The Proms

Logo BBC Proms, u?ywane od sezonu 2022 Proms
Lata aktywno?ci	od 1895
Pa?stwo	Wielka Brytania
Miejscowo??	Londyn
Tematyka	muzyki klasyczna
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

The Proms ? koncerty promenadowe muzyki klasycznej , zorganizowane po raz pierwszy w 1895 roku. Od 1927 z krotk? przerw? organizowane przez BBC , obecnie w Royal Albert Hall w Londynie .

Proms jest nie tylko festiwalem muzyki powa?nej, ale te? ?wi?tem sztuki i dobrem narodowym Anglikow stanowi?c przejaw wyspiarskiego stylu ?ycia. Koncertow Proms słuchaj? dziesi?tki tysi?cy ludzi, nie tylko miło?nicy muzyki klasycznej. Dotyczy to szczegolnie finału, znanego jako The Last Night of the Proms, b?d?cego okazj? do manifestowania uczu? patriotycznych i przywi?zania do wspolnoty. Proms wywarł znacz?cy wpływ na kultur? muzyczn? ?wiata, poniewa? był pierwszym demokratycznym festiwalem w historii, przeznaczonym od pocz?tku dla wszystkich chc?cych w nim uczestniczy?, bez wzgl?du na status społeczny czy materialny. Stanowi poł?czenie masowo?ci (du?a ilo?? uczestnikow, transmisje radiowe i telewizyjne BBC) z dbało?ci? o najwy?szy poziom artystyczny ^[1] . Jego replika jest organizowana rownie? w Polsce ^[2] .

Czeski dyrygent Ji?i B?lohlavek w mowie po?egnalnej na zako?czenie Last Night of the Proms 2007 okre?lił Proms jako ?najwi?kszy i najbardziej demokratyczny festiwal muzyki klasycznej na ?wiecie” ^[3] .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

1894?1927 [ edytuj | edytuj kod ]

W 1894 roku Robert Newman, dyrektor Queen’s Hall w Londynie, spotkał młodego muzyka i dyrygenta Henry’ego Wooda i poinformował go o swoich planach, dotycz?cych nowego cyklu koncertow, ktore miałyby si? odbywa? w okresie letnim. Koncerty te w zało?eniu miały da? ludziom wiedz? na temat muzyki klasycznej i uczyni? j? bardziej popularn?. Koncerty miały rozpoczyna? si? od utworow łatwiejszych i stopniowo przechodzi? do coraz ambitniejszych. Wood zgodził si? zosta? dyrygentem stałej orkiestry i pomoc Newmanowi w rozwijaniu idei tych koncertow. Pierwszy z koncertow Proms, nosz?cych wowczas nazw? Mr. Robert Newman’s Promenade Concerts, odbył si? 10 sierpnia 1895 roku ^[4] .

Program koncertu finałowego pierwszego Promenade Concerts z 5 pa?dziernika 1895 roku, opublikowany przez The Times , zawierał 9 pozycji, w tym dzieła Charles’a Gounoda (muzyka baletowa z opery Polyeucte ), Giuseppe Verdiego (fragmenty z opery Aida ), Charlesa Huberta Hastingsa Parry’ego (fragment Idylla z jego Suite Moderne ) i na zako?czenie Grande Marche z Les Enfants de la Garde Adolpha Schloessera ^[5] .

Pierwotne koncerty trwały trzy godziny i stanowiły mieszank? utworow klasycznych w pierwszej połowie i fragmentow z popularnych oper w drugiej. Cena biletu na pojedynczy koncert wynosiła 1 szylinga (pi?? pensow), natomiast bilet sezonowy kosztował 1 gwine? (1,05 funta ) ^[4] . W pierwszych sezonach Proms powstała tradycja Nocy Wagnerowskich (w poniedziałki) i Nocy Beethovenowskich (w pi?tki). Wood kontynuował zestawianie utworow kompozytorow znanych (jak Ludwig van Beethoven i Johannes Brahms ), jak i wspołczesnych ( Igor Strawinski , Arnold Schonberg i Richard Strauss ), ustalaj?c na ka?dy sezon nowy program. Promował rownie? młodych, zdolnych artystow i zabiegał o podniesienie standardow orkiestrowych, przez co w 1904 roku stał si? niepopularny; udało mu si? jednak zlikwidowa? system, w ktorym muzycy wysłali na proby orkiestrowe swoich zast?pcow, a sami zjawiali si? osobi?cie dopiero na koncercie. Do 1920 roku Wood wprowadził do programu Proms wielu z czołowych kompozytorow tamtych lat, w tym Debussy’ego , Rachmaninowa , Ravela i Vaughan Williamsa . Cho? pocz?tek I wojny ?wiatowej wywołał niech?? społecze?stwa do wszystkiego, co niemieckie, to Wood i Newman podkre?lali, ?e wielkie dokonania muzyczne i artystyczne nale?? do całego ?wiata i nie powinny podlega? chwilowym uprzedzeniom. Newman wkrotce popadł w kłopoty finansowe, a dzier?aw? hali koncertowej przej?li wydawcy Chappell and Co. W 1915 roku przej?li oni tak?e orkiestr?, ktora została przemianowana na New Queen’s Hall Orchestra ^[6] .

1927?1945 [ edytuj | edytuj kod ]

Poniewa? koncerty Proms przynosiły straty, w 1927 wydawnictwo Chappell’s wycofało si? ze wsparcia finansowego. W tym samym roku BBC uzyskała status korporacji z zadaniem ?informowania, edukowania i dostarczania rozrywki”, podobnym do tego, jaki postawił sobie Wood odno?nie do Proms. BBC przej?ła organizacj? Proms, ktore przez trzy lata były wykonywane przez Sir Henry Wood and his Symphony Orchestra, a? do momentu, gdy w 1930 roku zało?ono BBC Symphony Orchestra . Proms zyskały teraz szersz? publiczno??, cho? pojawiły si? obawy, ?e transmisja mo?e przyczyni? si? do spadku ich ogl?dalno?ci. W 1939 roku, w trzy dni po wypowiedzeniu przez Wielk? Brytani? wojny Niemcom , BBC zdecentralizowała swoj dział muzyczny i ogłosiła, ?e nie b?dzie w stanie dalej wspiera? Proms. Woodowi udało si? w sezonach 1940 i 1941 znale?? prywatnych sponsorow i zast?pi? orkiestr? BBC przez London Symphony Orchestra . Wskutek nasilaj?cych si? nalotow sezon 1940 trwał tylko cztery tygodnie. 10 maja 1941 roku na skutek bombardowa? Luftwaffe zniszczeniu uległa Queen’s Hall. Poniewa? jedyn? dost?pn? sal? koncertow? w Londynie była wtedy Royal Albert Hall , wi?c koncerty Proms sezonu 1941 zorganizowano wła?nie w niej. Od 1942 roku BBC powrociła do sponsorowania Proms ^[6] . 19 sierpnia 1944 roku, dziewi?? dni po pi??dziesi?tej rocznicy inauguracji Proms, zmarł Henry Wood. W ci?gu ostatnich lat jego ?ycia nast?piło kilka znacz?cych zmian: BBC Symphony Orchestra została poł?czona z London Philharmonic Orchestra i London Symphony Orchestra, a Wood zacz?ł dzieli? obowi?zki dyrygenta wspolnie z Adrianem Boultem i Basilem Cameronem . Po ?mierci Wooda koncerty Proms w sezonie 1945 (w tym w koncert finałowy) poprowadzili Boult i Cameron (wraz z Constantem Lambertem ) ^[7] .

Po 1945 [ edytuj | edytuj kod ]

Od 1950 roku głownym dyrygentem BBC Symphony Orchestra, prowadz?cym wi?kszo?? spektakli, został Malcolm Sargent . Stał on si? wiod?c? postaci? Proms po ?mierci Henry’ego Wooda ^[7] . Po wojnie tradycyjne Noce Wagnerowskie wyszły z mody. Po 1953 roku popularne stały si? Wieczory Wiede?skie i rocznice kompozytorskie. W latach 1957 i 1958 uczczono zgony Sibeliusa i Vaughana Williamsa, po?wi?caj?c im pełne cykle symfoniczne. W latach 50. do udziału w Proms dopuszczono rownie? orkiestry spoza Londynu; pierwsz? z nich była Manchester’s Halle Orchestra pod batut? Johna Barbirollego . W kolejnych latach udział wzi?ły te? Bournemouth Symphony Orchestra i Royal Liverpool Philharmonic , a w?rod dyrygentow pojawili si?: Charles Groves , Colin Davis , Norman Del Mar i Charles Mackerras . W 1959 roku, wraz z pojawieniem si? Williama Glocka na stanowisku szefa działu muzycznego BBC, to?samo?? Proms zacz?ła si? zmienia?. Do podstawowego repertuaru zacz?to wprowadza? szerzej utwory odzwierciedlaj?ce aktualne trendy muzyczne z całego ?wiata; w latach 1959 i 1964 liczba nowych dzieł w ramach Proms wzrosła ponad dwukrotnie. W sezonie 1963 pojawiły si? w?rod dyrygentow takie nazwiska, jak Georg Solti , Leopold Stokowski i Carlo Maria Giulini , a w 1966 roku w charakterze wykonawcy zaprezentowała si? pierwsza orkiestra zagraniczna: Wielka Orkiestra Symfoniczna Wszechzwi?zkowego Radia i Centralnej Telewizji z Moskwy (obecnie Wielka Orkiestra Symfoniczna im. Piotra Czajkowskiego). Po niej pojawiły si? Koninklijk Concertgebouworkest , Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia i Filharmonia Czeska . Proms nabrał wowczas cech du?ego festiwalu mi?dzynarodowego. Inne znacz?c? innowacj? lat 60. było wprowadzenie pełnych spektakli operowych (zapocz?tkowane wystawieniem w 1961 roku opery Don Giovanni Mozarta w wykonaniu Glyndebourne Opera) oraz koncertow zespołow reprezentuj?cych kultury pozaeuropejskie (w tym kultury Indii , Tajlandii , Indonezji i Japonii ). Jako nowe gatunki pojawiły si?: muzyka na perkusj?, jazz , gospel , muzyka elektroakustyczna oraz koncerty przeznaczone specjalnie dla dzieci. BBC starała si? w ka?dym sezonie przekazywa? najnowsze trendy muzyczne. W latach 70. wprowadzono koncerty nocne Late Night concerts i Pre-Prom Talks ^[6] .

Rok 1973 był ostatnim sezonem Williama Glocka na stanowisku szefa działu muzycznego BBC. Podium dyrygenckie zaj?ł Norman Del Mar, zwolennik bardziej ?tradycyjnego” programu. Po nim do roku 1990 koncertami Last Night of the Proms kierowali dyrygenci zapraszani co roku; w?rod nich byli Charles Groves , James Loughran , Vernon Handley , Raymond Leppard , Mark Elder i John Pritchard ^[8] .

W 1994 roku odbył si? jubileuszowy, 100. koncert Proms. Od tego momentu w ramach festiwalu zacz?to prezentowa? corocznie 70 koncertow, poszerzaj?c sukcesywnie repertuar symfoniczny i orkiestrowy, kontynuuj?c zapraszanie do udziału w Proms czołowych wykonawcow mi?dzynarodowych oraz prezentuj?c najlepsze dokonania brytyjskiej sceny muzycznej, zgodnie z pierwotn? koncepcj? Henry Wooda ^[6] .

W 1996 roku zostały wprowadzono Proms Chamber Music, Proms Lectures i Proms in the Park. Ten ostatni umo?liwia widzom zgromadzonym w parkach w Belfa?cie , Glasgow , Manchesterze , Swansea oraz w londy?skim Hyde Parku ogl?danie na du?ym ekranie finału ? Last Night of the Proms ? i tym samym uczestnictwo w tym programie ^[4] .

W 2013 roku, po raz pierwszy w historii Last Night of the Proms, za pulpitem dyrygenckim stan?ła kobieta, ameryka?ska dyrygentka Marin Alsop ^[9] . W tym samym roku, 23 sierpnia, po raz pierwszy na Proms wyst?piła Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Narodowej pod batut? Antoniego Wita ^[10] .

Last Night of the Proms [ edytuj | edytuj kod ]

Na zako?czenie koncertow finałowych, znanych jako Last Night of the Proms, przyj?ła si? tradycja wykonywania utworow okre?lanych jako tradycyjne i patriotyczne, takich jak: Marsz nr 1 D-dur z cyklu Pomp and Circumstance Marches Elgara , znany bardziej jako Land of Hope and Glory ( Kraj nadziei i chwały ), Fantasia on British Sea Songs Henry’ego Wooda i Rule, Britannia! (kompozycja Thomasa Augustine’a Arne’a ) oraz, jako finał, pie?? Jerusalem z muzyk? Charlesa Huberta Hastingsa Parry’ego , z now? orkiestracj? Elgara. Przed od?piewaniem Jerusalem dyrygent Orkiestry Symfonicznej BBC wygłasza tradycyjnie mow? po?egnaln? z podzi?kowaniami i ?yczeniami, po?rod zgiełku okrzykow, d?wi?kow gwizdkow i tr?bek, grzechotek piłkarskich i p?kaj?cych balonow ^[11] . W latach 1979?1984 w repertuarze Last Night of the Proms pojawiła si? popularna pie?? Auld Lang Syne (w aran?acji Cedrica Thorpe’a Daviego) ^[12] .

Proms w Polsce [ edytuj | edytuj kod ]

W roku 1996 Krakowskie Towarzystwo Przemysłowe postanowiło zorganizowa? w Krakowie replik? Last Night of the Proms, dedykuj?c j? Brytyjczykom prowadz?cym interesy i pracuj?cym w Polsce. Koncert odbył si? 28 wrze?nia pod nazw? Last Night Of The Proms In Cracow. W sali Teatru Słowackiego wyst?pili wowczas: Agnieszka Kurowska ? sopran , Bo?ena Zawi?lak Dolny ? mezzosopran, El?bieta Kara? ? fortepian , Radiowa Orkiestra Symfoniczna, Chor Polskiego Radia w Krakowie i madrygali?ci Capella Cracoviensis pod batut? Jerzego Maksymiuka . Sukces koncertu sprawił, ?e Krakowskie Towarzystwo Przemysłowe postanowiło przekształci? go w imprez? cykliczn?. Pierwszymi koncertami dyrygował Jerzy Maksymiuk , najpierw Orkiestr? Polskiego Radia w Krakowie, a od 1999 roku Narodow? Orkiestr? Symfoniczn? Polskiego Radia (NOSPR) w Katowicach. Po nim NOSPR prowadzili: Robin Page (2001), Jonathan Del Mar (2002), Mark Fitz-Gerald (w latach 2003-2008 orkiestr? NOSPR i chory i w latach 2009?2011 Orkiestr? Akademii Beethovenowskiej), Gabriel Chmura (2012) ^[2] i Daniel Smith (2013, Orkiestra Akademii Beethovenowskiej) ^[13] .

W dotychczasowych koncertach wyst?piło wielu znanych solistow, zarowno polskich ( Arkadiusz Bialic , Kaja Danczowska , Julian Gembalski , Maciej Grzybowski , Iwona Hossa , Kuba Jakowicz , Tomasz Kuk , Łukasz Kuropaczewski , Waldemar Malicki , Mariusz Patyra , Edyta Piasecka , Karol Radziwonowicz , Iwona Sobotka , Monika Swarowska-Walawska , El?bieta Towarnicka ), jak i zagranicznych ( Ole Edvard Antonsen , Øystein Baadsvik , Martin Frost , Kevin Kenner , Dave Lee , Christian Lindberg , Hanna-Elisabeth Muller , Alison Pearce , Tatiana Szebanowa ) ^[2] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• David Cannadine. The ‘Last Night of the Proms’ in historical perspective . ?Historical Research”. Nr 212. 81, maj 2008. Oxford, Malden: Blackwell Publishing Ltd.. ( ang. ) .  

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• BBC : strona oficjalna . bbc.co.uk. [dost?p 2014-01-22]. ( ang. ) .