Theodor Erdmann Kalide

Theodor Erdmann Kalide
Data i miejsce urodzenia	8 lutego 1801 Krolewska Huta
Data i miejsce ?mierci	23 sierpnia 1863 Gliwice
Narodowo??	niemiecka
J?zyk	niemiecki
Alma Mater	Krolewska Akademia Sztuk Pi?knych w Berlinie
Dziedzina sztuki	rze?biarstwo
Wa?ne dzieła
Pomnik Friedricha Wilhelma von Redena Lew ?pi?cy
Multimedia w Wikimedia Commons

Theodor Erdmann Kalide (ur. 8 lutego 1801 w Krolewskiej Hucie , zm. 23 sierpnia 1863 w Gliwicach ) ? niemiecki rze?biarz okre?lany mianem ?rze?biarza br?zu i ?elaza”.

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Był drugim z kolei, po starszym o 6 lat Wilhelmie, synem niemieckiego inspektora hutniczego Gottlieba Kalide z miejscowej huty ?elaza i Gorno?l?zaczki, pochodz?cej z Nakła ?l?skiego - Charlotty Wilhelminy Beck. Miał jeszcze siostr? - Alwin?, przyszł? ?on? Franza Winklera . Przyszedł na ?wiat w jednym z pierwszych budynkow, tworz?cych osad? krolewskohuck? (stawianych w latach 1798-1802) ^[1] . Edukacj? rozpocz?ł w szkole brackiej ( Knappschaftsschule ) w Krolewskiej Hucie, nast?pnie od 1816 ucz?szczał do nowo utworzonego gimnazjum w Gliwicach. Zamieszkiwał wowczas u pracuj?cego w Krolewskiej Odlewni ?eliwa w Gliwicach brata Wilhelma. Szybko jednak przerwał nauk? i ju? w 1817 r. podj?ł prac? jako elew (ucze?) w hucie ?Krolewskiej", a nast?pnie we wspomnianej Krolewskiej Odlewni ?eliwa, jako pracownik modelarni. Kształcił si? pod okiem Friedricha Wilhelma Ludwiga Beyerhausa ^[2] .

W 1819 udał si? do Berlina, gdzie ucz?szczał na zaj?cia do Krolewskiej Akademii Sztuk Pi?knych , najpierw jako wolny słuchacz, a nast?pnie jako student. Pobierał nauki u wybitnych mistrzow: Johanna Gottfrieda Schadowa i Chrystiana Daniela Raucha . Ju? w latach 20. XIX wieku Kalide zyskał sław? plastyka postaci zwierz?cych, szczegolnie dzi?ki umiej?tno?ci tworzenia naturalnie ukształtowanych modeli ?pi?cych i czuwaj?cych lwow ^[3] .

Krolewska Odlewnia ?eliwa w Gliwicach, jako fundator stypendium, zawarła w 1824 z Kalide nowy kontrakt, w ktorym zobowi?zał si? on do wykonywania i posyłania z Berlina do odlewni w Gliwicach modeli swoich prac, według ktorych mo?na było wykonywa? formy odlewnicze. W ten sposob odlewnia poszerzyła swoj asortyment, a modele zamieszczone zostały w katalogu wyrobow ^[4] .

24 grudnia 1831 Kalide został mianowany artyst? rze?biarzem akademickim i rozpocz?ł w Berlinie samodzieln? działalno??, ktor? prowadził do 1856. Jego pracownia znajdowała si? w Berlinie, w pobli?u Bramy Brandenburskiej , na rogu Unter den Linden oraz Pariser Platz ^[5] . Jednocze?nie utrzymywał wspołprac? z gliwick? odlewni?, ktor? zako?czyła dopiero ?mier? rze?biarza w 1863 ^[6] .

W 1824 w Berlinie odbyła si? wystawa gipsowych modeli dwoch lwow (?pi?cego i czuwaj?cego) autorstwa Kalide.

W 1836 wykonał rze?b? Chłopca z łab?dziem . Znalazła si? ona w katalogu gliwickiej odlewni . Została, na podstawie modelu, wykonana w wielu egzemplarzach. Jeden z egzemplarzy wystawiany był na wystawie ?wiatowej w Londynie w 1852. Inny egzemplarz do 1912 był umieszczony na rynku w Krolewskiej Hucie , obok miejskiej fontanny, a obecnie jest ustawiony na chorzowskim Placu Matejki , a inny z odlewow ustawiony jest w Gliwicach. Pozostałe egzemplarze znajdziemy mi?dzy innymi w Mi?sku , Czeladzi i w dawnej krolewskiej rezydencji Osborne House na wyspie Wight .

W 1838, po 6 latach pracy uko?czył ?Waz? prowincji pruskich" przeznaczon? dla Nowego Pałacu w Parku Sanssouci .

Dobrze rozwijaj?c? si? karier? rze?biarza przerywa wykonanie i przedstawienie w 1848 roku gipsowego modelu rze?by ?Bachantki na panterze" ukazuj?cej posta? nagiej, pijanej kobiety le??cej na wznak na grzbiecie pantery. Dwor krolewski dopatrzył si? w tym dziele alegorii Wiosny Ludow i zrezygnował ze składania mu dalszych zlece?. Szwagier, Franz Winckler, zobaczywszy wykonany w carraryjskim marmurze oryginał, zaszokowany, odesłał rze?b? Kalidemu, nie ??daj?c zwrotu płaconej nale?no?ci. Zapisan? w testamencie corce rze?biarza ?Bachantk?..." w 1878 roku kupuje berli?ska Galeria Narodowa. Obecnie, uszkodzona w wyniku II wojny ?wiatowej (posta? kobiety, podobnie jak pantery, ma utr?cone ko?czyny), była wystawiona w galerii mieszcz?cej si? w ko?ciele Friedrichswerde. W 2013 roku Muzeum w Gliwicach na okresowej wystawie wystawiło niewielki (wymiary: wys. 42 cm x szer. 53,5 cm x gł?boko?? 26 cm) odlew z br?zu ?Bachantki na panterze" przypisywany Kalidemu ^[7] .

W 1852, z okazji 50-lecia uruchomienia pierwszego wielkiego pieca w hucie Krolewskiej (niem. Konigshutte ), na wzgorzu w Krolewskiej Hucie (ob. Chorzow) postawiono pomnik Friedricha Wilhelma von Redena , autorstwa Theodora Erdmanna Kalide. Pomnik ten, zniszczony w lipcu 1939 r. przez działaczy ?Zwi?zku Stowarzysze? Polskich Chorzowian”, odbudowany i ponownie odsłoni?ty rok po?niej, i powtornie usuni?ty po zaj?ciu Chorzowa przez Polakow w 1945 r. Dnia 6 wrze?nia 2002 na Placu Hutnikow w Chorzowie postawiono pomnik hr. Redena, autorstwa tyskiego rze?biarza Augusta Dyrdy . Dokonał on rekonstrukcji pierwszego pomnika, ktorego autorem był Theodor E. Kalide.

Uwa?a si?, ?e ostatni? prac? Kalidego jest wykonana przez niego, na zamowienie drugiej ?ony Franza Wincklera, ?Madonna z Dzieci?tkiem". Stoi ona w miechowickim ko?ciele pod wezwaniem ?wi?tego Krzy?a .

Był tak?e autorem, mi?dzy innymi, pomnikow: Fryderyka Wielkiego (1839) dla Wrocławia , Winckelmanna (1842/44)dla berli?skiego Altes Museum, Fryderyka Wilhelma III jako je?d?ca dla berli?skiego Lustgarten (1860) i dla Kolonii (1861), Fryderyka Schillera (1862) dla Berlina.

?ycie prywatne rze?biarza nie było udane. O?enił si? z Friederik? Kohl, modelk? ktora pozowała mu do ?Bachantki...", mieli dwie corki, lecz mał?e?stwo rozpadło si?. Kalide popadł w alkoholizm, zamieszkał u brata w Gliwicach gdzie zmarł; został pochowany na Cmentarzu Hutniczym w Gliwicach . Jego grob został odrestaurowany w 2005.

Jest patronem ulicy w Chorzowie, przy ktorej znajduje si? zabytkowy dom , w ktorym rze?biarz si? urodził.

  Osobny artykuł: Ulica Teodora Kalidego w Chorzowie .

Wybrane dzieła [ edytuj | edytuj kod ]

  Z tym tematem zwi?zana jest kategoria: Rze?by Theodora Erdmanna Kalidego .

• Lew czuwaj?cy , odlany w 1824 (niem. Wachender Lowe )
• Lew ?pi?cy (zob. Lew ?pi?cy w Gliwicach oraz Lew ?pi?cy w Bytomiu ), 1826, (niem. Sterbender Lowe )
• Chłopiec z łab?dziem , 1836, ( niem. Knabe mit Schwan )
• Dziewczyna z lir? , 1838, (niem. Madchen mit der Leier )
• Waza Prowincji Pruskich , 1838, (niem. Provinze Vasen )
• Bachantka na panterze , 1848, (niem. Bacchantin auf dem Panther )
• Pomnik Friedricha Wilhelma von Redena , 1852
• pomnik Franza von Wincklera w Katowicach , wzniesiony w 1853
• Madonna z Dzieci?tkiem , 1860, (niem. Muttergottes )

Galeria [ edytuj | edytuj kod ]

• 
  Chłopiec z łab?dziem (niem. Knabe mit Schwan ) - rze?ba na Placu Matejki w Chorzowie
• 
  Chłopiec z łab?dziem (niem. Knabe mit Schwan ) - Gliwice
• 
  ?pi?cy (Umieraj?cy) lew (niem. Sterbender Lowe ) - rze?ba na Rynku w Bytomiu
• 
  Lew czuwaj?cy, (niem. Wachender Lowe ), Gliwice, Willa Caro
• 
  Lew czuwaj?cy, (niem. Wachender Lowe ), Gliwice, Willa Caro
• 
  Madonna z Dzieci?tkiem, Bytom Miechowice, Ko?cioł ?w. Krzy?a

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• O T. Kalide, m.in. w: A. Kuzio-Podrucki, Tiele-Wincklerowie. Arystokracja w?gla i stali , Bytom 2006. - info o ksi??ce na stronie: ?l?ska szlachta i arystokracja
• Janusz Modrzy?ski (red.): Chorzowski słownik biograficzny . Chorzow: Muzeum w Chorzowie, 1997. ISBN  83-903578-7-9 . Brak numerow stron w ksi??ce
• Zbigniew Kapała (red.): Chorzowski słownik biograficzny, Edycja Nowa T. 1 . Chorzow: Muzeum w Chorzowie, 2007. ISBN  978-83-926587-1-9 . Brak numerow stron w ksi??ce
• ?Niedoceniany mistrz" autor: Edward Wieczorek, magazyn ??l?ski magazyn STYLE", strony 16 i 17, ISSN 2080-7953
• Biografia T.E. Kalidego w j?zyku niemieckim [2]
• Justine Nagler: Theodor Kalide. Monographie und Werkverzeichnis des Berliner Bildhauers (1801?1863) . Lukas Verlag, Berlin 2018, ISBN  978-3-86732-314-7 .