Tuber

Trufla
	; Trufla letnia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Krolestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	kustrzebniaki
Rz?d	kustrzebkowce
Rodzina	truflowate
Rodzaj	trufla
	Nazwa systematyczna
	Tuber P. Micheli ex F.H. Wigg. ; Prim. fl. holsat. (Kilonia, 1780)
	Typ nomenklatoryczny
	Tuber aestivum Vittad.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tuber P. Micheli ex F.H. Wigg. ( trufla ) ? rodzaj grzybow nale??cy do rodziny truflowatych ( Tuberaceae ) ^[1].

W Polsce wyst?puje 9 gatunkow: trufla Borcha, t. d?bowa, t. letnia, t. l?ni?ca, t. omszona, t. plamista, t. ruda, t. rzepiasta, t. wgł?biona, t. wydr??ona ^[2]^[3].

Charakterystyka [ edytuj | edytuj kod ]

Grzyby podziemne . Pod powierzchni? ziemi wytwarzaj? bulwiaste owocniki (askokarpy), z widocznym po przekrojeniu labiryntowym wzorem obłoczni (hymenium). Okrywy askokarpow s? gładkie lub brodawkowane. Zarodniki trufli ( askospory ), wytwarzane w ilo?ci po 1?6 w ka?dym worku , s? okr?gławe lub eliptyczne, zabarwione ?ołtobr?zowawo, o powierzchni siatkowatej lub kolczastej ^[4]^[5].

Grzyby mikoryzowe . Wytwarzanie owocnikow pod ziemi? ma zalety i wady. Zalet? jest to, ?e nie s? tak nara?one na czynniki atmosferyczne, paso?yty i niszczenie ich przez zwierz?ta. Wad? jest utrudnienie rozsiewania si? zarodnikow. Młode owocniki s? bezwonne, podczas dojrzewania wytwarzaj? jednak coraz bardziej intensywny zapach i przemieszczaj? si? coraz wy?ej, u niektorych gatunkow nawet nieco wystaj?c ponad powierzchni?. Zapach zwabia niektore zwierz?ta (np. dziki i wiewiorki), ktore rozgrzebuj?c ziemi? i zjadaj?c owocniki trufli rownocze?nie rozsiewaj? jej zarodniki ^[6].

Znaczenie [ edytuj | edytuj kod ]

Niektore gatunki trufli s? najbardziej poszukiwanymi i najdro?szymi grzybami jadalnymi na ?wiecie ^[6]. Nale?? do nich np. trufla biała ( Tuber magnatum ) i trufla letnia ( Tuber aestivum ). Ich zapach jest tak intensywny, ?e zazwyczaj nie stanowi? samodzielnego dania, lecz przypraw? do innych da?. Z powodu trudno?ci w odszukaniu trufle s? bardzo drogie; w 1994 jeden funt trufli czarnej sprzedawano za 250-500 dolarow USA. Czasami uprawia si? trufle pod starymi d?bami ^[7].

Odszukanie trufli przez człowieka jest zadaniem bardzo trudnym. Zajmuj? si? tym nieliczni hobby?ci maj?cy du?e do?wiadczenie i wiedz? o ich wyst?powaniu. Cz?sto u?ywa si? do tego celu specjalnie tresowanych psow ^[7] lub ?wi?.

W Polsce chroniona prawnie jest tylko trufla wgł?biona , pozostałe gatunki nie podlegaj? ochronie i dopuszczone s? do obrotu ^[8].

Systematyka [ edytuj | edytuj kod ]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum : Tuberaceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi ^[1].

Rodzaj Tuber został pierwotnie opisany przez Piera Micheli , natomiast poprawnie zdiagnozowany taksonomicznie po raz pierwszy przez Friedricha Wiggersa w ?Primitiae florae holsaticae” z 1780 (jako ?Fungus subglobosus succo pulposo repletus.” ), gdzie do tego rodzaju został zaklasyfikowany (pod nazw? Tuber gulosorum ) opisany wcze?niej przez Karola Linneusza takson Lycoperdon tuber ^[9].

Synonimy naukowe : Aschion Wallr., Delastreopsis Mattir., Ensaluta Zobel, Lespiaultinia Zobel, Loculotuber Trappe, Mukagomyces S. Imai, Oogaster Corda, Terfeziopsis Harkn., Tuber P. Micheli, Tuberium Raf., Vittadinion Zobel ^[10].

Niektore gatunki

Tuber aestivum Vittad. ? trufla letnia
Tuber bituminatum Berk. & Broome
Tuber bonnetii Roum.
Tuber borchii Vittad. ? trufla Borcha , t. biaława
Tuber brumale Vittad. ? trufla zimowa
Tuber dryophilum Tul. & C. Tul. ? trufla d?bowa
Tuber excavatum Vittad. ? trufla wydr??ona
Tuber ferrugineum Vittad. ? trufla rdzawa
Tuber foetidum Vittad.
Tuber macrosporum Vittad. ? trufla wielkozarodnikowa
Tuber maculatum Vittad. ? trufla plamista
Tuber magnatum Pico ? trufla biała
Tuber melanosporum Vittad. ? trufla czarnozarodnikowa
Tuber mesentericum Vittad. ? trufla wgł?biona
Tuber nitidum Vittad. ? trufla l?ni?ca
Tuber puberulum Berk. & Broome ? trufla omszona
Tuber rapaeodorum Tul. & C. Tul. ? trufla rzepiasta
Tuber rufum Pico ? trufla ruda
Tuber scleroneuron Berk. & Broome
Tuber separans Gilkey
Tuber sinense X.L. Mao

Wykaz gatunkow i nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum . Obejmuje on tylko gatunki zweryfikowane o potwierdzonym statusie. Oprocz wy?ej wymienionych na li?cie Index Fungorum znajduj? si? gatunki niezweryfikowane ^[1]. Nazwy polskie według M.A. Chmielt ^[2] oraz atlasow grzybow

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dost?p 2020-12-13] .
↑ ^a ^b Alicja A. Chmiel Alicja A. , Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybow workowych Polski , Krakow: W. Szafer Institute of Botany PAN, 2006, ISBN 978-83-89648-46-4 .
↑ Dorota D. Hilszcza?ska Dorota D. , Zbigniew Z. Sierota Zbigniew Z. , Mario M. Palenzona Mario M. , New Tuber species found in Poland , ?Mycorrhiza”, 4, 2008 , s. 223?226, DOI : 10.1007/s00572-008-0175-4 , ISSN 0940-6360 [dost?p 2016-07-06] .
↑ E. E. Gerhardt E. E. , Grzyby ? wielki ilustrowany przewodnik , Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .
↑ Barbara B. Gumi?ska Barbara B. , Władysław W. Wojewoda Władysław W. , Grzyby i ich oznaczanie , Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .
↑ ^a ^b Andreas A. Gminder Andreas A. , Atlas grzybow. Jak bezbł?dnie oznacza? 340 gatunkow grzybow Europy ?rodkowej , 2008, ISBN 978-83-258-0588-3 .
↑ ^a ^b Trufle, najdro?sze grzyby ... [online] [dost?p 2013-12-25] [zarchiwizowane z adresu 2015-05-13] .
↑ Lista gatunkow grzybow podlegaj?cych w Polsce ?cisłej ochronie na podstawie ?Rozporz?dzenia Ministra ?rodowiska z dnia 9 lipca 2004 r. (Dz.U. 04.168.1765 z dnia 28 lipca 2004 r.)” w zgodzie z art. 48 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ( Dz.U. z 2022 r. poz. 916 ).
↑ F.H. F.H. Wiggers F.H. F.H. , Primitiae florae holsaticae , 1780, s. 109 .
↑ Species Fungorum [online] [dost?p 2013-11-12] ( ang. ) .

[if-1] Index Fungorum [online] [dost?p 2020-12-13] .

[chm-2] Alicja A. Chmiel Alicja A. , Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybow workowych Polski , Krakow: W. Szafer Institute of Botany PAN, 2006, ISBN 978-83-89648-46-4 .

[dor-3] Dorota D. Hilszcza?ska Dorota D. , Zbigniew Z. Sierota Zbigniew Z. , Mario M. Palenzona Mario M. , New Tuber species found in Poland , ?Mycorrhiza”, 4, 2008 , s. 223?226, DOI : 10.1007/s00572-008-0175-4 , ISSN 0940-6360 [dost?p 2016-07-06] .

[ger-4] E. E. Gerhardt E. E. , Grzyby ? wielki ilustrowany przewodnik , Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .

[gum-5] Barbara B. Gumi?ska Barbara B. , Władysław W. Wojewoda Władysław W. , Grzyby i ich oznaczanie , Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .

[gmin-6] Andreas A. Gminder Andreas A. , Atlas grzybow. Jak bezbł?dnie oznacza? 340 gatunkow grzybow Europy ?rodkowej , 2008, ISBN 978-83-258-0588-3 .

[tru-7] Trufle, najdro?sze grzyby ... [online] [dost?p 2013-12-25] [zarchiwizowane z adresu 2015-05-13] .

[8] Lista gatunkow grzybow podlegaj?cych w Polsce ?cisłej ochronie na podstawie ?Rozporz?dzenia Ministra ?rodowiska z dnia 9 lipca 2004 r. (Dz.U. 04.168.1765 z dnia 28 lipca 2004 r.)” w zgodzie z art. 48 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ( Dz.U. z 2022 r. poz. 916 ).

[wig-9] F.H. F.H. Wiggers F.H. F.H. , Primitiae florae holsaticae , 1780, s. 109 .

[sf-10] Species Fungorum [online] [dost?p 2013-11-12] ( ang. ) .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]