Truskawka

	Warto?? od?ywcza
	Truskawka, owoc mro?ony
	(100 g)
szczegołowe informacje
szczegołowe informacje
szczegołowe informacje
szczegołowe informacje
Witaminy
Makroelementy
Mikroelementy
	Dane liczbowe na podstawie: ; Warto?ci RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

	Warto?? od?ywcza
	Truskawka, owoc surowy
	(100 g)
szczegołowe informacje
szczegołowe informacje
szczegołowe informacje
szczegołowe informacje
Witaminy
Makroelementy
Mikroelementy
	Dane liczbowe na podstawie: ; Warto?ci RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Truskawka
	; Dojrzałe i niedojrzałe owoce
	Systematyka
Domena	eukarionty
Krolestwo	ro?liny
Podkrolestwo	ro?liny zielone
Nadgromada	ro?liny telomowe
Gromada	ro?liny naczyniowe
Podgromada	ro?liny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrz?d	ro?opodobne
Rz?d	ro?owce
Rodzina	ro?owate
Rodzaj	poziomka
Gatunek	poziomka ananasowa
	Nazwa systematyczna
	Fragaria × ananassa Duchesne ex Rozier ; Cours compl. agric. 5:52, t. 5, fig. 1. 1785 (A. N. Duchesne in J. B. A. P. M. de Lamarck, Encycl. 2:538. 1788)
Synonimy
	Fragaria cuneifolia Nutt. ex Howell ; Fragaria × magna auct. ; Potentilla × ananassa (Duchesne ex Rozier) Mabb. ;
	Fragaria cuneifolia Nutt. ex Howell ; Fragaria × magna auct. ; Potentilla × ananassa (Duchesne ex Rozier) Mabb. ;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Poziomka truskawka ( Fragaria × ananassa Duchesne ) ? ro?lina mieszaniec dwoch gatunkow poziomki z rodziny ro?owatych ( Rosaceae Juss.). Ma wiele nazw zwyczajowych: poziomka ananasowa, poziomka wielkoowocowa, najcz??ciej jednak nazywana jest po prostu truskawk? . Mieszaniec ten został uzyskany w Europie przez skrzy?owanie pochodz?cej ze wschodniej Ameryki Połnocnej poziomki wirginijskiej ( F. virginiana Mill.) z chilijsk? ( F. chiloensis (L.) Mill.), ktore zaszło przypadkiem na pocz?tku XVIII wieku ^[4]. Jako pierwszy opisał j? Antoine Nicolas Duchesne . Uprawiana ze wzgl?du na jadalne owoce, w warunkach Europy ?rodkowej wyj?tkowo i przej?ciowo dziczeje ( efemerofit ).

Morfologia [ edytuj | edytuj kod ]

Pokroj: Bylina o wysoko?ci 15?45 cm.
Łodyga: Krotka o małym przyro?cie na długo??, ale maj?ca przyrost na grubo??, tworz?ca rozłogi zwane ?w?sami”, za pomoc? ktorych rozprzestrzenia si? i rozmna?a wegetatywnie.
Li?cie: Trojlistkowe, na gornej stronie nagie i l?ni?ce.
Kwiaty: Obupłciowe, zło?one z 5 białych płatkow korony lub ich krotno?ci oraz ro?nej liczby działek kielicha uło?onych w dwoch okołkach i kieliszka . Zewn?trzny okołek ma mniejsze działki, wewn?trzne s? dłu?sze i szersze. Po przekwitnieniu przylegaj? do owocu. Na wypukłym dnie kwiatowym znajduje si? ok. 20 słupkow i 20?30 pr?cikow. W czasie kwitnienia kwiatostan łukowato przygi?ty do ziemi.
Owoce: Po zapyleniu kwiatu rozrasta si? dno kwiatowe , tworz?c jadalny owoc zbiorowy b?d?cy jagod? pozorn? . Na jej powierzchni zawi?zuj? si? liczne orzeszki , b?d?ce wła?ciwymi owocami (wieloorzeszkowiec). Kolor orzeszkow od kremowego poprzez czerwonawy do purpurowego, w zale?no?ci od odmiany. Niektore kultywary mog? owocowa? kilka razy w roku.

Biologia [ edytuj | edytuj kod ]

Truskawka jest oktaploidem o liczbie chromosomow 2 n = 8 x = 56 i przybli?onej wielko?ci genomu 1C = 708?720 Mb. Oba gatunki ( Fragaria virginiana i Fragaria chiloensis ), z ktorych powstała w wyniku naturalnej hybrydyzacji w wieku XVIII tak?e były oktaploidami ^[5]. Szczegołowa analiza genomu doprowadziła do wniosku, ?e genom pochodzi od trzech dzikich gatunkow diploidalnych. Cztery z subgenomow pochodz? od diploidalnego osobnika F. vesca , dwa od diploidalnego osobnika F. iinumae oraz kolejne dwa od nieznanego przodka spokrewnionego z F. iinumae ^[6].

Zastosowanie [ edytuj | edytuj kod ]

Ro?lina uprawna : uprawiana we wszystkich krajach klimatu umiarkowanego oraz w chłodniejszych rejonach podzwrotnikowych ze wzgl?du na smaczne owoce. Truskawki w produkcji najcz??ciej rozmna?ane s? wegetatywne poprzez rozłogi . Pocz?tki uprawy datuje si? na 1817 rok w Wielkiej Brytanii, ale rozwoj nast?pił w połowie XIX wieku w Stanach Zjednoczonych ^[4].
Sztuka kulinarna . Ubogokaloryczna, zawarto?? w?glowodanow na poziomie 6?9%, a wody na poziomie 80%. Zawiera cenne substancje: minerały ( cynk , fosfor , magnez , mangan , potas , wap? , ?elazo ), witaminy ( A , B ₁, B ₂, B ₃, B ₆, B ₉, E oraz w szczegolno?ci C ? 66 mg/100g), pektyny , fitocydy , kwas elagowy , kwasy fenolowe , flawonoidy , błonnik ^[7], antocyjany , bromelin? (dojrzałe owoce). Owoce nadaj? si? do bezpo?redniego spo?ycia i na przetwory. Z owocow truskawki wytwarza si? d?emy, kompoty oraz mro?onki a li?cie suszy na herbatk?. Z owocow mo?na przyrz?dza? desery.

Uprawa [ edytuj | edytuj kod ]

Odmiany uprawne [ edytuj | edytuj kod ]

W?rod odmian uprawnych wyro?nia si? mi?dzy innymi:

Odmiany owocuj?ce kilka razy (powtarzaj?ce): ‘Capri’, ‘Elsinore’, ‘Selva’, ‘Albion’, ‘Everest’, ‘Promise’.
Odmiany bardzo wczesne: ‘Clery’, ‘Honeoye’.
Odmiany wczesne: ‘Laxton’s Utylity’, ‘Krolowa Luiza’, ‘Senga Precosa’, ‘Sensation’ (smak ananasa), ‘Sonata’.
Odmiany ?redniowczesne: ‘Elsanta’, ‘Delicatesse’, ‘Dukat’ (PL)' i Senga Sengana '.
Odmiany ?redniopo?ne: ‘Marmolada’.
Odmiany po?ne: ‘Madame Moutot’, ‘Elista’, ‘Louis Gauthier’ (ananasowa, powtarzaj?ca).

Choroby [ edytuj | edytuj kod ]

Produkcja [ edytuj | edytuj kod ]

Produkcja truskawek na ?wiecie wykazuje tendencj? rosn?c?. Według danych FAO w 2020 roku wyniosła 8,9 mln ton ^[12]. Wielko?? jednego miliona produkcja przekroczyła w 1966 roku, dwoch milionow w 1985, trzech w 1999, a w 2009 wyniosła 3,8 mln ton. Zdecydowanie najwi?kszym producentem s? Chiny (prod. w 2020 3,3 mln ton). Kolejnym krajem jest USA z produkcj? około 1,1 mln ton, a nast?pnie Egipt, Meksyk i Turcja (wszystkie 500?600 tys.). Produkcja w Polsce w 1978 roku przekroczyła po raz pierwszy 200 tys. ton i do chwili obecnej kształtowała si? zawsze w przedziale pomi?dzy 170 a 340 tys. ton (167 tys. ton w 2020) ^[13].

Zobacz te?: Lista krajow najwi?kszych producentow truskawek .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Michael A. M.A. Ruggiero Michael A. M.A. i inni , A Higher Level Classification of All Living Organisms , ?PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI : 10.1371/journal.pone.0119248 , PMID : 25923521 , PMCID : PMC4418965 [dost?p 2020-02-20] ( ang. ) .
↑ Peter F. P.F. Stevens Peter F. P.F. , Angiosperm Phylogeny Website , Missouri Botanical Garden, 2001? [dost?p 2010-04-29] ( ang. ) .
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN) . [dost?p 2010-04-28].
↑ ^a ^b James J. Luby, James F. Hancock, Adam Dale, Sedat Serce. Reconstructing Fragaria × ananassa utilizing wild F . virginiana and F . chiloensis : inheritance of winter injury, photoperiod sensitivity, fruit size, female fertility and disease resistance in hybrid progenies . ?Euphytica”. 163 (1), s. 57?65, 2008. DOI : 10.1007/s10681-007-9575-3 . ( ang. ) .
↑ Hirakawa H, Shirasawa K, Kosugi S, Tashiro K, Nakayama S, Yamada M et al. Dissection of the octoploid strawberry genome by deep sequencing of the genomes of Fragaria species . ?DNA Res”. 21 (2), s. 169?181, 2014. DOI : 10.1093/dnares/dst049 . PMID : 24282021 . ( ang. ) .
↑ Tennessen JA, Govindarajulu R, Ashman TL, Liston A. Evolutionary origins and dynamics of octoploid strawberry subgenomes revealed by dense targeted capture linkage maps . ?Genome Biol Evol”. 6 (12), s. 3295?3313, 2014. DOI : 10.1093/gbe/evu261 . PMID : 25477420 . ( ang. ) .
↑ Truskawki [online] [dost?p 2017-06-09] ( pol. ) .
↑ Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i warto?ci od?ywczej ?ywno?ci . Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 628. ISBN 978-83-200-5311-1 .
↑ ^a ^b Dietary Reference Intakes Tables and Application . Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine . ( ang. ) .
↑ Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i warto?ci od?ywczej ?ywno?ci . Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 635. ISBN 978-83-200-5311-1 .
↑ Zbigniew Z. Borecki Zbigniew Z. , Małgorzata M. Solenberg Małgorzata M. (red.), Polskie nazwy chorob ro?lin uprawnych , wyd. 2, Pozna?: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6 .
↑ FAO . [dost?p 2022-06-01].
↑ Baza danych statystycznych FAO .

[ruggiero-1] Michael A. M.A. Ruggiero Michael A. M.A. i inni , A Higher Level Classification of All Living Organisms , ?PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI : 10.1371/journal.pone.0119248 , PMID : 25923521 , PMCID : PMC4418965 [dost?p 2020-02-20] ( ang. ) .

[apweb-2] Peter F. P.F. Stevens Peter F. P.F. , Angiosperm Phylogeny Website , Missouri Botanical Garden, 2001? [dost?p 2010-04-29] ( ang. ) .

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN) . [dost?p 2010-04-28].

[luby-4] James J. Luby, James F. Hancock, Adam Dale, Sedat Serce. Reconstructing Fragaria × ananassa utilizing wild F . virginiana and F . chiloensis : inheritance of winter injury, photoperiod sensitivity, fruit size, female fertility and disease resistance in hybrid progenies . ?Euphytica”. 163 (1), s. 57?65, 2008. DOI : 10.1007/s10681-007-9575-3 . ( ang. ) .

[Hirakawa-2014-5] Hirakawa H, Shirasawa K, Kosugi S, Tashiro K, Nakayama S, Yamada M et al. Dissection of the octoploid strawberry genome by deep sequencing of the genomes of Fragaria species . ?DNA Res”. 21 (2), s. 169?181, 2014. DOI : 10.1093/dnares/dst049 . PMID : 24282021 . ( ang. ) .

[Tennessen-2014-6] Tennessen JA, Govindarajulu R, Ashman TL, Liston A. Evolutionary origins and dynamics of octoploid strawberry subgenomes revealed by dense targeted capture linkage maps . ?Genome Biol Evol”. 6 (12), s. 3295?3313, 2014. DOI : 10.1093/gbe/evu261 . PMID : 25477420 . ( ang. ) .

[7] Truskawki [online] [dost?p 2017-06-09] ( pol. ) .

[8] Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i warto?ci od?ywczej ?ywno?ci . Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 628. ISBN 978-83-200-5311-1 .

[IOM-infobox-9] Dietary Reference Intakes Tables and Application . Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine . ( ang. ) .

[10] Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i warto?ci od?ywczej ?ywno?ci . Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 635. ISBN 978-83-200-5311-1 .

[slow-11] Zbigniew Z. Borecki Zbigniew Z. , Małgorzata M. Solenberg Małgorzata M. (red.), Polskie nazwy chorob ro?lin uprawnych , wyd. 2, Pozna?: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6 .

[12] FAO . [dost?p 2022-06-01].

[FAO-13] Baza danych statystycznych FAO .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]