Theodor Erdmann Kalide

Theodor Erdmann Kalide
Data i miejsce urodzenia	8 lutego 1801 Krolewska Huta
Data i miejsce ?mierci	23 sierpnia 1863 Gliwice
Narodowo??	niemiecka
J?zyk	niemiecki
Alma Mater	Krolewska Akademia Sztuk Pi?knych w Berlinie
Dziedzina sztuki	rze?biarstwo
Wa?ne dzieła
Pomnik Friedricha Wilhelma von Redena Lew ?pi?cy
Multimedia w Wikimedia Commons

Theodor Erdmann Kalide (ur. 8 lutego 1801 w Krolewskiej Hucie , zm. 23 sierpnia 1863 w Gliwicach ) ? niemiecki rze?biarz okre?lany mianem ?rze?biarza br?zu i ?elaza”.

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Był drugim z kolei, po starszym o 6 lat Wilhelmie, synem niemieckiego inspektora hutniczego Gottlieba Kalide z miejscowej huty ?elaza i Gorno?l?zaczki, pochodz?cej z Nakła ?l?skiego - Charlotty Wilhelminy Beck. Miał jeszcze siostr? - Alwin?, przyszł? ?on? Franza Winklera . Przyszedł na ?wiat w jednym z pierwszych budynkow, tworz?cych osad? krolewskohuck? (stawianych w latach 1798-1802) ^[1] . Edukacj? rozpocz?ł w szkole brackiej ( Knappschaftsschule ) w Krolewskiej Hucie, nast?pnie od 1816 ucz?szczał do nowo utworzonego gimnazjum w Gliwicach. Zamieszkiwał wowczas u pracuj?cego w Krolewskiej Odlewni ?eliwa w Gliwicach brata Wilhelma. Szybko jednak przerwał nauk? i ju? w 1817 r. podj?ł prac? jako elew (ucze?) w hucie ?Krolewskiej", a nast?pnie we wspomnianej Krolewskiej Odlewni ?eliwa, jako pracownik modelarni. Kształcił si? pod okiem Friedricha Wilhelma Ludwiga Beyerhausa ^[2] .

W 1819 udał si? do Berlina, gdzie ucz?szczał na zaj?cia do Krolewskiej Akademii Sztuk Pi?knych , najpierw jako wolny słuchacz, a nast?pnie jako student. Pobierał nauki u wybitnych mistrzow: Johanna Gottfrieda Schadowa i Chrystiana Daniela Raucha . Ju? w latach 20. XIX wieku Kalide zyskał sław? plastyka postaci zwierz?cych, szczegolnie dzi?ki umiej?tno?ci tworzenia naturalnie ukształtowanych modeli ?pi?cych i czuwaj?cych lwow ^[3] .

Krolewska Odlewnia ?eliwa w Gliwicach, jako fundator stypendium, zawarła w 1824 z Kalide nowy kontrakt, w ktorym zobowi?zał si? on do wykonywania i posyłania z Berlina do odlewni w Gliwicach modeli swoich prac, według ktorych mo?na było wykonywa? formy odlewnicze. W ten sposob odlewnia poszerzyła swoj asortyment, a modele zamieszczone zostały w katalogu wyrobow ^[4] .

24 grudnia 1831 Kalide został mianowany artyst? rze?biarzem akademickim i rozpocz?ł w Berlinie samodzieln? działalno??, ktor? prowadził do 1856. Jego pracownia znajdowała si? w Berlinie, w pobli?u Bramy Brandenburskiej , na rogu Unter den Linden oraz Pariser Platz ^[5] . Jednocze?nie utrzymywał wspołprac? z gliwick? odlewni?, ktor? zako?czyła dopiero ?mier? rze?biarza w 1863 ^[6] .

W 1824 w Berlinie odbyła si? wystawa gipsowych modeli dwoch lwow (?pi?cego i czuwaj?cego) autorstwa Kalide.

W 1836 wykonał rze?b? Chłopca z łab?dziem . Znalazła si? ona w katalogu gliwickiej odlewni . Została, na podstawie modelu, wykonana w wielu egzemplarzach. Jeden z egzemplarzy wystawiany był na wystawie ?wiatowej w Londynie w 1852. Inny egzemplarz do 1912 był umieszczony na rynku w Krolewskiej Hucie , obok miejskiej fontanny, a obecnie jest ustawiony na chorzowskim Placu Matejki , a inny z odlewow ustawiony jest w Gliwicach. Pozostałe egzemplarze znajdziemy mi?dzy innymi w Mi?sku , Czeladzi i w dawnej krolewskiej rezydencji Osborne House na wyspie Wight .

W 1838, po 6 latach pracy uko?czył ?Waz? prowincji pruskich" przeznaczon? dla Nowego Pałacu w Parku Sanssouci .

Dobrze rozwijaj?c? si? karier? rze?biarza przerywa wykonanie i przedstawienie w 1848 roku gipsowego modelu rze?by ?Bachantki na panterze" ukazuj?cej posta? nagiej, pijanej kobiety le??cej na wznak na grzbiecie pantery. Dwor krolewski dopatrzył si? w tym dziele alegorii Wiosny Ludow i zrezygnował ze składania mu dalszych zlece?. Szwagier, Franz Winckler, zobaczywszy wykonany w carraryjskim marmurze oryginał, zaszokowany, odesłał rze?b? Kalidemu, nie ??daj?c zwrotu płaconej nale?no?ci. Zapisan? w testamencie corce rze?biarza ?Bachantk?..." w 1878 roku kupuje berli?ska Galeria Narodowa. Obecnie, uszkodzona w wyniku II wojny ?wiatowej (posta? kobiety, podobnie jak pantery, ma utr?cone ko?czyny), była wystawiona w galerii mieszcz?cej si? w ko?ciele Friedrichswerde. W 2013 roku Muzeum w Gliwicach na okresowej wystawie wystawiło niewielki (wymiary: wys. 42 cm x szer. 53,5 cm x gł?boko?? 26 cm) odlew z br?zu ?Bachantki na panterze" przypisywany Kalidemu ^[7] .

W 1852, z okazji 50-lecia uruchomienia pierwszego wielkiego pieca w hucie Krolewskiej (niem. Konigshutte ), na wzgorzu w Krolewskiej Hucie (ob. Chorzow) postawiono pomnik Friedricha Wilhelma von Redena , autorstwa Theodora Erdmanna Kalide. Pomnik ten, zniszczony w lipcu 1939 r. przez działaczy ?Zwi?zku Stowarzysze? Polskich Chorzowian”, odbudowany i ponownie odsłoni?ty rok po?niej, i powtornie usuni?ty po zaj?ciu Chorzowa przez Polakow w 1945 r. Dnia 6 wrze?nia 2002 na Placu Hutnikow w Chorzowie postawiono pomnik hr. Redena, autorstwa tyskiego rze?biarza Augusta Dyrdy. Dokonał on rekonstrukcji pierwszego pomnika, ktorego autorem był Theodor E. Kalide.

Uwa?a si?, ?e ostatni? prac? Kalidego jest wykonana przez niego, na zamowienie drugiej ?ony Franza Wincklera, ?Madonna z Dzieci?tkiem". Stoi ona w miechowickim ko?ciele pod wezwaniem ?wi?tego Krzy?a .

Był tak?e autorem, mi?dzy innymi, pomnikow: Fryderyka Wielkiego (1839) dla Wrocławia , Winckelmanna (1842/44)dla berli?skiego Altes Museum, Fryderyka Wilhelma III jako je?d?ca dla berli?skiego Lustgarten (1860) i dla Kolonii (1861), Fryderyka Schillera (1862) dla Berlina.

?ycie prywatne rze?biarza nie było udane. O?enił si? z Friederik? Kohl, modelk? ktora pozowała mu do ?Bachantki...", mieli dwie corki, lecz mał?e?stwo rozpadło si?. Kalide popadł w alkoholizm, zamieszkał u brata w Gliwicach gdzie zmarł; został pochowany na Cmentarzu Hutniczym w Gliwicach . Jego grob został odrestaurowany w 2005.

Jest patronem ulicy w Chorzowie, przy ktorej znajduje si? zabytkowy dom , w ktorym rze?biarz si? urodził.

  Osobny artykuł: Ulica Teodora Kalidego w Chorzowie .

Wybrane dzieła [ edytuj | edytuj kod ]

  Z tym tematem zwi?zana jest kategoria: Rze?by Theodora Erdmanna Kalidego .

• Lew czuwaj?cy , odlany w 1824 (niem. Wachender Lowe )
• Lew ?pi?cy (zob. Lew ?pi?cy w Gliwicach oraz Lew ?pi?cy w Bytomiu ), 1826, (niem. Sterbender Lowe )
• Chłopiec z łab?dziem , 1836, ( niem. Knabe mit Schwan )
• Dziewczyna z lir? , 1838, (niem. Madchen mit der Leier )
• Waza Prowincji Pruskich , 1838, (niem. Provinze Vasen )
• Bachantka na panterze , 1848, (niem. Bacchantin auf dem Panther )
• Pomnik Friedricha Wilhelma von Redena , 1852
• pomnik Franza von Wincklera w Katowicach , wzniesiony w 1853
• Madonna z Dzieci?tkiem , 1860, (niem. Muttergottes )

Galeria [ edytuj | edytuj kod ]

• 
  Chłopiec z łab?dziem (niem. Knabe mit Schwan ) - rze?ba na Placu Matejki w Chorzowie
• 
  Chłopiec z łab?dziem (niem. Knabe mit Schwan ) - Gliwice
• 
  ?pi?cy (Umieraj?cy) lew (niem. Sterbender Lowe ) - rze?ba na Rynku w Bytomiu
• 
  Lew czuwaj?cy, (niem. Wachender Lowe ), Gliwice, Willa Caro
• 
  Lew czuwaj?cy, (niem. Wachender Lowe ), Gliwice, Willa Caro
• 
  Madonna z Dzieci?tkiem, Bytom Miechowice, Ko?cioł ?w. Krzy?a

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• O T. Kalide, m.in. w: A. Kuzio-Podrucki, Tiele-Wincklerowie. Arystokracja w?gla i stali , Bytom 2006. - info o ksi??ce na stronie: ?l?ska szlachta i arystokracja
• Janusz Modrzy?ski (red.): Chorzowski słownik biograficzny . Chorzow: Muzeum w Chorzowie, 1997. ISBN  83-903578-7-9 . brak strony w ksi??ce
• Zbigniew Kapała (red.): Chorzowski słownik biograficzny, Edycja Nowa T. 1 . Chorzow: Muzeum w Chorzowie, 2007. ISBN  978-83-926587-1-9 . brak strony w ksi??ce
• ?Niedoceniany mistrz" autor: Edward Wieczorek, magazyn ??l?ski magazyn STYLE", strony 16 i 17, ISSN 2080-7953
• Biografia T.E. Kalidego w j?zyku niemieckim [2]
• Justine Nagler: Theodor Kalide. Monographie und Werkverzeichnis des Berliner Bildhauers (1801?1863) . Lukas Verlag, Berlin 2018, ISBN  978-3-86732-314-7 .