Wiolonczela

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wiolonczela
wł. Violoncello, fr. Violoncelle, ang. Cello
Ilustracja
Klasyfikacja naukowa
321.322-71

Chordofon zło?ony

Klasyfikacja popularna
instrument smyczkowy
Skala instrumentu
Skala instrumentu
Podobne instrumenty

Wiolonczela ( wł.   violoncello , skrot: vc .) ? tenorowo-basowy instrument muzyczny strunowy z grupy smyczkowych [1] [2] [3] .

Budowa instrumentu [ edytuj | edytuj kod ]

Smyczek wiolonczelowy

Instrument zbudowany na wzor skrzypiec , lecz posiada dwukrotnie dłu?szy korpus i czterokrotnie wy?sze boczki [3] .

W pełnowymiarowej wiolonczeli 4/4 długo?? pudła mierzona z tyłu wynosi 75,5 cm (29,7 cali). W pozostałych rozmiarach to odpowiednio: rozmiar 7/8: 70 cm (27,25 cali), 3/4: 66 cm (26 cala), 1/2: 58cm (23 cali), 1/4: 50,8 cm (20 cali), rozmiar 1/8: 45 cm (17,75 cali) [4] [5] . Wysoko?? całego instrumentu pełnowymiarowego 4/4 (bez no?ki) ok. 120- 121 cm (ok. 47,5 cala).

Wiolonczela składa si? z du?ego pudła rezonansowego z dwoma ?efami” oraz szyjki z bezprogow? podstrunnic? , zako?czon? głowk? w charakterystycznym kształcie ?limaka [2] . Struny, podparte na mostku (zwanym te? podstawkiem ), napinane s? za pomoc? klinowych naci?gow ? kołkow, umieszczonych po obu stronach głowki, z drugiej strony zaczepione s? na strunoci?gu [2] . Dla wygodniejszego strojenia u?ywane bywaj? mikrostroiki.

Struny wiolonczeli były a? do 1 poł. XX w. wykonywane z preparowanych jelit zwierz?cych lub z jelit owijanych np. srebrem. Wspołczesne wykonuje si? je ze stali , z wyj?tkiem strun u?ywanych przez muzykow stosuj?cych historyczn? praktyk? wykonawcz?.

Instrument posiada cztery struny, strojone w kwintach : C G d a . Partie wiolonczeli zapisywane s? wspołcze?nie w kluczu basowym , tenorowym oraz wiolinowym .

D?wi?ki wydawane przez cztery struny wiolonczeli

Barokowa odmiana wiolonczeli piccolo posiada 5 strun (C, G, d, a, e') oraz rozmiar (długo?? pudła) 69 cm [6] .

Wspołcze?nie na wiolonczeli gra si? na siedz?co, obejmuj?c kolanami pudło rezonansowe, wpieraj?c j? o ziemi? no?k? [1] [2] [3] . Gryf, wznosz?cy si? niemal pionowo w gor?, znajduje si? na wysoko?ci przedramienia i ramienia. Instrument wchodzi m.in. w skład kwartetu smyczkowego , orkiestry kameralnej i symfonicznej , a ponadto jest wa?nym instrumentem solowym [2] [3] .

Historia wiolonczeli [ edytuj | edytuj kod ]

Luigi Boccherini, kompozytor i wirtuoz wiolonczeli (1764-7)

Pocz?tki wiolonczeli si?gaj? II poł. XVI wieku [1] . Podobnie jak inne instrumenty z tej rodziny, skrzypce i altowka , wiolonczela wyewoluowała z violi da braccio [1] . Instrument tego typu został wspomniany przez Martina Agricol? w 1529 r. Pisał on o basowym instrumencie smyczkowym posiadaj?cym trzy struny. W innych pismach z tego okresu mowiło si? te? o wersji czterostrunowej. Pierwszym znanym tworc? wiolonczel był Nicola Amati (zm. 1684), jednak dopiero jego ucze?, Antonio Stradivari , stworzył obowi?zuj?cy do dzisiaj standard instrumentu; ustalił mi?dzy innymi długo?? pudła rezonansowego na 29,5 cala (75 cm), o dwa cale mniej ni? długo?? wiolonczeli Amatiego (80 cm). Uwa?a si?, ?e swoj? obecn? form? wiolonczela zawdzi?cza A. Stradivariusowi [3] .

Kobieta graj?ca na wiolonczeli uchwytem uko?nym

Za pierwsze utwory solowe na wiolonczel? uznawane s? kompozycje Domenica Gabriellego z 1689 r. [7] Do cz?sto wykonywanych obecnie utworow barokowych na wiolonczel? bez towarzyszenia basu nale?y Sze?? suit na wiolonczel? solo Johanna Sebastiana Bacha . W epoce baroku wiolonczela cz?sto była instrumentem realizuj?cym podstaw? harmoniczn?, czyli basso continuo [1] [7] . W drugiej połowie XVIII wieku stopniowo usamodzielniała si? ? wypieraj?c viol? da gamba [3] . Do emancypacji wiolonczeli przyczynił si? m.in. Luigi Boccherini , wirtuoz tego instrumentu [7] . Wiolonczela jest instrumentem koncertuj?cym w wielu jego utworach kameralnych [7] . Do zdobycia popularno?ci przyczynił si? te? fakt, ?e grało na niej wielu arystokratow; w?rod nich najsłynniejszym był Fryderyk Wilhelm II , krol Prus (komponował dla niego tak?e Boccherini).

Ze wzgl?dow obyczajowych na wiolonczeli grywali niemal wył?cznie m??czy?ni [ potrzebny przypis ] . Do pocz?tkow XX wieku kobiety-wiolonczelistki trzymały instrument uko?nie z boku, a nie, jak wspołcze?nie, mi?dzy nogami.

W XIX i XX wieku powstały koncerty na wiolonczel? i orkiestr?, m.in. Roberta Schumanna , Camille’a Saint-Saensa , Antonina Dvo?aka i Edwarda Elgara , Wariacje na temat rokoko Piotra Czajkowskiego oraz utwory na mniejsze zespoły [7] . Powstały tak?e utwory na wiolonczel? solo, np. Sonata na wiolonczel? solo Zoltana Kodalya [7] . Znakomici wykonawcy byli inspiracj? dla kompozytorow, ktorzy ogromnie poszerzyli do?? skromny dotychczas repertuar solowy na ten instrument. Szczegolne zasługi dla ?renesansu” wiolonczeli miał Mstisław Rostropowicz ; ten wirtuoz i wielki pedagog wykształcił ogromn? liczb? znakomitych solistow, ktorzy umocnili pozycj? wiolonczeli jako instrumentu solowego, obok fortepianu i skrzypiec. Dla Rostropowicza komponowali m.in. Siergiej Prokofjew , Dmitrij Szostakowicz , Witold Lutosławski .

Najstarszymi zachowanymi wiolonczelami s? dwa instrumenty wykonane ok. 1560?1570 przez Andre? Amatiego [7] .

Literatura wiolonczelowa [ edytuj | edytuj kod ]

Literatura wiolonczelowa jest bardzo rozległa ? wiolonczela bowiem była (i jest) wykorzystywana w niemal wszystkich gatunkach muzyki, głownie w muzyce klasycznej [2] . W ostatnich dekadach u?ywa si? tak?e wiolonczeli elektrycznej w muzyce pop [3] .

Literatura wiolonczelowa baroku [ edytuj | edytuj kod ]

Literatura wiolonczelowa klasycyzmu [ edytuj | edytuj kod ]

Literatura wiolonczelowa romantyzmu i nowsza [ edytuj | edytuj kod ]

Wybitni wiolonczeli?ci [ edytuj | edytuj kod ]

Mstisław Rostropowicz ? najpopularniejszy wiolonczelista w XX wieku

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ a b c d e Andrzej Chodkowski (red.) : Encyklopedia muzyki . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 959. ISBN  83-01-11390-1 .
  2. ↑ a b c d e f Wiolonczela | Muzykoteka Szkolna [online], www.muzykotekaszkolna.pl [dost?p 2017-06-21] ( pol. ) .
  3. ↑ a b c d e f g Wybor instrumentu - WIOLONCZELA [online], www.zsm-gdansk.edu.pl [dost?p 2017-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-26] ( pol. ) .
  4. ↑ Super   User , What size cello do I need? - Hidersine Orchestral Instruments and Accessories [online], www.hidersine.com [dost?p 2022-10-22] ( ang. ) .
  5. ↑ Richard   Thompson , Cello Sizes - What Size Do I Need & How to Measure? [online], Musical Instrument Hire Co, 13 lutego 2019 [dost?p 2022-10-22] ( ang. ) .
  6. ↑ Jay Haide Piccolo Cello [online], Olde World Violins [dost?p 2022-10-22] ( ang. ) .
  7. ↑ a b c d e f g Willy Apel: Harvard Dictionary of Music . Wyd. 8. Cambridge: Harvard University Press, 1974, s. 139. ISBN  0-674-37501-7 . ( ang. ) .
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wiolonczela&oldid=73549568 ”