tłumaczone obawami cesarza przed wielkimi siłami przeciwnika. 22 lipca wojska rz?dowe opu?ciły oboz w Konstancji i przeniosły si? do Lindau, pl?druj?c po drodze kilka miast i atakuj?c Rorschach. 25 lipca doszło do ostatniej wi?kszej potyczki pod Thayngen. Szwabskie wojska zmierzały akurat w kierunku Schaffhausen. Podczas ataku na Thayngen napotkali jednak na silny opor mieszka?cow, chroni?cych si? za 30-oma umocnionymi wie?ami. Po 17 godzinach walk nadci?gn?ły siły 800 Szwajcarow, co zmusiło wojska szwabskie do wycofania si? pomimo przewagi liczebnej.
Rozstrzygni?cie na zachodzie: Dornach
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Bitwa pod Dornach
Na zachodzie tymczasem wojska szwabskie przeprowadziły udany rajd na
kanton Solothurn
, pokonuj?c pod Birs kontyngent szwajcarskiego wojska. Oprocz jednak zdobycia rejonu Birs, siły rz?dowe nie mogły pochwali? si? wi?kszymi sukcesami. Przeci?gaj?ca si? wojna odbijała si? negatywnie na finansach pa?stwa, a ?ołnierze domagali si? coraz gło?niej zaległego ?ołdu. Po rozmowach z wszystkimi obecnymi ksi???tami zdecydowano si? przeprowadzi? atak na Solothurn z zamiarem zdobycia całego terenu a? po Aare. Liczono na łupy, ktore mogłyby pokry? zobowi?zania wobec wojska.
Głowny atak nast?pił w okolicy
Bazylei
. Głowna armia szwabska w sile 10 000 ludzi pod wodz? Henryka von Fuerstenberga, wyruszyła z obozu w Altkirch w kierunku twierdzy Dorneck, ktor? zamierzano zdoby?, zabezpieczaj?c sobie przej?cie do Hausenstein. Szwajcarzy w sile 6000 ludzi pod wodz? Niklausa Konrada wyszli Szwabom naprzeciw, zaskakuj?c ich jeszcze podczas obl??enia. W wyniku
bitwy pod Dornach
Szwajcarzy zadali przeciwnikowi kl?sk?. Ci??kie straty w bitwie zmusiły armi? szwabsk? do ucieczki i pozostawienia na miejscu całego taboru oraz artylerii. W bitwie poległo 3000 rycerzy i ?ołnierzy szwabskich oraz Henryk von Fuerstenberg. Szwajcarzy stracili 500 ludzi
[1]
.
Rozmowy pokojowe i koniec wojny
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Po kl?sce pod Dornach rycerstwo szwabskie straciło zaufanie do militarnych zdolno?ci Maksymiliana i odmowiło przygotowania nowych zaci?gow. Zwi?zek Szwabski zapłacił wysok? cen? krwi w wojnie ze Szwajcarami, południowa Szwabia została spustoszona i spl?drowana przez zwyci?zcow. Praktycznie cała artyleria szwabska dostała si? w r?ce przeciwnika. Pod koniec lipca Szwajcarzy zaprzestali dalszych najazdow. Odrzucili jednak pierwsz? propozycj? pokojow? zaproponowan? przez cesarza w sierpniu 1499 r.
W chwili, gdy Maksymilian toczył walki ze Szwajcarami, krol francuski Ludwik XII zaj?ł ksi?stwo Mediolanu. Ksi??? Mediolanu
Ludovico Sforza
zamierzał pozyska? do walki z Francuzami pomoc zarowno cesarza, jak i Szwajcarow, nakłaniaj?c obie strony do podpisania pokoju. 22 wrze?nia w Bazylei za po?rednictwem Sforzy, obie strony podpisały porozumienie pokojowe. Układ zatwierdził habsburskie oraz szwajcarskie prawa do kilku spornych terenow. Uznano tak?e status Szwajcarii jako niepodległego pa?stwa (zniesiono opodatkowanie Szwajcarii i jej podległo?? cesarskiej jurysdykcji s?downiczej). W roku 1501 do Szwajcarii wł?czono te? Bazyle? oraz Schaffhausen.
- ↑
Stephen Halbrook,
Szwajcaria i nazi?ci. Jak alpejska republika przetrwała w cieniu III Rzeszy
, Wydawnictwo Dolno?l?skie, Wrocław 2015, s. 201.
- Elisabeth von Gleichenstein:
Schwabenkrieg-Schweizerkrieg 1499
, Kreuzlingen 1999.
- Peter Niederhauser:
Vom Freiheitskrieg zum Geschichtsmytos: 500 Jahre Schweizer- oder Schwabenkrieg
, Zurich 2000.
- Willibald Pirckheimer:
Der Schweizerkrieg
, Effingerhof 1998.